© Borgis - Nowa Pediatria 3/2013, s. 119-123
Karolina Bagnowska, *Maciej Falkowski
Wybrane metody usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
Chosen methods of rehabilitation of children with cerebral palsy
Fizjoterapia, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Dziekan Wydziału: prof. dr hab. Sławomir J. Terlikowski
Summary
Treatment in case of cerebral palsied children from its definition is based on symptoms. The main aim is to mitigate the symptoms within the limits of damaged brain and potential of rehabilitation. For rehabilitation process the most essential is diagnosis of deficits in early stage and optimal choice of methods and forms of therapy. In this work the authors present contemporary methods of complex motor rehabilitation of children with cerebral palsy. There is no clearly effective treatments for children with cerebral palsy, which is the reason for the continuous search for effective therapies. The methods based on multi-sense and repeated stimulation of central nervous system. Crucial role in the rehabilitation process of children with cerebral palsy parents play. The awareness of parents about the irregularity of their children and the need for treatment, will have an impact on achieving maximum therapeutic effect. Children with cerebral palsy should be as independent in all situations and happy at every stage of your life. Started early, comprehensive, customized and systematic, respectively, and expertly carried out to improve, with appropriate involvement of the parents, the child gives you a chance to maximize their potential.
Wstęp
Kiedy przychodzi na świat dziecko, każdy rodzic pragnie, aby było ono zdrowe i rozwijało się prawidłowo. Według różnych statystyk od 2 do 3 na 1000 żywo urodzonych dzieci rodzi się z zaburzeniami rozwojowymi – z mózgowym porażeniem dziecięcym (1).
Mózgowe porażenie dziecięce określa się jako trwałe, niepostępujące, lecz nie zmieniające zaburzenie postawy i ruchu, będące wynikiem uszkodzenia rozwijającego się ośrodkowego układu nerwowego w okresie ciąży, porodu lub w początkowym okresie życia po urodzeniu. Jest to zespół objawów o zróżnicowanej etiologii i obrazie klinicznym (2).
U chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym występują: opóźnienie w rozwoju psychoruchowym, niekiedy znaczne niedowłady kończyn (typu spastycznego), ruchy mimowolne, nieprawidłowości o typie niezborności ruchów, dominujących w obrazie klinicznym mózgowego porażenia dziecięcego, a także w różnym stopniu opóźnienie rozwoju umysłowego dziecka, zaburzenia w jego zachowaniu, padaczka, zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej, różnego typu nieprawidłowości w rozwoju mowy itp. (3).
Wczesna diagnoza MPD jest sprawą o zasadniczym znaczeniu zarówno z punktu widzenia medycznego, jak i psychospołecznego. Podstawę diagnostyki MPD stanowi badanie dziecka metodami fizykalnymi. W przypadku niemowląt skuteczność badania jest warunkowana znajomością faz rozwojowych. W zakresie oceny neurorozwojowej zasadnicze znaczenie ma ocena aktywności ruchowej, a szczególnie napięcia mięśniowego oraz odruchów prostowania i postawy w przebiegu rozwoju psychoruchowego.
Diagnostyka ukierunkowana jest na trzy zasadnicze cele:
1. wczesne wykrywanie zagrożenia rozwojem MPD,
2. identyfikację nieprawidłowości – niezbędną do stworzenia planu usprawnienia,
3. ocenę efektów usprawnienia (4).
Diagnoza MPD jest bardzo trudna do przyjęcia dla większości rodziców. Czują się oni nieprzygotowani, zagubieni, przestraszeni i niekiedy oszukani przez los. Dlatego też bardzo ważne jest, aby neurolog dokonujący diagnozy był osobą rozumiejącą problem i potrafił odpowiednio pokierować rodziną tak, by jak najwcześniej rozpoczęto rehabilitację. Bowiem każdy dzień ćwiczeń wzmacnia malucha i daje mu większe szanse na poprawę jego stanu (5).
Z rozwijających się od ponad 60 lat i nieustannie modyfikowanych metod usprawnienia i działań wspomagających obecnie najbardziej znane i najczęściej stosowane w naszym kraju, które chcemy przedstawić w poniższym artykule, są:
1. Metoda NDT-Bobath,
2. Metoda Integracji Sensorycznej,
3. Metoda Ruchu Rozwijającego wg Weroniki Sherborne,
4. Metoda Vojty,
5. Metoda Petö,
6. Hipoterapia.
W usprawnieniu dzieci z MPD podstawą podejmowania wszelkich działań jest wiedza o rozwoju prawidłowym oraz kolejno pojawiających się nieprawidłowych czynnościach ruchowych, wynikających z uszkodzenia OUN. Jest to bardzo ważne dla zwiększenia możliwości jak najwcześniejszego wykrywania i rozpoczynania leczenia usprawniającego (6).
