© Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2013, s. 19-22
*Ewa Fejfer-Wirbał, Jolanta Gładczuk, Ludmiła Marcinowicz
Relacje lekarz-pielęgniarka w polskiej literaturze medycznej
Doctor-nurse relationships in polish medical literature
Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach
Dyrektor Instytutu: dr n. med. Ewa Kleszczewska
Summary
Doctors and nurses are the two professional groups that cooperate closely with one another in providing healthcare to patients. However, this cooperation is not easy, being influenced by a number of factors. The doctor-nurse relationships often bear the mark of the stereotypically dominant role of the doctor over the nurse. This problem appears already at the time of medical studies, where it grows, and then is transferred to the area of professional work.
The aim of this work is to present the relationship between doctors and nurses and describe the state of corresponding research as detailed in Polish medical publications in the years 2005-2012. The main data base for searching the relevant information was the Polish Medical Bibliography (Polska Bibliografia Lekarska). In addition, available medical journals were searched manually.
The issues related to cooperation between those professionals were described from the point of view of nurses, doctors, medical students and nurse trainees.
WPROWADZENIE
Najliczniejsze grupy zawodowe wśród fachowych pracowników medycznych to pielęgniarki (239 193 zatrudnionych) (1) i lekarze (123 441 wykonujących zawód) (2). Oba zawody cieszą się zaufaniem społecznym, co potwierdziły badania przeprowadzone w 2009 roku przez CBOS. W rankingu prestiżu zawodów znalazły się one na wysokich miejscach – pielęgniarki na trzecim, a lekarze na czwartym (3). Przedstawiciele tych grup zawodowych najściślej współpracują ze sobą, sprawując opiekę nad pacjentem. Podstawą ich działań zawodowych są odrębne ustawy regulujące wykonywanie zawodu lekarza i zawodu pielęgniarki (4, 5). Artykuł 2 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 roku określa, że wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu „świadczeń zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich” (4). O zakresie świadczeń wykonywanych przez pielęgniarkę informuje art. 4 Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z 15 lipca 2011 roku, według którego „wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w szczególności na: 1. rozpoznawaniu warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta; 2. rozpoznawaniu problemów pielęgnacyjnych pacjenta; 3. planowaniu i sprawowaniu opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem; 4. samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych; 5. realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji; 6. orzekaniu o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych; 7. edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia” (5).
Etyczne zasady wykonywania zawodu pielęgniarki i zawodu lekarza zawarte są w odrębnych kodeksach etyki zawodowej. Jednym z elementów wspólnych obu kodeksów jest nakaz traktowania współpracowników z szacunkiem i życzliwością (6, 7). Wskazuje na to art. 58 Kodeksu Etyki Lekarskiej – „lekarz powinien odnosić się z należytym szacunkiem i w sposób kulturalny do personelu medycznego oraz pomocniczego” (6), oraz fragment Przyrzeczenia z Kodeksu Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej – „do współpracowników odnosić się z szacunkiem i życzliwością, nie podważać ich zaufania, postępować bezstronnie, mając na względzie przede wszystkim dobro pacjenta” i w dalszej części tego Kodeksu zapis, że „pielęgniarka/położna nie powinna dyskredytować postępowania innych współpracowników zespołu terapeutycznego, zwłaszcza w obecności osób trzecich” (7).
Współczesny model holistycznej opieki nad pacjentem wymaga współpracy i współodpowiedzialności zawodowej wszystkich członków zespołu terapeutycznego. Podstawą efektywnej współpracy powinna być świadomość wszystkich jego członków zakresu kompetencji, roli i zadań, gdyż prawidłowo pracujący zespół z jasnymi celami i zasadami działania może przyczynić się do poprawy jakości opieki nad pacjentem i jego rodziną (8).
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie relacji między lekarzami a pielęgniarkami oraz stanu badań na ten temat, w świetle polskiej literatury medycznej z lat 2005-2012.
Główną bazę do wyszukiwania informacji stanowiła Polska Bibliografia Lekarska. Ponadto, dokonano ręcznego przeglądu dostępnych czasopism medycznych. Należy zauważyć, że zagadnienia współpracy i relacji między lekarzem a pielęgniarką nie są bezpośrednio przedmiotem badań, a informacje z tego zakresu można było odnaleźć w pracach dotyczących roli zawodowej, autonomii i tożsamości zawodowej, wizerunku pielęgniarki, satysfakcji zawodowej czy wypalenia zawodowego.
