© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2013, s. 19-25
*Paweł Jasiński, Emil Korporowicz, Piotr Sobiech, Dariusz Gozdowski, Dorota Olczak-Kowalczyk
Ocena kliniczna wybranych materiałów wypełnieniowych stosowanych w leczeniu choroby próchnicowej zębów mlecznych – 12-miesięczne obserwacje. Badania z randomizacją
Clinical evaluation of restorative materials used in primary dentition – 12-month observation. Randomized controlled trial
Zakład Stomatologii Dziecięcej, Instytut Stomatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk
Summary
Introduction: Restorations used to treat decay in primary dentition should be carefully chosen. Clinicians should consider not only properties of selected material, but also patients cooperation and specific character of primary dentition. In order to help dental professionals in making the optimal clinical choices, randomized controlled trials should be carried out.
Aim: The aim of the study was clinical evaluation of properties and durability of various restorative materials.
Materials and methods: This randomized control trial evaluated restorations in class I and class II cavities in primary molars. 160 fillings were placed using composite materials: Filtek Z250 and SDR; glass-ionomer cements: Fuji IX GP, Chemfill; and a resin-modified glass-ionomer cement: Fuji II LC. Clinical evaluation was performed at baseline and at 1 year using modified USPHS criteria. At 1-year recall, 33 SDR, 28 Fuji IILC, 40 Chemfill Rock, 28 Fuji IX GP, 24 Filtek Z250 restoration were assessed. Mean scores for materials were compared using Kruskal-Wallis test at a 0.05 probability level. Statistical analysis was performed using Statistica 9.0 (StatSoft) software.
Results: In total, 98.2% SDR, 95.2% Fuji II LC, 88% Chemfill Rock, 87.2% Fuji IX GP and 98.4% Filtek Z250 were assessed as excellent – achieving mainly scores of 1 and 2. During the one-year period, 2 Chemfill Rock restorations were lost due to integrity issues (partial or complete loss of restoration).
No significant differences between all materials were detected after one year for all evaluated clinical criteria (p > 0.05).
Conclusions: Results of the study revealed the positive assesment of all studied materials.
WSTĘP
Do niedawna, materiałem z wyboru stosowanym do wypełnienia ubytków w zębach trzonowych mlecznych był amalgamat rtęci. Z powodu konieczności rozległego opracowania tkanek zęba (kształt oporowy oraz retencyjny), a także ze względu na możliwe szkodliwe skutki dla środowiska oraz zdrowia pacjentów, spowodowane uwalnianiem rtęci, w latach dziewięćdziesiątych zaczęto poszukiwać materiałów alternatywnych (1, 2).
Obecnie używamy wielu grup materiałów w leczeniu choroby próchnicowej w uzębieniu mlecznym. Istnieje jednak wiele wątpliwości, które materiały są optymalne (3, 4).
Najważniejszymi czynnikami, które powinny być brane pod uwagę przy wyborze najbardziej odpowiedniego materiału wypełniającego są: łatwość zakładania, fizyczne i chemiczne właściwości (trwałość wypełnienia), ale także działanie remineralizujące (5). Jednakże nie można skupić się tylko na właściwościach materiałów wypełniających. W przypadku stomatologii dziecięcej równie ważny okazuje się wiek dziecka, który jest bezpośrednio powiązany z możliwością współpracy dziecka (możliwość izolacji pola operacyjnego od wilgoci i wykonania znieczulenia miejscowego, czas trwania zabiegu). Wiek dziecka wskazuje także czas jaki pozostał do eksfoliacji, i co za tym idzie jak długo wypełnienie powinno pozostać w jamie ustnej. Lekarz pedodonta powinien również określić poziom ryzyka próchnicy. U dzieci z wysokim ryzykiem próchnicy wypełnianie ubytków próchnicowych ma na celu przede wszystkim ograniczenie infekcji liczebności bakterii, a nie estetyczną i trwałą odbudowę jak u dzieci z niskim ryzykiem próchnicy (6). Nie można też pominąć rosnącego zapotrzebowania pacjentów na materiały zbliżone kolorem do tkanek zęba, które wymusiło znaczny rozwój materiałów estetycznych, takich jak materiały złożone, cementy szkło-jonomerowe i materiały kompomerowe (7).
Zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych w Europie obecnie najczęściej wykorzystywanymi materiałami do odbudowy ubytków I i II klas wg Blacka w zębach trzonowych mlecznych są cementy szkło-jonomerowe modyfikowane żywicą (8). Materiały te charakteryzują się większą wytrzymałością, lepszą estetyką, a także dłuższym czasem pracy i możliwością utwardzenia w pożądanym momencie zabiegu, w porównaniu do konwencjonalnych cementów szkło-jonomerowych, posiadając jednocześnie właściwości remineralizacyjne (9).
W badaniach przeprowadzonych przez Daou et al. wykazano, że cement szkło-jonomerowy modyfikowany żywicą może być najbardziej odpowiednią alternatywą dla wypełnień wykonywanych z amalgamatu srebra w ubytkach pierwszej i drugiej klasy w zębach mlecznych (10). Obserwacje te potwierdzają 36-miesięczne badania wypełnień II klas wg Blacka wykonanych z konwencjonalnych cementów szkło-jonomerowych oraz szkło-jonomerowych modyfikowanych żywicą. Materiały te uzyskały odpowiednio 81 i 94% ocen pozytywnych. Różnica była istotna statystycznie (11).
Mniejszą popularność wypełnień wykonywanych z materiałów złożonych w uzębieniu mlecznym, niż w uzębieniu stałym, można tłumaczyć relatywnie skomplikowaną procedurą zakładania. Według Attin et al. wieloetapowość techniki zakładania materiałów złożonych, może stanowić istotny czynnik zmniejszający trwałość wypełnień. Badacze nie wykazali jednocześnie statystycznie istotnych różnic między trwałością materiałów złożonych i kompomerów. Po 3 latach, oceny pozytywne otrzymało 79% wypełnień wykonanych z kompomerów oraz 86% z materiału złożonego (12).
W badaniach opublikowanych w 2006 roku nie wykazano istotnych statystycznie różnic między konwencjonalnymi materiałami typu flow i konwencjonalnymi materiałami szkło-jonomerowymi zakładanymi w II klasach w zębach trzonowych mlecznych (13).
Niedoskonałości materiałów wykazali Qvist V et al. Uzyskali oni większą częstość niepowodzeń odbudowy ubytków klasy II w zębach mlecznych wykonywanych za pomocą cementu konwencjonalnego Ketac-Fil w porównaniu z amalgamatem. W 3-letnim okresie obserwacji odsetki niepowodzeń wynosiły odpowiednio 37 i 18% (14).
W badaniach porównujących najczęściej stosowane materiały do odbudowy zębów mlecznych, materiały kompomerowe oraz materiały szkło-jonomerowe konwencjonalne uzyskały gorsze oceny od materiałów szkło-jonomerowych modyfikowanych żywicą. Wykazano istotnie statystyczną różnicę w występowaniu przebarwień w przypadku materiałów szkło-jonomerowych konwencjonalnych oraz w przypadku występowania próchnicy wtórnej (szkło-jonomer konwencjonalny 12%, kompomer 8,3%, szkło-jonomer modyfikowany żywicą 3%) (10).
Poszukiwania idealnego materiału służącego do odbudowy zębów mlecznych trwają nadal (3, 4).
CEL PRACY
Celem pracy jest ocena kliniczna wypełnień ubytków próchnicowych zębów mlecznych wykonanych z wybranych materiałów wypełnieniowych.
