© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2013, s. 40-45
Arkadiusz Sękiewicz1, Agata Pytlakowska1, *Monika Borakowska-Siennicka2
Badanie zaburzeń wydzielania śliny u pacjentów leczonych z powodu schorzeń kardiologicznych
A study of saliva secretion disorders in patients with cardiac diseases
1Studenckie Koło Naukowe, Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, Instytut Stomatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Opiekun Koła: dr Monika Borakowska-Siennicka
2Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, Instytut Stomatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Renata Górska
Summary
Introduction: Saliva fulfills many functions in the body. The absence or reduced secretion results in the occurrence of adverse effects in the oral cavity. Dry mouth is one of the most annoying, frequently occurring side effect of systemic diseases and drugs use in their treatment.
Aim: Assess the impact of pharmacotherapy used in the treatment of cardiovascular disease and associated factors such as diabetes, substance abuse, or use of prosthetic restorations on the amount of saliva.
Material and methods: The study included a medical interview, questionnaire on salivary disorders, quantitative assessment of salivary flow, the measurement of pH.
Results: In a survey, a significant proportion of patients reported dry mouth. A small number of patients paid attention to the occurrence of burning mouth symptom. The study of the quantitative measurement of salivary flow stimulated by chewing paraffin blocks shows that the problem of reduced saliva secretion affects more women than men. Coexistence of factors such as diabetes and use of prosthetic significantly affect the reduction in the amount of saliva. The use of stimulants does not influence the secretion of saliva.
Conclusions: Cardiovascular diseases and drug therapy affect the reduced secretion of saliva. Dry mouth can be a symptom of disease or response to pharmacologic therapies. Dentists should pay attention to the occurrence of cardiovascular disease in patients who have a problem with dry mouth.
WSTĘP
Ślina to wydzielina trawienna wytwarzana przez 3 pary głównych gruczołów ślinowych i liczne mniejsze gruczoły, rozsiane w błonie śluzowej jamy ustnej i języka. Gruczoły te można podzielić na śluzowe, surowicze i mieszane. Ślina spełnia wiele funkcji: ułatwia żucie, połykanie pokarmu, odczuwanie smaków, artykulację, oczyszczanie jamy ustnej, a jej skład jakościowy i ilościowy ma także znaczenie ochronne i obronne. Wydzielanie jej zachodzi stale, przy czym obniżone jest w czasie snu. Wzrost aktywności wydzielniczej ślinianek po zadziałaniu bodźców pokarmowych ma charakter odruchowy i wiąże się z aktywnością odpowiednich receptorów w błonie śluzowej jamy ustnej i gardła. Spadek wydzielania śliny prowadzi do pojawienia się uczucia suchości w jamie ustnej, czyli tzw. kserostomii, która przyczynia się do dużego dyskomfortu dla pacjenta. Dolegliwość ta może skutkować zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej, pieczeniem jamy ustnej, próchnicą zębów, utrudnionym żuciem i połykaniem pokarmów oraz zaburzeniami mowy. Kserostomia stanowi więc poważną dolegliwość, którą należy leczyć, a przede wszystkim jej zapobiegać (1, 2).
W dobie XXI wieku schorzenia kardiologiczne są istotnym problemem zdrowia publicznego. Mimo rozwoju nauk farmaceutycznych oraz technologii produkcji leków, farmakoterapia stosowana w przebiegu chorób serca i układu krążenia wywiera szereg działań niepożądanych. Schorzenia te dotykają najczęściej osoby po 60 roku życia, w której to grupie obserwuje się zwiększone występowanie suchości jamy ustnej. Zmiany związane z wiekiem wraz z koniecznością stosowania terapii leczniczej przez długi okres czasu potęgują negatywny wpływ stosowanych leków (3). Badania epidemiologiczne wskazują, że problem ten dotyczy od 12,7 do 27,3% populacji, dlatego też nie powinien być lekceważony (4).
CEL
Celem pracy było zbadanie zależności między schorzeniami kardiologicznymi i stosowaną w ich leczeniu terapią farmakologiczną, a zaburzeniami wydzielania śliny, oraz dokonanie oceny wpływu dodatkowych czynników, takich jak: współwystępujące schorzenia, użytkowanie uzupełnień protetycznych czy stosowanie używek na ilość wydzielanej śliny.
MATERIAŁ I METODY
Badaniem zostało objętych 31 pacjentów w wieku od 49 do 91 lat, w tym 20 kobiet i 11 mężczyzn, hospitalizowanych w Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Samodzielnego Publicznego Centralnego Szpitala Klinicznego przy ul. Banacha 1a w Warszawie.
Zgodę na przeprowadzenie badań, które zostały wykorzystane w przedstawionej pracy, wyraziła Komisja Bioetyczna działająca przy Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.
Wszyscy pacjenci byli leczeni na nadciśnienie tętnicze, dodatkowo u części zdiagnozowano: chorobę wieńcową, miażdżycę, zawał mięśnia sercowego, przewlekłą niewydolność żylną, arytmię, udar mózgu, zator płucny lub cukrzycę. W terapii schorzenia kardiologicznego u badanych pacjentów stosowane były leki z poniższych grup: B-blokery, inhibitory konwertazy angiotensyny II (ACE), inhibitory kanałów wapniowych, diuretyki, leki hamujące agregację płytek oraz antykoagulanty.
