Streszczenie
Borelioza (choroba z Lyme) jest wywołana przez krętki Borrelia burgdorferi.Rozpowszechniona jest zarówno w Europie, jak i w Ameryce Północnej oraz w południowym obszarze azjatyckiej części Rosji, w Chinach i w Japonii. Przenoszona jest przez kleszcze z gatunku Ixodes. Okres inkubacji wynosi od kilku dni do jednego miesiąca. Charakterystycznym elementem obrazu klinicznego jest rumień wędrujący (erythema migrans). W części przypadków mogą występować wtórne, obrączkowate wykwity bądź inne zmiany skórne. Może dojść również do zajęcia mięśnia serca (1-4%). W ciągu kolejnych kilku miesięcy następuje zajęcie procesem chorobowym stawów (10-90%). Bardzo charakterystycznym elementem obrazu klinicznego boreliozy są zmiany neurologiczne, które mogą pojawiać się praktycznie w każdym stadium choroby. We wczesnej boreliozie mogą występować zespoły o typie poliradikulopatii, lub mononeuropatii multiplex (np. neuropatia splotu barkowego) bądź pojedyncze mononeuropatie. Jako zespoły towarzyszące wymienia się limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ponad 80%) i porażenie nerwów czaszkowych (70%), przede wszystkim nerwu twarzowego, często obustronnie. W późnej boreliozie najczęstszym zespołem jest przewlekłe postępujące zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego. Podstawowym badaniem diagnostycznym są odczyny serologiczne określające poziom przeciwciał swoistych dla B. Burgdorferi –test immunofluoroscencji pośredniej, ELISA, metoda Western-Blott i PCR. W przypadku podejrzenia neuroboreliozy bardzo ważne jest stwierdzenie obecności swoistych przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym. W leczeniu stosuje się antybiotyki. Postępowanie fizykalno-usprawniające jest podstawowym elementem w leczeniu. W pracy przedstawiono przypadek kobiety lat 70 leczonej w Klinice Rehabilitacji WIM z rozpoznaniem neuroboreliozy. Początkowo diagnozowana w Oddziale Szybkiej Diagnostyki i Terapii Kliniki Neurologii WIM z powodu postępującego osłabienia lewych kończyn. Pacjentka nie pamięta wystąpienia w przeszłości rumienia wędrującego ani ukąszenia przez kleszcza. Podaje natomiast, że w miesiącach letnich 2004 r. przebywała w terenie zalesionym, gdzie występują kleszcze. W badaniu neurologicznym przy przyjęciu do oddziału stwierdzono cechy zespołu piramidowego lewostronnego. W surowicy krwi stwierdzono dodatnie miana przeciwciał dla Borrelia burgdorferi –w klasie IgG 17 BBU/ml, w klasie IgM 19,3 BBU/ml. Na początku 2005 r. pacjentka przebyła leczenie przeciwko boreliozie (antybiotykoterapia). W drugiej połowie grudnia 2005 r. pojawiły się narastające parestezje i bóle kończyn górnych, o zmiennej lokalizacji oraz osłabienie siły mięśniowej kończyn górnych, większe w kończynie lewej. Z powodu tych objawów chora została przyjęta do Kliniki Neurologii WIM. W trakcie hospitalizacji wystąpiło nasilenie niedowładu w kończynach górnych z obniżeniem napięcia mięśniowego oraz osłabieniem odruchów głębokich, dołączyło się także uszkodzenie obwodowe nerwu twarzowego prawego. W badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego dodatnie przeciwciała dla Borrelia burgdorferi w klasie IgG i IgM, potwierdzone testem Western-Blot (IgG 25, IgM 8). W leczeniu stosowano Solu-Medrol 1,0, zabiegi plazmaferezy oraz biotraxon. W dniu 22.01.2006 r. chora została wypisana z Kliniki Neurologii i bezpośrednio przeniesiona do Kliniki Rehabilitacji WIM celem leczenia fizykalno-usprawniającego.
Program postępowania fizykalno-usprawniającego w okresie pobytu chorej w Klinice Rehabilitacji WIM dostosowano indywidualnie do jej stanu. Wraz z poprawą funkcji motorycznych był stopniowo rozszerzany. Celem postępowania fizykalnego było uwolnienie pacjentki od bólów mięśniowych i przygotowanie do intensywnej kinezyterapii przez zastosowanie:
– masażu klasycznego mięśni kończyn dolnych i górnych,
– elektrostymulacji mięśni: czworogłowych i pośladkowych wielkich,
– okładów parafinowych na okolicę stawów barkowych i biodrowych (przed ćwiczeniami),
– terapii zmiennym polem magnetycznym niskiej częstotliwości (natężenie od 3-10 mT, częstotliwość 20-30 Hz, sinus bipolarny) na okolicę obręczy barkowej i biodrowej,
– masażu podwodnego (w późniejszym okresie),
– galwanizacji katodowej grup mięśniowych osłabionych w wyniku obwodowego uszkodzenia n. VII prawego,
– delikatnego masażu mięśni mimicznych twarzy.
W postępowaniu kinezyterapeutycznym wdrożono:
– ćwiczenia oddechowe,
– ćwiczenia czynno-bierne (czterech kończyn),
– ćwiczenia czynne w odciążeniu (stawów biodrowych i barkowych),
– ćwiczenia ( w późniejszym okresie usprawniania) z wykorzystaniem wzorców ruchowych metody PNF,
– ćwiczenia mimiczne mięśni twarzy ze szczególnym uwzględnieniem strony porażonej.
Postępy rehabilitacji oceniano na podstawie oceny siły mięśniowej za pomocą testu Lovetta i pomiaru zakresu ruchomości w stawach.
Prowadzone postępowanie fizykalno-usprawniające doprowadziło do uzyskania zdolności do samodzielnego poruszania się.
Wnioski: Warunkiem skuteczności postępowania fizykalno-usprawniajacego u chorego z boreliozą jest:
– systematyczność ćwiczeń,
– długotrwałość postępowania usprawniającego,
– dostosowanie programu postępowania fizykalnego do aktualnych możliwości chorego,
– zróżnicowanie obciążeń wysiłkiem w zależności od poprawy funkcji motorycznych.