© Borgis - Postępy Fitoterapii 4/2007, s. 207-211
*Edyta Kwiatkowska
Fitoestrogeny sojowe w profilaktyce chorób cywilizacyjnych
PHYTOESTROGENS OF SOYA IN THE PREVENTION
Katedra Organizacji i Ekonomiki Konsumpcji, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Kierownik Katedry: dr hab. Wacław Laskowski
Summary
Isovlavones are phytoestrogens, plant compounds, they have a structural/ functional similarity to human estrogen. Dietary isoflavones appear to play a role in the prevention of a number of chronic diseases such as cancer and cardiovascular disease. Isoflavones may help maintain a healthy heart, strong bones, may support a well functioning immune system and may have the potential to reduce the risk factors that are involved in the etiology of certain cancers. Consumption of soy isoflavones may reduce the risk of cardiovascular disease and cancer both through reduction in serum lipids and by the antioxidant properties.
Fitoestrogeny są związkami pochodzenia roślinnego o budowie niesteroidowej, które wykazują szereg działań estrogenopodobnych. Wyróżnia się trzy klasy fitoestrogenów: izoflawony, lignany i kumestany (1). Występują one zwykle w postaci nieaktywnych glikozydów lub w formie prekursorowej (ryc. 1).
Ryc. 1. Struktura chemiczna izoflawonów.
Metabolizm i biodostępność
Aktywne formy izoflawonów o strukturze chemicznej zbliżonej do estrogenów powstają w przewodzie pokarmowym w wyniku złożonych przemian enzymatyczno-metabolicznych. Dla przykładu izoflawon genisteina powstaje z biochaniny, a daidzeina A z formononetyny. Metabolizm ten nie jest jeszcze do końca poznany.
Z badań wynika, że przemiany te zachodzą w wątrobie przy udziale enzymów I fazy (hydroksylacja, demetylacja-cytochrom P450), a także II fazy (0-metylacja, sprzęganie z kwasem glukuronowym lub siarkowym), częściowo już w jelicie (2) (ryc. 2).
Ryc. 2. Metaboliczne drogi biotransformacji aglikonów flawonoidów (3).
Dominującą formą, w jakiej flawonoidy, a zarazem izoflawony, wchłaniane są z przewodu pokarmowego, są glukuronowe pochodne tych związków. W wątrobie i nerkach zachodzi intensywne siarczanowanie i etylowanie, a powstające koniugaty wracają wraz z żółcią do przewodu pokarmowego lub są wydalane z moczem. Na intensywność metabolizmu flawonoidów wskazuje fakt, że zaledwie 1-2% niezmienionych związków wydalanych jest z moczem.
Produkty metabolizmu polifenoli są wydalane z moczem oraz z żółcią i ulegają krążeniu jelitowo-wątrobowemu.
Niewchłonięte i wydzielone z żółcią metabolity są przetwarzane przez mikroflorę jelitową (1). Procesy te zachodzą głównie w jelicie grubym.
Biodostępność flawonoidów, a w tym izoflawonów, w organizmie zależy od ich wchłaniania w przewodzie pokarmowym, a na to wpływa wiele różnych czynników: flora żołądkowo-jelitowa, stosowanie leków, a także składniki diety, takie jak tłuszcz, błonnik.
Zawartość w żywności
Najbogatszym źródłem fitoestrogenów jest soja, jej przetwory oraz nasiona roślin strączkowych (4). Analizy chemiczne związków zawartych w ziarnach soi wykazały obecność dwóch podstawowych izoflawonów: genisteiny i daidzeiny. Zawartość izoflawonów w różnych produktach sojowych została przedstawiona w tabeli 1.
Tabela 1. Zawartość izoflawonów w żywności (5).