Leczenie MPD to żmudny proces, w który zaangażowani muszą być specjaliści wielu dziedzin medycyny i nauk paramedycznych oraz rodzice. Dopiero wtedy efekty stają się wymierne, a wyznaczone cele osiągalne (7).
Metoda NDT-Bobath
Metoda NDT-Bobath została zapoczątkowana w latach czterdziestych XX wieku w Londynie przez fizjoterapeutkę Bertę Bobath i jej męża Karela – neurologa. Metoda była modyfikowana równocześnie ze zdobywanymi doświadczeniami praktycznymi.
Metoda NDT-Bobath jest stosowana na całym świecie, przyjęte w niej założenia i sposoby postępowania nie wywołują kontrowersji i są powszechnie akceptowane (5, 7). Czym jest NDT? Terapia neurorozwojowa jest zaawansowaną terapią stosowaną przez fizjoterapeutów, terapeutów zajęciowych i logopedów. Terapia ta jest indywidualnie dobrana dla każdego pacjenta. Ma na celu pomóc mu stać się niezależnym w życiu codziennym na tyle, na ile to jest możliwe. Terapeuci współpracują z pacjentem, jego opiekunami, innymi specjalistami sprawującymi opiekę nad nim, budując wspólnie program terapeutyczny, oparty na najnowszych badaniach naukowych z zakresu neurologii, fizjologii, ortopedii i innych naukach (8).
Do założeń metody NDT-Bobath należą:
1. Normalizacja nieprawidłowego napięcia posturalnego: obniżenie napięcia zbyt wysokiego (hipertonia), podniesienie zbyt niskiego (atetoza, ataksje). Regulacja napięcia posturalnego pozwala na większą kontrolę nad aktem ruchu, ułatwiając jego organizację.
2. Zmiana nieprawidłowych wzorców postawy i ruchu oraz dostarczenie dziecku zbliżonych do prawidłowych doświadczeń sensomotorycznych.
3. Rozwój prawidłowego mechanizmu odruchu postawy, na który składają się reakcje automatyczne: nastawcze i równoważne oraz integrowane na poziomie mostu, śródmózgowia, kory, móżdżku i jąder podkorowych.
4. Zapobieganie powstawaniu przykurczów i deformacji w obrębie stawów.
5. Funkcjonalne przygotowanie pacjenta do życia codziennego i samoobsługi (2).
W terapii przestrzegane są zasady prowadzenia usprawnienia metodą NDT-Bobath. Bardzo ważne jest wczesne rozpoczęcie terapii – zanim reakcje patologiczne staną się wzorcami nawykowymi (największa plastyczność OUN w 1 r.ż.). Nie należy przerywać terapii dopóki nie zaobserwujemy chodu spontanicznego. Dostosowanie terapii do możliwości fizycznych i osobowościowych dziecka. Dostosowanie sposobu prowadzenia terapii do tempa dziecka (żeby dziecko miało poczucie możliwości wykonania ruchu). Unikamy powtarzania ,,stereotypowego” wzorca ruchu – stosujemy różnorodność. Nigdy nie stosuje się pozycji statycznych, ruchu uczy się poprzez jego czucie, aktywna forma daje prawidłowe doświadczenia sensomotoryczne. Pracuje się nad całym ciałem pacjenta, nigdy wybiórczo.
Ręce terapeuty („ręce motyla”) prowadzą ruch, nigdy nie dominują. W pracy z niemowlęciem stosujemy sekwencję wzorców z około dwumiesięcznym wyprzedzeniem w stosunku do rozwoju. Wprowadzanie prawidłowych sekwencji ruchowych wyhamowuje reakcje nieprawidłowe. Poprzez prawidłowe sekwencje wzorców ruchowych budujemy schemat ciała dziecka.
Zalety metody NDT-Bobath to:
– zapewnienie dziecku fizjologicznego rozkładu dnia,
– nie zaburza relacji matka-dziecko,
– nie powoduje zjawiska habituacji, czyli przyzwyczajenia do bodźca,
– stymulacja i normalizacja rozwoju z zapewnieniem potrzeby bezpieczeństwa i miłości (3, 5, 8).