Badanie zostało przeprowadzone w oddziale szpitalnym, a obejmowało wywiad ogólnomedyczny, ankietę dotyczącą zaburzeń wydzielania śliny, ocenę ilościową wydzielania śliny, pomiar wskaźnika pH.
Formularz badania ankietowego przedstawiony pacjentom zawierał pytania dotyczące chorób ogólnoustrojowych, stosowanych farmaceutyków w ramach terapii leczniczej. Pacjenci byli również pytani o występowanie suchości i pieczenia jamy ustnej oraz jeśli takie dolegliwości występowały, to od jakiego czasu i czy wiążą je z rozpoczętą terapią farmakologiczną. Zebrano też informacje na temat ewentualnych używek stosowanych przez pacjentów, jak tytoń, alkohol, mocna kawa, herbata i inne, stosowanej higienie jamy ustnej (szczotkowanie zębów – jak często i jaką pastą, stosowanie płukanek do jamy ustnej lub też innych preparatów), informacje na temat stosowanej przez pacjenta diety oraz użytkowania uzupełnień protetycznych.
Oceny ilościowej wydzielania śliny dokonywano poprzez pomiar objętości śliny stymulowanej żuciem kostki parafinowej przez 5 min, w naczyniu z odpowiednią skalą objętości podaną w mililitrach (5, 6). Za normę ilości wydzielanej śliny stymulowanej przyjęto 1-2 ml/min (2). Badanie pH przeprowadzano, posługując się paskami lakmusowymi o zakresie czułości pH 0-14. Papierek wskaźnikowy umieszczano w naczyniu z pobraną śliną i po upływie minuty odczytywano wartość pH, porównując zabarwienie paska z umieszczoną na opakowaniu skalą.
WYNIKI
W poprzedzającej badanie kliniczne ankiecie, aż 61% pacjentów chorych na schorzenia kardiologiczne zgłaszało suchość jamy ustnej. Pacjenci zwracali uwagę, że problem pojawił się wraz z rozpoczęciem terapii farmakologicznej (ryc. 1).
Ryc. 1. Odsetek pacjentów zgłaszających suchość jamy ustnej.
Wyniki badania wydzielania śliny stymulowanej wykazują, że aż u 74% pacjentów ilość wydzielonej śliny była niższa niż wskazuje norma. U 26% badanych wskaźnik był prawidłowy, a u żadnego z pacjentów nie zaobserwowano zwiększonego wydzielania śliny (ryc. 2).
Ryc. 2. Ocena wydzielania śliny stymulowanej żuciem kostki parafinowej.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Konturek SJ: Fizjologia człowieka. Urban & Partner, Warszawa 2007, 498-505. 2. Kaczmarek U: Suchość jamy ustnej – etiologia, częstość występowania i rozpoznanie – na podstawie piśmiennictwa. Czas Stomatol 2007; LX, 1: 20-31. 3. MacGregor GA, Kaplan NM: Nadciśnienie tętnicze. Medical Press 2001. 4. Pichór A, Doboszyńska A: Suchość jamy ustnej – niedoceniany problem kliniczny. Medycyna Paliatywna w Praktyce 2008; 2: 26-28. 5. Cackowska-Lass A, Kochańska B, Kręglewska B, Witek E: Ocena szybkości wydzielania śliny spoczynkowej i stymulowanej u chorych z zespołem Sjögrena. Dent Med Probl 2004; 41(3): 469-475. 6. Dżaman K, Jadczak M, Syryło A et al.: Zaburzenia smaku u pacjentów ze schorzeniami laryngologicznymi. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 2005; LX (Supl. XVI, 94): 435-438. 7. Smidt D, Torpet LA, Nauntofte B: Associations between oral and ocular dryness, labial and whole salivary flow rates, systemic diseases and medications in a sample of older people. Community Dent Oral Epidemiol 2011. Jun; 39(3): 276-88. 8. Nederfors T: Xerostomia: prevalence and pharmacotherapy. With special reference to beta-adrenoceptor antagonists. Swed Dent J 1996; Suppl. 116: 1-70. 9. Borges BC, Fulco GM, Souza AJ, de Lima KC: Xerostomia and hyposalivation: a preliminary report of their prevalence and associated factors in Brazilian elderly diabetic patients. Oral Health Prev Dent 2010; 8(2): 153-158. 10. Busato IM, Ignácio SA, Brancher JA et al.: Impact of clinical status and salivary conditions on xerostomia and oral health-related quality of life of adolescents with type 1 diabetes mellitus. Community Dent Oral Epidemiol 2012; 40(1): 62-69. 11. Dabas N, Phukela SS, Yadav H: The Split Denture: Managing Xerostomia in Denture Patients: A Case Report. J Indian Prosthodont Soc 2011; 11(1): 67-70.
