Problem halitozy dotyka ludzi w różnym wieku, zarówno kobiet jak i mężczyzn. Badania epidemiologiczne halitozy nie są prowadzone systematycznie, tak jak badania dotyczące próchnicy. Szacunkowo podaje się, że halitoza dotyka co 8 pacjenta, niezależnie od płci (1, 2). Z problemem halitozy boryka się około 90 milionów Amerykanów, a dla porównania – blisko 18 milionów choruje na cukrzycę. Częstotliwość występowania fetor ex ore jest zatem prawie pięciokrotnie większa (1, 2). W Japonii zostały przeprowadzone badania na 33 427 osobach powyżej 15. roku życia, które wykazały, że na halitozę cierpi 14,5% badanych (3). W Szwecji badaniami objęto 1681 osób w wieku 30-40 lat z okolicy Sztokholmu. Stwierdzono występowanie nieświeżego oddechu u 2,4% badanych, przy czym uwzględniono tylko te osoby, u których ocena organoleptyczna wynosiła 5 (4). Natomiast po analizie ankiety przeprowadzonej we Francji wśród 4815 osób powyżej 15. roku życia, stwierdzono, że 22% badanych podejrzewa u siebie nieprzyjemny zapach z ust (5). Należy podkreślić, że badania obejmują zwykle osoby dorosłe, bardzo rzadko starszą młodzież. W aktualnym piśmiennictwie można znaleźć pojedyncze badania dotyczące problemów z brzydkim oddechem u dzieci. Wydaje się, że powodem takiej sytuacji było wieloletnie przekonanie, że halitoza jest jedynie objawem związanym z chorobami przyzębia. Tymczasem najczęstszą przyczyną halitozy ustnej są bakterie bytujące na grzbietowej tylnej części języka, zwykle w postaci nalotu (2, 6, 7). Główne grupy przyczyn powstawania fetor ex ore w jamie ustnej i poza jamą ustną uwzględnia klasyfikacja opublikowana przez Yaegakiego i Coila (8). Podczas diagnozowania pacjentów w kierunku halitozy należy brać pod uwagę, że niektóre metabolity przyjmowanych leków mogą znajdować się w powietrzu pęcherzykowym i powodować nieprzyjemny zapach. I tak np. disulfiram, podawany w chorobie alkoholowej, jest metabolizowany do dwusiarczku węgla (9). Należy także pamiętać, że nieprzyjemny zapach może być spowodowany spożywaniem niektórych pokarmów (czosnek, cebula) (2, 8). Dlatego też, przed postawieniem rozpoznania halitozy ustnej należy wykluczyć powyższe przyczyny brzydkiego zapachu. Częstym objawem zgłaszanym przez pacjentów jest poranny brzydki zapach z jamy ustnej, zwany również porannym niesmakiem. Jest to dość powszechnie występujący objaw będący efektem zmniejszonego wydzielania śliny podczas snu. Ślina, dzięki swojej właściwości mechanicznego oczyszczania tkanek jamy ustnej, przyczynia się do zmniejszenia ilości bakterii odpowiedzialnych za nieprzyjemny zapach. Natomiast podczas snu dochodzi do nadmiernego gromadzenia się drobnoustrojów w jamie ustnej, podwyższa się pH śliny w kierunku zasadowym, co prowadzi do zwiększonego namnażania się bakterii i nasilenia procesów przemian bakteryjnych (2, 8). U takich pacjentów również nie rozpoznaje się halitozy.

Wiele z czynników etiologicznych halitozy występuje u dzieci. Dlatego interesującym problemem wydaje się pytanie o częstotliwość występowania halitozy u dzieci. W trakcie niniejszego badania pilotażowego oceniano występowanie i nasilenie halitozy u dzieci 12-letnich. W trakcie badania poszukiwano również związku pomiędzy nawykami i zachowaniami higienicznymi związanymi z jamą ustną a wystąpieniem halitozy.

Badania przeprowadzono w 2007 roku w Zakładzie Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Do badań zakwalifikowano grupę 124 dzieci w wieku 12 lat, które były uczniami losowo wybranej szkoły podstawowej. W badanej grupie dziewczynki stanowiły 47,6%. Przed rozpoczęciem badania uzyskano zgodę rodziców. Badanie składało się z części klinicznej i ankietowej. Wyniki badań klinicznych i ankietowych oznaczane były unikalnym numerem pacjenta.

Badanie kliniczne rozpoczynano od oceny organoleptycznej powietrza wydychanego (OM – ang. organolepic measurement). Badanie organoleptyczne polegało na wąchaniu powietrza wydychanego przez pacjenta przez rurkę o długości 10 cm. Dodatkowo badano także organoleptycznie zawartość z przestrzeni międzyzębowej zębów bocznych, którą pobierano za pomocą nitki dentystycznej. Do protokołu zapisywano oba wyniki, ale o rozpoznaniu decydował wynik badania powietrza wydychanego. Użytkowano ogólnie przyjęta skalę od 0 do 5 opublikowaną przez Rosenberga i wsp. (10, 11, 12):

0. brak nieprzyjemnego zapachu,

1. dyskretny – trudny do określenia,

2. niewielki, ale wyraźnie rozpoznawalny,

3. umiarkowany, ale zdecydowanie obecny,

4. silny – wyraźnie stwierdzony, ale badacz może wytrzymać,

5. bardzo silny – egzaminator nie może wytrzymać w trakcie badania.

Halitozę rozpoznawano, gdy wynik badania organoleptycznego oceniano na co najmniej 2 w powyższej skali.

W trakcie badania oceniano także higienę jamy ustnej, stosując uproszczony wskaźnik płytki (O´Leary).

Następnie poproszono uczniów o dobrowolne wypełnienie ankiety, wszyscy zgodzili się odpowiedzieć na pytania. Pytania ankiety miały na celu ocenę nawyków higienicznych dotyczących jamy ustnej oraz problemów związanych z brzydkim zapachem powietrza wydychanego.

Uzyskane w badaniu dane kliniczne i ankietowe, po ich uprzednim zakodowaniu, zostały poddane analizie statystycznej. Podstawową techniką stosowaną w analizie był test Manna Whitneya i test Chi kwadrat Pearsona. Wyniki badań ankietowych opracowano statystycznie przy użyciu licencjonowanego pakietu statystycznego Statistica 7.1PL.

Rozkład odsetkowy dzieci w zależności od wyniku badania organoleptycznego przedstawiono na rycinie 1. Halitozę rozpoznano u 14 dzieci (11,3%), tylko u dwojga wynik badania organoleptycznego wynosił 3, pozostałe osoby miały wynik 2 (średnio 2,1). Należy zatem stwierdzić, że nasilenie halitozy było małe.

Zestawienie odpowiedzi na pytanie, czy uważasz, że miewasz brzydki zapach z jamy ustnej przedstawia rycina 2. Najwięcej pozytywnych odpowiedzi, 85,71% udzieliły dzieci, u których rozpoznano halitozę. Różnice w rozkładzie odpowiedzi są statystycznie znamienne – p<0,05.