W procesie usprawniania dzieci z zaburzeniami rozwoju ruchowego metodą NDT-Bobath bardzo ważną rolę spełniają rodzice i opiekunowie dziecka. Są oni pełnoprawnymi członkami zespołów terapeutycznych i bez ich aktywnego włączenia się w proces usprawnienia nie ma możliwości uzyskania dobrych wyników w usprawnieniu.
,,...Usprawnianie, szczególnie rozpoczęte wcześnie, połączone z dobrą współpracą rodziców – to początek drogi w kierunku odkrywania możliwości dziecka” – K. i B. Bobath (5).
Metoda Integracji Sensorycznej
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Gugała B, Snela S: Mózgowe porażenie dziecięce – rys historyczny i poglądy na temat istoty schorzenia. Pielęgniarka i Położna 2006; 3: 25-26. 2. Klimont L: Założenia terapii neurorozwojowej NDT-Bobath w mózgowym porażeniu dziecięcym. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2001; 3(4): 527-530. 3. Michałowicz R: Mózgowe porażenie dziecięce – problemy diagnostyczne i lecznicze. Medipress Pediatria 1999; 5(3): 12-17. 4. Nowotny J, Czupryna K, Domagalska M: Aktualne podejście do rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Neurologia Dziecięca 2009; 35: 53-60. 5. Domagalska M, Matyja M: Podstawy usprawniania neurorozwojowego według Berty i Karela Bobathów. Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2009. 6. Borkowska M: Usprawnianie dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Klinika Pediatryczna 2003; 11(2): 263-266. 7. Kwolek A, Majka M, Pabis M: Rehabilitacja dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym – problemy, aktualne kierunki. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2001; 3(4): 499-507. 8. Borkowska M, Szwiling Z: Metoda NDT-Bobath – poradnik dla rodziców. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011. 9. Bogdanowicz M: Integracja percepcyjno-motoryczna: teoria-diagnoza-terapia. CMPP-P, Warszawa 1997. 10. Maas VF: Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do Teorii Integracji Sensorycznej. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2005. 11. Borowska M, Wagh K: Integracja sensoryczna na co dzień. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010. 12. Bogdanowicz M, Kisiel B, Przasnyska M: Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996. 13. Sherborne W: Ruch rozwijający dla dzieci. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997. 14. Bogdanowicz M, Kasica A: Ruch rozwijający dla wszystkich. Efektywność Metody Weroniki Sherborne. Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2003. 15. Stoińska B, Gajewska E, Pusz B: Ocena rozwoju psychoruchowego noworodków z grup ryzyka. Ginekologia Praktyczna 2000; 8(4): 37-41. 16. Banaszek G: Metoda Vojty jako wczesna diagnostyka neurorozwojowa i koncepcja terapeutyczna. Przegląd Lekarski 2010; 67(1): 67-76. 17. Sadowska L: Neurokinezjologiczna diagnostyka i terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju motorycznego opracowana przez Vaclava Vojtę. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2001; 3(4): 519-526. 18. Inamura S, Sakuma K, Takahashi T: Follow-up study of children with cerebral coordination disturbance (CCD, Vojta). Brain Development 1983; 5: 311. 19. Kanda T, Pidcock FS, Hayakawa K et al.: Motor outcome differences between two groups of children with spastic diplegia who received different intensities of early onset physiotherapy followed for 5 years. Brain Development 2004; 26: 118. 20. Dytrych G: Kontrowersje wokół metody Vojty – spojrzenie terapeuty. Neurologia dziecięca 2008; 17(33): 59-62. 21. Domagalska M, Czupryna K, Szopa A et al.: Specyficzne i alternatywne sposoby terapii dzieci z porażeniem mózgowym. Neurologia Dziecięca 2005; 14(27): 7-15. 22. Stefaniak M, Śleboda C: Na koniu do sprawności – zdrowotne walory hipoterapii. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 2008; 7: 13-18. 23. Pawlińska-Chmara R, Geilke L, Rogóż-Bogucka B: Wybrane metody stymulacji rozwoju dzieci z dysfunkcjami układu nerwowego. Problemy Medycyny Rodzinnej 2005; 7(2): 40-44. 24. Białoszewski D, Korabiewska I, Lewandowska M et al.: Ocena przydatności hipoterapii w rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem. Doniesienie wstępne. Fizjoterapia Polska 2011; 2(4): 175-181.