MATERIAŁ I METODY
Projekt badawczy uzyskał zgodę Komisji Bioetycznej WUM. Kryteria kwalifikujące do badania zostały ściśle określone (tab. 1). Do badań kwalifikowano dzieci obojga płci, w wieku 4-8 lat, z przynajmniej jednym ubytkiem próchnicowym w obrębie zębów trzonowych mlecznych, po uzyskaniu pisemnej zgody rodzica lub opiekuna prawnego. Kryteriami wykluczającymi były: brak współpracy z pacjentem, choroby przewlekłe (w tym alergie) i przewlekłe przyjmowanie leków oraz próchnica wczesna, nieprawidłowe kontakty zgryzowe/bruksizm, kserostomia, ubytek głęboki (w badaniu radiologicznym – warstwa zdrowej zębiny oddzielającej ubytek od komory zęba < 1mm) oraz zęby z powikłaniami ze strony miazgi. Zdjęcia radiologiczne (skrzydłowo-zgryzowe) wykonywano ze wskazań medycznych, tj. przy podejrzeniu próchnicy głębokiej lub pulpopatii.
Tabela 1. Karta zabiegu, zawierająca formularz wykluczeń.
| NR PACJENTA | PŁEĆ |
| OPERATOR | WIEK |
| DATA ZABIEGU | NR ZĘBA |
| MATERIAŁ WYPEŁNIAJĄCY | KLASA UBYTKU |
WYKLUCZENIA
BRAK WSPÓŁPRACY Z PACJENTEM
CHOROBY UKŁADOWE/CIĘŻKIE KOMPLIKACJE MEDYCZNE
PRZYJMOWANIE LEKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA UZĘBIENIE
ALERGIA NA METAKRYLANY
PRÓCHNICA WCZESNA
NIEPRAWIDŁOWE KONTAKTY ZGRYZOWE/BRUKSIZM
KSEROSTOMIA
UBYTEK GŁĘBOKI (POZOSTAWIONA ZĘBINA < 1MM)
ZĘBY Z POWIKŁANIAMI ZE STRONY MIAZGI | TAK | NIE |
| NADWRAŻLIWOŚĆ PRZEDZABIEGOWA | TAK (JAKI RODZAJ ..........................................)
TEMPERATURA/OSMOTYCZNA/DOTYK/POWIETRZE | NIE |
| POZIOM NADWRAŻLIWOŚCI | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| ZABURZENIA ZĘBINY LUB POWIERZCHOWNE | TAK | NIE |
| KSZTAŁT UBYTKU | PŁASKI | KLINOWY |
| ILOŚĆ SZKLIWA NA GRANICACH UBYTKU W % | % (NIE MOŻE PRZEKRACZAĆ 50%) |
Randomizację przeprowadzono z zastosowaniem programu komputerowego napisanego specjalnie na potrzeby badania – w języku C++ na system Microsoft Windows. Program korzystał z algorytmów Random i Next. Jego działanie polegało na wyborze materiału wypełniającego niezależnie dla każdego zęba (ryc. 1). Wypełnienia zakładane były przez trzech lekarzy specjalistów w zakresie stomatologii dziecięcej.
Ryc. 1. Przykładowe losowanie w programie losującym rodzaj wypełnienia dla danego zęba.
Wykonano 160 wypełnień do ubytków próchnicowych I i II klasy wg Blacka (74 I klas wg Blacka oraz 86 II klas wg Blacka), w zębach trzonowych mlecznych u 64 dzieci (średnia liczba wypełnień – 2,5). W badaniu wykorzystano:
– materiały złożone: Filtek Z250 i SDR,
– cementy szkło-jonomerowe konwencjonalne: Fuji IX GP i Chemfill Rock,
– cement szkło-jonomerowy modyfikowany żywicą – Fuji II LC.