| Rodzaj produktu sojowego | Ogólna zawartość izoflawonów (mg/100 g) | Zawartość genisteiny (mg) | Zawartość daidzeiny (mg) |
| Mąka sojowa pełnotłusta | 177,89 | 96,83 | 71,19 |
| Mąka sojowa odtłuszczona | 131,19 | 71,21 | 57,47 |
| Płatki sojowe pełnotłuste | 128,99 | 79,98 | 48,23 |
| Ziarno soi | 128,34 | 73,76 | 46,46 |
| Izolowane proteiny sojowe | 97,43 | 59,62 | 33,59 |
| Miso mix do zupy | 60,35 | 35,46 | 24,93 |
| Natto- gotowane i fermentowane ziarna soi | 58,93 | 29,04 | 21,85 |
| Tofu smażone | 48,35 | 28,00 | 17,83 |
| Błonnik sojowy | 44,43 | 21,68 | 18,80 |
| Miso | 42,55 | 24,56 | 16,13 |
| Kiełki sojowe | 40,71 | 21,60 | 19,12 |
| Tofu świeże przygotowywane z siarczanem wapnia | 23,61 | 13,60 | 9,02 |
| Mleko sojowe | 9,65 | 6,06 | 4,45 |
| Makaron sojowy | 8,50 | 3,70 | 0,90 |
| Ser sojowy Mozzarella | 7,70 | 3,60 | 1,10 |
| Napój sojowy | 7,01 | 4,60 | 2,41 |
| Fasola mung | 0,19 | 0,18 | 0,01 |
Najwyższe spożycie izoflawonów w diecie obserwuje się w krajach azjatyckich i sięga ono od 20 do 100 mg/dzień. W Japonii szacuje się, że spożycie to wynosi od 23 do 200 mg/dzień. W Korei dzienne spożycie izoflawonów ogółem na osobę wynosi 14,88 mg, w tym genisteiny 7,32 mg, daidzeiny 5,81 mg, glicyteiny 1,75 mg (6). W ponad 94% soja i trzy tradycyjne produkty sojowe (tofu, pasta sojowa, kiełki sojowe) są źródłem izoflawonów populacji koreańskiej (6). Dla porównania, japońscy imigranci w USA spożywają już tylko około 10 mg izoflawonów dziennie (1). Związane jest to niewątpliwie z tym, że w krajach zachodnich spożywa się dużo mięsa i węglowodanów, a znacznie mniej produktów strączkowych, w tym soi.
Działanie przeciwnowotworowe
Badania epidemiologiczne wykazują, że istnieje ścisła zależność pomiędzy spożywaniem diety bogatej w produkty sojowe, a zmniejszoną zachorowalnością na niektóre nowotwory. Dowodem na to są badania wskazujące, że w populacjach, w których jest zwyczaj spożywania potraw zawierających soję i jej przetwory (głównie kraje azjatyckie), ludzie rzadziej zapadają na nowotwory (7).
Takim przykładem może być Japonia, gdzie spożywa się dużo soi, mleka i napojów sojowych oraz fermentowanych produktów sojowych bogatych w izoflawony, które stanowią około 200 mg/dobę, a dla przykładu w USA spożycie izoflawonów nie przekracza 5 mg/dobę (8).
Wiele wyników badań epidemiologicznych wskazuje na istnienie związku przyczynowego pomiędzy spożywaniem znacznych ilości produktów sojowych, a zachorowalnością na nowotwory sutka i prostaty oraz umieralnością z powodu tych nowotworów. Badano poziom genisteiny w płynach ustrojowych różnych grup kontrolnych i stwierdzono, że w populacjach azjatyckich obserwuje się wielokrotnie wyższe stężenie tego flawonoidu w surowicy krwi (od 7 do 110 razy) niż wśród mieszkańców krajów zachodnich.
Dane epidemiologiczne dowodzą, że rak piersi występuje czterokrotnie rzadziej u kobiet azjatyckich niż u kobiet w krajach zachodnich. Oczywiście może to być w pewnym stopniu sprawa genetyki, ale dalsze badania sugerują, że czynniki żywieniowe mają tu ogromną rolę, bowiem kobiety, które wyjechały z Azji do USA, nie były już tak odporne na raka piersi jak mieszkające w Azji (8-10).
Największe znaczenie w zapobieganiu powstawania nowotworów wydaje się mieć genisteina. Spełnia ona bardzo ważne funkcje fizjologiczne (receptory estrogenów, kinazy tyrozynowe, topoizomerazy).
Przeciwnowotworowe działanie genisteiny w raku prostaty i piersi udowodniono w badaniach na zwierzętach i na hodowlach komórkowych. W badaniach na hodowlach komórkowych wykazano efekt antyproliferacyjny genisteiny, zarówno w stosunku do komórek estrogenozależnych, jak i estrogenoniezależnych (11).