OPINIE PIELĘGNIAREK NA TEMAT RELACJI LEKARZ-PIELĘGNIARKA
Od wejścia w życie Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z 5 lipca 1996 r. zawód pielęgniarki stał się samodzielnym zawodem medycznym. Z badań przeprowadzonych przez Glińską i wsp. wśród pielęgniarek pracujących w placówkach ochrony zdrowia w Łodzi wynika, że ponad połowa ankietowanych pielęgniarek (55,8%) posiadających wyższe wykształcenie uważa zawód pielęgniarki jako samodzielny; wśród osób z wykształceniem średnim odsetek ten jest znacznie niższy i wynosi 25%. Jak zauważają autorki badań, poziom świadomości pielęgniarek na temat samodzielności zawodowej jest niepokojący, chociaż pielęgniarki posiadają niezależność, wiedzę i doświadczenie zawodowe (9).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Analizy i raporty statystyczne, www.izbapiel.org.pl (dostęp 19.07.2012). 2. Informacje statystyczne, www.nil.org.pl (dostęp 19.07.2012). 3. Komunikat z badań CBOS BS/8/2009. Prestiż zawodów. Warszawa 2009. 4. Ustawa z 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Dz. U. z 1997 r., Nr 28, poz.152, z póź zm. 5. Ustawa z 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej. Dz. U. 2011, Nr 174, poz. 1039. 6. Kodeks etyki lekarskiej, www.nil.org.pl (dostęp 19.07.2012). 7. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej, http://www.izbapiel.org.pl (dostęp 19.07.2012). 8. Babska K, Tkaczyk M, Nowicki M: Współpraca w zespole terapeutycznym – Podstawowa zasada profesjonalnej opieki nad chorym dializowanym otrzewnowo – założenia a rzeczywistość. Pol Merk Lek 2008; 14 (Supl. 4, 12): 12-14. 9. Glińska J, Nowak A, Brosowska B, Lewandowska M: Analiza poziomu świadomości pielęgniarek w zakresie autonomii zawodowej. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 18(4): 477-482. 10. Glińska J, Lewandowska M: Autonomiczność zawodu pielęgniarskiego w świadomości pielęgniarek z uwzględnieniem pełnionych funkcji zawodowych. Problemy Pielęgniarstwa 2007; 15(4): 249-253. 11. Ślusarska B, Zarzycka D, Dobrowolska B: Postrzeganie tożsamości zawodowej przez pielęgniarki. Problemy Pielęgniarstwa 2007; 15(2, 3): 147-156. 12. Włodarczyk D, Tobolska B: Wizerunek zawodu pielęgniarki z perspektywy lekarzy, pacjentów i pielęgniarek. Medycyna Pracy 2011; 62(3): 269-279. 13. Zielińska-Więczkowska H, Buśka A: Satysfakcja zawodowa pielęgniarek na tle wybranych czynników środowiska pracy. Pielęgniarstwo XXI wieku 2010; 3-4(32-33): 5-8. 14. Zdziebło K, Kozłowska E: Mobbing w środowisku pracy pielęgniarek. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 18(2): 212-219. 15. Januszewicz P, Zarzycka D, Binkowska-Bury M et al.: Pielęgniarki i lekarze – życie codzienne i prognozy na przyszłość. Przegląd Lekarski 2009; 66/7: 469-470. 16. Buczkowska E: Pielęgniarki solą w oku. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2009; 1-8: 5. 17. Kapała W: Lekarze i pielęgniarki – w stronę aktywnego współdziałania. Nowoczesne Pielęgniarstwo i Położnictwo 2007; 1(1), http://www.pielegniarki.info.pl. 18. Zarzycka D, Marcinowicz L, Foley M et al.: Charakterystyka postrzegania zawodu pielęgniarki przez polskich studentów medycyny. Zdrowie Publiczne 2012; 122(1): 20-23. 19. Malik M, Marcinowicz L, Zarzycka D et al.: Zawód pielęgniarki w opinii studentów medycyny. Pielęgniarstwo XXI wieku 2009; 3(28): 23-30. 20. Gotlib J, Łabęda W: Postrzeganie zawodu pielęgniarki/pielęgniarza przez studentów Akademii Medycznej w Warszawie. Pielęgniarstwo XXI wieku 2008; 1(22): 25-29. 21. Krajewska-Kułak E, Van Damme-Ostapowicz K: Samoocena postrzegania zawodu. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 1(1):1-10. 22. Mucha D: Zespół, czyli lekarz i pielęgniarka. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2010; 4: 16-17. 23. Gotlib J, Panczyk M, Rebandel H: Wpływ pracy w zawodzie podczas studiów na kierunku pielęgniarstwo na opinię studentów na temat jakości współpracy w ramach interdyscyplinarnego zespołu terapeutycznego – doniesienie wstępne. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie 2010; 4: 444-450.
