© Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2011, s. 28-33
*Anna Grys, Elżbieta Hołderna-Kędzia, Zdzisław Łowicki
Ganoderma lucidum – grzyb o cennych właściwościach farmakologicznych
Ganoderma lucidum – fungus with valuable pharmacological properties
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Grzegorz Spychalski
Summary
Ganoderma lucidum has been known for many millennia in folk medicine of China and Japan, used in stomach diseases, arthritis, asthma. In the past this fungus was grown only in the natural environment. Currently, because of the value of phytochemicals, it is cultivated, which makes it more accessible and achievable. This fungus is highly rich in minerals, aminoacids, proteins, triterpenes, glycosides, essential oils, vitamin C. The plant has attracted attention due to its wealth of polysaccharides which are isolated from their organs. That is why a lot of research is carried out on the usage of Ganoderma lucidum in the treatment of diseases such as heart disease, cancer, diabetes, etc. These studies are very promising therefore this plant is very popular as an adjunct to chronic diseases.
Wstęp
Grzyb Ganoderma lucidum w chińskiej i japońskiej medycynie ludowej stosowany jest od 4 tys. lat (ryc. 1). Wykorzystywany jest w leczeniu chorób wątroby, przewlekłego zapalenia wątroby, hipertonii, artretyzmu, astmy, wrzodów żołądka. W Ben Cao Gang Mu, najsłynniejszej chińskiej farmakopeii podano: „nieustanne użycie Ling Zhi zmniejsza ciężar ciała – zwiększa długość życia”. Swego czasu uważano, że własności farmakologiczne Ganoderma lucidum związane są z jego barwą. Rzeczywiście, Ganoderma lucidum ma wiele różnych właściwości zależnych od stanowiska. Za czasów Dynastii Ming nazywano go Qi Zhi lub „czerwony grzyb”. W tradycyjnej chińskiej medycynie znajduje się w najwyższej klasie. Wiele chińskich i japońskich sprawozdań na temat ludzi chorujących na nowotwory dotyczyło poszukiwań leczniczych własności grzyba Ganoderma lucidum.
Ryc. 1. Dojrzała postać grzyba Ganoderma lucidum (wg 13).
W przeszłości grzyb ten rósł tylko w naturalnych warunkach i był bardzo drogi. Od kilku dziesięcioleci jest hodowany, co czyni go bardziej dostępnym.
Grzyb znany jest pod wieloma nazwami. W Chinach najpopularniejszą nazwą jest Ling Zhi, a w Japonii Reishi. Nazwa Ling Zhi oznacza „roślina duch” i po raz pierwszy pojawiła się w jedenastym wieku. Inne chińskie nazwy to: „roślina nieśmiertelności”, „ziele wywołujące siłę”, „studziesięcioletni grzyb”. Ponieważ był on trudny do zdobycia, w Japonii określono go jako „Phanton – grzyb”.
Skład chemiczny
Zarodniki Ganoderma lucidum zawierają węglowodany proste i złożone, aminokwasy, białka, związki nieorganiczne, triterpeny, glukozydy, olejki eteryczne, kwas askorbinowy. Najważniejsze jony nieorganiczne to: Mg, Ca, Zn, Fe. Zarodniki bogate są w betainę, kwas stearynowy, kwas kokosowy, ergosterol i β-sitosterol. Owocnik zawiera ergosterol, kwaśną proteazę. Gorący wyciąg wodny z owocnika zawiera 51% polisacharydów i 5% białek. Owocniki zawierają sterole, mleczany, alkaloidy, polisacharydy i triterpeny. Bogate są one także w kwasy ganoderowe: A, B, C, D, E, F i G (1) (ryc. 2).
Ryc. 2. Budowa chemiczna kwasów ganoderowych (wg 14).
Grzyb ten przyciąga uwagę ze względu na bogactwo polisacharydów. Istnieje ponad 150 polisacharydów wyizolowanych z organów Ganoderma lucidum (2). Cały czas prowadzone są badania dotyczące składu chemicznego rośliny, a także metod izolacji związków biologicznie aktywnych. Wyizolowano między innymi polisacharydy z zarodników Ganoderma lucidum. Stworzono i scharakteryzowano polisacharydy o nazwie GSG (Ganoderma lucidum spores glucan). Analiza GSG wykazała, że zawiera on w swym składzie D-glukozę. Glukan ten wykazał potencjalne działanie przeciwnowotworowe. Ze względu na niski ciężar cząsteczkowy i rozpuszczalność w wodzie, GSG może zostać wykorzystany do iniekcji dożylnych w leczeniu nowotworów (3).