Materiał SDR zdecydowano się wykorzystać do wypełniania zarówno I, jak i II klas wg Blacka, z uwagi na pojawiające się prace dotyczące użycia materiałów złożonych typu flow w odbudowie ubytków klasy II w zębach mlecznych. Wartym podkreślenia jest fakt, iż materiał SDR należy do grupy materiałów typu bulk fill o zmniejszonym skurczu polimeryzacyjnym, co pozwala na stosowanie go w warstwie o grubości do 4 mm.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Forss H, Widström E: The post-amalgam era: a selection of materials and their longevity in the primary and young permanent dentitions. International Journal of Paediatric Dentistry 2003; 13: 158-164. 2. Kaczmarek U, Chłapowska J, Pawlaczyk K et al.: Wybór materiałów do wypełnień zębów mlecznych przez polskich stomatologów. Czas Stomatol 2007; 5: 289-298. 3. Jasińska A, Szczepanik J, Kossakowski et al.: Roczna ocena kliniczna wypełnień wykonanych z materiału szkło-jonomerowego Riva Self Cure. Nowa Stom 2010; 25: 95-98. 4. Yengopal V, Harnekar SY, Patel N, Siegfried N: Dental fillings for the treatment of caries in the primary dentition. Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 2. 5. Qvist V, Poulsen A, Thorpen P et al.: The longevity of different restorations in primary teeth. International Journal of Paediatric Dentistry 2010; 20: 1-7. 6. Drummond B, Kilpatrick N, Bryant R et al.: [W:] Cameron AC, Widmer RP (ed.:) Stomatologia Dziecięca. Urban & Partner, Wrocław 2005, 41-67. 7. Buerkle V, Kuehnisch J, Guelmann M, Hickel L: Restoration materials for primary molars – results from a European survey. J of Dent 2005; 33: 275-281. 8. Qvist V, Laurberg, L, Poulsen A, Teglers PT: Class II restorations in primary teeth: 7-year study on three resin-modified glass ionomer cements and a compomer. European Journal of Oral Sciences 2004L; 112: 188-196. 9. Hes KMY, Leung SK, Wei SHY: Resin-ionomer restorative materials for children: A review. Australian Dental Journal 1999; 44: 1-11. 10. Daou MH, Tavernier B, Meyer JM: Clinical evaluation of four different dental restorative materials: one-year results. Schweiz Monatsschr Zahnmed 2008; 118(4): 290-285. 11. Hübel S, Mejáre I: Conventional versus resin-modified glass-ionomer cement for Class II restorations in primary molars. A 3-year clinical study. International Journal of Paediatric Dentistry2003; 13: 2-8. 12. Attin T, Opatowski A, Meyer C et al.: Clinical evaluation of a hybrid composite and a polyacid-modified composite resin in Class-II restorations in deciduous molars. Clin Oral Invest 1998; 2: 115-119. 13. Andersson-Wenckert I, Sunnegårdh-Grönberg K: Flowable resin composite as a class II restorative in primary molars: A two-year clinical evaluation. Acta Odontologica Scandinavica 2006; 6: 334-340. 14. Qvist V, Laurberg L, Poulsen A, Teglers PT: Longevity and cariostatic effects of everyday conventional glass-ionomer and amalgam restorations in primary teeth: three-year results. Journal of Dental Research 1997; 76(7): 1387-1396. 15. Cvar JF, Ryge G: Reprint of criteria for the clinical evaluation of dental restorative materials. Clin Oral Invest 2005; 9: 215-232. 16. Forss H, Widström E: The post amalgam era: a selection of materials and their longevity in the primary and young permanent dentitions. Int J Paediatr Dent 2003; 13: 158-164. 17. Qvist V, Thylstrup A, Mjör IA: Restorative treatment pattern and longevity of amalgam restorations in Denmark. Acta Odontol Scand 1986; 44: 351-356. 18. Qvist V, Qvist J, Mjör IA: Placement and longevity of amalgam restorations in Denmark. Acta Odontol Scand 1990; 48: 297-303. 19. Sidhu S: Glass-ionomer cement restorative materials: a sticky subject? Australian Dental Journal 2011; 56: 23-30. 20. Peutzfeldt A: Compomers and glass ionomers: bond strength to dentin and mechanical properties. Am J Dent 1996; 9: 259-263. 21. Gladys S, Van Meerbeek B, Lambrechts P, Vanherle G: Marginal adaptation and retention of a glass ionomer, resin-modified glass-ionomers and a polyacid-modifi ed resin composite in cervical class V lesions. Dent Mater 1998; 14: 294-306. 22. Espelid I, Tveil AB, Tornes KH, Alvhein H: Clinical behaviour of glass ionomer restorations in primary teeth. J Dent 1999; 27: 437-442. 23. Abdalla AI, Alhadaimy HA, Garcia-Godoy F: Clinical evaluation of glass ionomers and compomers in class V carious lesions. Am J Dent 1997; 10: 18-20.