Ochronne działanie genisteiny przed czynnikami kancerogennymi odbywa się na drodze różnych procesów. Jednym z najważniejszych mechanizmów jest hamujący wpływ genisteiny na aktywność kinaz tyrozynowych (PTK), które mogą być zlokalizowane w błonie komórkowej i wiązać aktywujące ligandy. Enzymy PTK pełnią bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu komórki, uczestniczą w wytwarzaniu, modulacji i przekazywaniu sygnałów chemicznych, przenoszonych od receptora do jądra komórkowego i wywołujących ekspresję genów (11).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Brouns F.: Soya isoflavones: a new and promising ingredient for the health foods sector. Food Res. Intern. 2002, 35, 187. 2. Hodek P.: Flavonoids-potent and versatile biologically active compounds interacting with cytochromes P 450. Chem. Biol. Interact. 2002, 139, 141. 3. Rasmussen S.E., Breinholt V.M.: Non-nutritive bioactive food constituents of plants: Bioavailability of flavonoids. Int. J. Vitam. Nutr. Res. 2003, 73, 101. 4. Dixon R.A., Ferreira D.: Genistein. Phytochem. 2002, 60, 205. 5. www.nal.usda.gov/fnic/foodcomp/Data/isoflav/isfl_tbl.pdf. 6. Kim J-S., Kwon Ch-S.: Estimated dietary isoflavone intake of Korean population based on National Nutrition Survey. Nutr. Res. 2001, 21, 947. 7. Messina M.J., Loprinzi C.L.: Soy for breast cancer survivors a critical review of the literature. J. Nutr. 2001, 131, 3095. 8. Yamamoto S.. et al.: Soy, isoflavones and breast cancer risk in Japan. J. Natl. Cancer. Inst. 2003, 18, 95, 906. 9. Cassidy A.: Potential risk and benefits of phytoestrogen-rich diets. Int. J. Vitam. Nutr. Res, 2003, 73, 120. 10. Ziegler R.G.: Phytoestrogens and Breast Cancer. Am. J. Clin. Nutr. 2004, 79, 183. 11. Grynkiewicz G.. et al.: Bioaktywny izoflawon genisteina – perspektywy zastosowań medycznych. Post. Fitoter. 2000, 3, 15. 12. Kelloff G.J. et al.: Chemopreventive drug development: perspectives and progress. Cancer. Epidemiol. Biomarkers Prev. 1994, 3, 85. 13. Greenwald P. et al.: Diet and cancer prevention. Eur. J. Cancer. 2001, 37, 948. 14. Wang W.Q. et al.: Induction of NADPH: quinine reductase by dietary phytoestrogens in colonic Colo 205 cells. Biochem. Pharmacol. 1998, 56, 189. 15. Mason P.: Nutrition: Isoflavones. Pharm. J. 2001, 266, 16. 16. Messina M.: Soyfoods and soybean phyto-oestrogens (isoflavones) as possible alternatives to hormone replacement therapy (HRT). 17. Nestel P.: Isovlavones: effects on cardiovascular risk and functions. Intern. Congr. Series 2004, 1262, 317. 18. Adlercreutz H., Mazur W.: Phytoestrogens and western disease. Ann. Med. 1997, 29, 95. 19. Anderson J.J.B. et al.: Effects of phyto-oestrogens on tissues. Nutr. Res. Rev. 1999, 12, 75. 20. Cassidy A., Griffin B.: Phyto-oestrogens: a potential role in the prevention of CHD? Proceedings of the Nutrition Society 1999, 58, 193. 21. Wiseman H.. et al.: Isoflavone phytoestrogens consumed in soy decrease F2-isoprostane concentrations and increase resistance of low-density lipoprotein to oxidation in humans. Am. J. Clin. Nutr. 2000, 72, 395. 22. Kleszcz H.: Osteoporoza – wielki problem zdrowotny. Magazyn Medyczny 1994, 6, 34. 23. Setchell K.D.R., Cassidy A.: Dietary isoflavones – biological effects and relevance to human health. J. Nutr. 1999, 129, 758. 24. Arjmandi B.H.. et al.: Dietary soyben protein prevents bone loss in an ovariectomized rat model of osteoporosis. J. Nutr. 1996, 126, 161. 25. Atkinson S.A., Ward W.E.: Clinical nutrition: 2. The role of nutrition in the prevention and treatment of adult osteoporosis. Canad. Med. Assoc. J. 2001, 165, 1511. 26. Potter S.M. et al.: Soya protein and isoflavones: their effect on blood lipids and bone density in postmenopausal woman. Am. J. Clin. Nutr. 1998, 68, 1375.