Szczególną uwagę zwraca obecność triterpenów obecnych w tejże roślinie. Zbadano przeciwutleniające działanie triterpenów pozyskanych z Ganoderma lucidum. Sproszkowany materiał wykorzystano do otrzymania wyciągu wodnego EX-1. Wszystkie przeprowadzone testy wykazały działanie przeciwutleniające zależne od dawki. Izolacja chemiczna frakcji terpenów pozwoliła na wykrycie kwasów ganoderowych: A, B, C i D. Stwierdzono, że triterpeny przy stężeniu 160 mg/ml są w stanie w pełni chronić mitochondria przed uszkodzeniem. Dobra rozpuszczalność może przyczyniać się do większej aktywności w dostępie do miejsc lipofilowych w mitochondriach i aktywność ta może być jeszcze większa. Ochrona może wynosić nawet 96%. W toku badań okazało się, że polisacharydy Ganoderma są lepiej przyswajalne drogą doustną. Przeprowadzono eksperyment ze wstrzykiwaniem małych ilości polisacharydów pochodzących z grzybów Lentinula i Coriolus. Kiedy jadalne grzyby, takie jak Lentinula edodes, zostały podane do zjedzenia zwierzętom laboratoryjnym, regresja nowotworów była indukowana na znacznym poziomie tylko wtedy, gdy stanowiły one 20-30% diety. Dla kontrastu, 5% sproszkowanego suchego owocnika Ganoderma lucidum, stosowanego jako dodatek do diety szczurów przez 5 tygodni, powodował znaczne opóźnienie w powstawaniu i rozwoju mikrogruczolaków (4).
Hodowla
Występowanie Ganoderma lucidum jest niezwykle rzadkie w przyrodzie. Dlatego też uprawy stały się niezbędne, aby sprostać wymaganiom rynków międzynarodowych (ryc. 3). Głównymi, tradycyjnymi metodami upraw Ganoderma lucidum są trociny w workach lub butelkach i uprawy na naturalnych polanach. Technologie upraw zależą od podstawowych elementów środowiskowych, w tym od temperatury, wilgotności, tlenu. Ganoderma rośnie w temperaturze 10-38°C, ale warunki optymalne to 25-32°C. Optymalna wilgotność to 65-70%, pH = 4,2-5,3. Niezbędny jest dostęp tlenu do prawidłowego wzrostu. Ustalono również optymalne warunki dla wszystkich etapów wzrostu tegoż grzyba. Dla tworzenia owocników optymalne warunki to 27-32°C i wilgotność na poziomie 97%. Niezbędny jest dostęp światła w czasie pierwotnego formowania się i rozwoju owocników. Opublikowano także szczegółowe informacje dotyczące podłoża hodowlanego dla Ganoderma lucidum. Tiamina (wit. B1) zawarta w świeżych, nieprzetworzonych otrębach wymagana jest do jego rozwoju. Niska zawartość cukru powoduje powstawanie i aktywację enzymów rozkładających ligninę. Znane są różne sposoby uprawy Ganoderma lucidum:
a) uprawa grzybni w bioreaktorze: uprawa na podłożu stałym oraz zanurzenie uprawy w ciekłym podłożu,
b) uprawa owocników: na niesterylizowanych długich kłodach drewna – na zewnątrz, uprawa na sterylnych krótkich kłodach drewna, na trocinach w workach, w butelkach lub na tacach.
Ryc. 3. Uprawa Ganoderma lucidum (wg 15).
Okres inkubacji w przypadku upraw na długich, niesterylnych kłodach jest bardzo długi, wynosi 2-3 lata. Od 1980 roku pojawił się nowy trend – uprawy na krótkich sterylnych kłodach. Uprawa taka trwa około 1 roku i daje wysoką wydajność w krótszym czasie. Przez wiele lat prowadzono badania dotyczące optymalizacji warunków uprawy Ganoderma lucidum.
Chen i Miles (5) badali wpływ parametrów uprawy na utworzenie polisacharydów przez Ganoderma. Podłoże zawierało: glukozę 50 g/l; K2HPO4 0,5 g/l; MgSO4 X 7H2O 0,5 g/l; ekstrakt drożdżowy 1 g/l, chlorek amonu 4 g/l; optymalna temperatura 30-35°C; pH = 4-4,5. Polisacharydy osiągnęły stężenie 1,6 mg/ml. Zaobserwowano, że mieszanie i napowietrzanie wzmaga syntezę polisacharydów. Duży wpływ na zawartość polisacharydów ma szybkość mieszania. Fang i Zhong (cyt. za 5) badali wpływ pH na wytwarzanie kwasu ganoderowego i polisacharydów przez grzyb Ganoderma lucidum. Stwierdzono, że optymalne warunki dla wytwarzania polisacharydów przez G. lucidum stwarza pH 3,5. Ta sama grupa badaczy oceniała wpływ źródła azotu na wytwarzanie kwasów ganoderowych oraz polisacharydów. Optymalne warunki wzrostu komórek i wytwarzania metabolitu uzyskano w obecności ekstraktu drożdżowego i peptonu, przy ich stężeniu 5 g/l.
