Rak płuca jest przyczyną największej liczby zgonów chorych na złośliwe nowotwory. Niedrobnokomórkowy rak płuca (NDRP) stanowi obecnie około 80-85% wszystkich pierwotnych nowotworów układu oddechowego. Rokowanie chorych na NDRP jest nadal niezadowalające (wskaźnik pięcioletnich przeżyć ogółem nie przekracza 15%), co wynika przede wszystkim z rozpoznawania nowotworu w zaawansowanym stadium choroby u większości chorych (1). Zmiana niekorzystnej sytuacji jest możliwa dzięki pierwotnej profilaktyce (eliminacja narażenia na działanie szkodliwych składników tytoniowego dymu), wczesnemu wykrywaniu oraz bardziej skutecznemu leczeniu. Wśród możliwości zwiększenia wartości metod leczenia istotne znaczenie ma identyfikacja nowych leków przeciwnowotworowych o działaniu cytotoksycznym lub cytostatycznym. Leki o działaniu cytostatycznym należą do grupy ukierunkowanych molekularnie (tzw. leki celowane), co oznacza działanie na określone cele w komórkach nowotworu.

Najbardziej obiecujące wyniki odnotowano dotychczas w badaniach nad wykorzystaniem leków o działaniu hamującym działanie proangiogenego czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (ang. vascular endothelial growth factor; VEGF) oraz inhibitorów tyrozynowej kinazy receptora naskórkowego czynnika wzrostu (ang. epidermal growth factor receptor; EGFR). Obecne opracowanie przedstawia wyniki wspomnianych badań oraz omawia obszary kontrowersji w związku z praktycznym wykorzystaniem wymienionych leków.

Działanie drobnocząsteczkowych inhibitorów tyrozynowej kinazy EGFR – erlotynibu i gefitynibu – polega na odwracalnym hamowaniu receptorowego białka, które występuje u chorych na NDRP w związku z mutacjami w genie EGFR (najczęściej – delecja w eksonie 19. lub mutacja w eksonie 21.). Wspomniane mutacje w genie EGFR – stwierdzane u około 10% chorych na NDRP w populacji kaukaskiej – powodują aktywację procesów pobudzenia kilku szlaków przekazu sygnałów, co wpływa na istotne cechy biologiczne nowotworu (np. zdolność proliferacji i migracji lub wrażliwość na chemioterapię) (2).

Wartość inhibitorów EGFR oceniano początkowo w ramach kolejnych linii leczenia chorych z rozpoznaniem NDRP, u których doszło do progresji choroby po zastosowaniu chemioterapii – w przypadku erlotynibu wykazano możliwość znamiennego wydłużenia czasu przeżycia całkowitego o około 2 miesiące wobec placebo (3), natomiast korzyści dla gefitynibu były mniejsze i nie osiągnęły poziomu statystycznej istotności (4). Z kolei, porównanie gefitynibu z chemioterapią docetakselem w ramach drugiej linii leczenia wykazało porównywalną wartość obu metod (5).

Zastosowanie erlotynibu lub gefitynibu jednocześnie z chemioterapią w ramach pierwszej linii leczenia zaawansowanego NDRP nie przyniosło korzyści w dotychczasowych badaniach z losowym doborem chorych, natomiast podtrzymujące leczenie erlotynibem po zakończeniu chemioterapii i uzyskaniu odpowiedzi lub stabilizacji choroby spowodowało znamienne wydłużenie czasu przeżycia całkowitego oraz wolnego od progresji choroby o około 4 tygodnie (6). Porównanie gefitynibu z wielolekową chemioterapią karboplatyną i paklitakselem wykazało przewagę inhibitora EGFR pod względem wpływu na ryzyko progresji choroby u chorych rasy żółtej z obecnością mutacji w genie EGFR (7) – w wymienionej populacji chorych leczenie gefitynibem zmniejszyło ryzyko progresji o 52%.