Bezpieczeństwo stosowania i toksyczność
Badacze w swych pracach przedstawiają mechanizmy działania składników odżywczych grzyba Ganoderma lucidum i powody, dla których jest on ważną podstawą testów biomedycznych. Ganoderma lucidum został wykorzystany w profilaktyce i leczeniu: od środka zapobiegawczego i utrzymującego stan zdrowia, do regulacji i leczenia przewlekłego, a także do leczenia ostrych stanów chorobowych. Proponowane dawkowanie Ganoderma lucidum opiera się na tradycji i doświadczeniu. Terapia jest jednak ogólnie uznana jako bezpieczna przy długotrwałym stosowaniu.
Dawka LD50 ekstraktu z Ganoderma lucidum do wstrzykiwania dootrzewnego dla gryzoni wynosiła 38 g/kg. Wartość LD50 rozpuszczalnej w wodzie polisacharydowej frakcji Ganoderma lucidum była wyższa od 5 g/kg. Należy podjąć środki ostrożności przy stosowaniu ekstraktów z tej rośliny podczas zabiegów operacyjnych, aby uniknąć nadmiernego krwawienia, odkąd wiadomo, że Ganoderma lucidum rozszerza naczynia krwionośne i wzmaga krążenie krwi. Dawkowanie Ganoderma lucidum powinno być tymczasowo zmniejszone lub zatrzymane w przypadku pojawienia się biegunki lub wysypki. Zaobserwowano także niekorzystne reakcje przy użyciu Ganoderma lucidum z innymi lekami. Polisacharyd wzbogacony frakcją GL-P z Ganoderma lucidum znacznie hamuje wzrost włókniako-mięsaka u myszy, kiedy został użyty w połączeniu z bleomycyną. Ponadto polisacharydowa frakcja GLP(AJ) silnie wpływa na zwiększenie rozwoju komórek nowotworów u myszy, gdy była podawana dootrzewnowo wraz z cytotoksycznymi lekami przeciwnowotworowymi, takimi jak adriamycyna, fluorouracyl, cisplatyna.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Ganodemla lucidum, Ling Zhi, Reishi, Herzog Pharma, Medizinische Vertretungen, Synapsys A.G., Switzerland 1996, (http://www.synapsys.ch/herzog-pharma/ReishiFacts1.htm. 2. Yang M, Wang X, Guan S i wsp. Analysis of triterpenoids in Ganoderma lucidum using liquid chromatography coupled with electrospray ionization mass spectrometry. J Am Soc Mass Spectrom 2007; 18:927-39. 3. Guo L, Xie J, Ruan Y i wsp. Characterization and immunostimulatory activity of a polysaccharide from the spores of Ganoderma lucidum. Inter Immunopharmacol 2009; 9:1175-82. 4. Zhu M, Chang Q, Wong LK i wsp. Triterpene antioxidant from Ganoderma lucidum. Phytother Res 1999; 13:529-31. 5. Boh B, Berovic M, Zhang J i wsp. Ganoderma lucidum and its pharmaceutically active compounds. Biotechnol Ann Rev 2007; 13:265-301. 6. Chen AW, Miles PG. Biomedical research and the application of mushroom nutriceuticals from Ganoderma lucidum. Mushr Biol Mushr Prod 1996; 161-70. 7. Soo TS. Effective dosage of the extract of Ganoderma lucidum in the treatment of various ailments. Mushr Biol Mushr Prod 1996; 177-84. 8. Sliva D, Labarrere-Silvova V. Ganoderma lucidum suppresses motility of highly invasive breast and prostate cancer cells. Biochem Biophys Res Commun 2002; 298:603-12. 9. Guest editorial, Ganoderma lucidum in cancer research. Leuk Res 2006; 30:767-68. 10. Wang DH, Weng XC. Antitumor activity of extracts of Ganoderma lucidum and their protective effects on damaged HL-7702 cells induced by radiotherapy and chemotherapy. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2001; 19:1618-22. 11. Thyagarajan A, Zhu J, Sliva D. Combined effect of green tea and Ganoderma lucidum on invasive behavior of breast cancer cells. Int J Oncol 2007; 4:963-9. 12. Leskosek-Cukalovic I, Despotovic S, Lakic N. Ganoderma lucidum – medical mushroom as a raw material for beer with enhanced functional properties. Food Res Inter 2010; 43:2262-69. 13. http://image.made-in-china.com/2f0joolemEgpkWHfry/Ganoderma-Lucidum-P-E.jpg). 14. en.wikipedia.org/wiki/Ganoderic-acid. 15. http://english.peopledaily.com.cn/200608/01/images/0801_A40.jpg.
