I Klinika Ginekologii i Położnictwa, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Grzegorz Jakiel
Istnieje wiele czynników sprzyjających rozwojowi ciąży pozamacicznej. Ryzyko jej występowania wzrasta u kobiet, które przebyły zabiegi chirurgiczne w obrębie miednicy mniejszej, zwłaszcza na jajowodach. Kobiety, które mają udokumentowaną patologię jajowodu (3), palą tytoń (4), były eksponowane na dietylostilbesterol w życiu płodowym (5-7) lub przebyły zakażenia przenoszone drogą płciową wywołane dwoinką rzeżączki lub Chlamydia trachomatis wykazują większe ryzyko rozwoju ciąży pozamacicznej (8). Ponadto niepłodność (głównie jajowodowy czynnik niepłodności) oraz zastosowanie technik wspomaganego rozrodu zwiększają ryzyko rozwoju ciąży ektopowej (9). Natomiast stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej zmniejsza ryzyko wystąpienia GEU. Należy podkreślić, że tabletki zawierające tylko progestagen niosą nieco większe ryzyko ciąży pozamacicznej niż preparaty dwuskładnikowe. Wkładki wewnątrzmaciczne zawierające miedź nie zwiększają implantacji pozamacicznej, podczas gdy wkładki uwalniające lewonorgestrel podnoszą ryzyko ciąży ektopowej.
Wczesne rozpoznanie ciąży pozamacicznej utrudnia brak wysoce charakterystycznych objawów. Pierwszymi objawami są najczęściej opóźnienie krwawienia miesiączkowego, nieregularne plamienia lub krwawienia z dróg rodnych oraz ból podbrzusza, jednak żaden z tych objawów nie jest patognomoniczny dla ciąży pozamacicznej. Triada powyższych objawów występuje jedynie u 45% pacjentek. Jeżeli ciąża rozwija się w jajowodzie to może prowadzić do jego pęknięcia co objawia się napadem bólu z rozwijającym się wstrząsem hipowolemicznym wymagającym pilnej interwencji chirurgicznej. Dzięki postępowi, jaki dokonał się w zakresie diagnostyki i leczenia, ryzyko zgonu kobiet zmniejszyło się z 35,5 do 3,8 przypadku śmiertelnego na 1000 ciąż ektopowych, jak również zmniejszyła się liczba pilnych zabiegów chirurgicznych.
Pierwsze wzmianki dotyczące diagnostyki ciąży pozamacicznej pochodzą z końca XIX wieku i obejmują zatrzymanie miesiączki, objawy gastryczne, powiększenie piersi, jak również opisują obecność guza zlokalizowanego obok macicy i fioletowe uwypuklenie tylnego sklepienia pochwy. Ówczesne rozpoznanie niepękniętej ciąży pozamacicznej było praktycznie niemożliwe, a diagnostyka pękniętego jajowodu okazywała się w 20% fałszywie ujemna (10).
1. Barnhart KT: Clinical practice. Ectopic pregnancy. N Engl J Med 2009; 361: 379-387.
2. RCOG: Why mothers die 1997-1999: The fifth report of the confidential enquires into maternal deaths in the United Kingdom 1997-1999. RCOG Press, London 2001.
3. Berg CJ, Chang J, Callaghan WM, Whitehead SJ: Pregnancy-related mortality in the United States, 1991-1997. Obstet Gynecol 2003; 101: 289-296.
4. Saraiya M, Berg CJ, Kendrick JS et al.: Cigarette smoking as a risk factor for ectopic pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1998; 178: 493-498.
5. Hajenius PJ, Engelsbel S, Mol BW et al.: Randomised trial of systemic methotrexate versus laparoscopic salpingostomy in tubal pregnancy. Lancet 1997; 350: 774-779.
6. Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Ectopic pregnancy United States, 1990-1992. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 1995; 44: 46-48.
7. Zane SB, Kieke BA Jr, Kendrick JS, Bruce C: Surveillance in a time of changing health care practices: estimating ectopic pregnancy incidence in the United States. Matern Child Health J 2002; 6: 227-236.
8. Wong JA, Clark JF: Correlation of symptoms with age and location of gestation in tubal pregnancy. J Natl Med Assoc 1968; 60: 221-223.
9. Ankum WM, Mol BW, Van der Veen F, Bossuyt PM: Risk factors for ectopic pregnancy: a meta-analysis. Fertil Steril 1996; 65: 1093-1099.
10. Butts S, Sammel M, Hummel A et al.: Risk factors and clinical features of recurrent ectopic pregnancy: a case control study. Fertil Steril 2003; 80: 1340-1344.
11. Lurie S: The history of the diagnosis and treatment of ectopic pregnancy: a medical adventure. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 1992; 43: 1-7.
12. Kadar N: Early recourse to laparoscopy in the management of suspected ectopic pregnancy. Accuracy and morbidity. J Reprod Med 1990; 35: 1153-1156.
13. Samuelsson S, Sjovall A: Laparoscopy in suspected ectopic pregnancy. Acta Obstet Gynecol Scand 1972; 51: 31-35.
14. Levi S, Leblicq P: The diagnostic value of ultrasonography in 342 suspected cases of ectopic pregnancy. Acta Obstet Gynecol Scand 1980; 59: 29-36.
15. Leach RE, Ory SJ: Modern management of ectopic pregnancy. J Reprod Med 1989; 34: 324-338.
16. Kirk E, Papageorghiou AT, Condous G et al.: The diagnostic effectiveness of an initial transvaginal scan in detecting ectopic pregnancy. Hum Reprod 2007; 22: 2824-2828.
17. Casikar I, Reid S, Condous G: Ectopic pregnancy: Ultrasound diagnosis in modern management. Clin Obstet Gynecol 2012; 55: 402-409.
18. Glass RH, Jesurun HM: Immunologic pregnancy tests in ectopic pregnancy. Obstet Gynecol 1966; 27: 66-68.
19. Kosasa TS, TaymorML, Goldstein DP, Levesque LA: Use of a radioimmunoassay specific for human chorionic gonadotropin in the diagnosis of early ectopic pregnancy. Obstet Gynecol 1973; 42: 868-871.
20. Kadar N, Caldwell BV, Romero R: A method of screening for ectopic pregnancy and its indications. Obstet Gynecol 1981; 58: 162-166.
21. Barnhart K, Hummel AC, Sammel MD et al.: Use of “2 dose” regiment of methotrexate to treat ectopic pregnancy. Fertil Steril 2007; 87(2): 250-256.
22. Verhaegen J, Gallos ID, van Mello NM et al.: Accuracy of a single progesterone test to predict early pregnancy outcome in women with pain or bleeding: a meta-analysis of cohort studies. Br Med Journal 2012; e345: e6077.
23. Chung K, Chandavarkar U, Opper N, Barnhart K: Reevaluating the role of dilation and curettage in the diagnosis of pregnancy of unknown location. Fertil Steril 2011; 96: 659-662.
24. Condous G, Van Calster B, Kirk E et al.: Prediction of ectopic pregnancy in women with a pregnancy of unknown location. Ultrasound Obstet Gynecol 2007; 29: 680-687.
25. Van Calster B, Condous G, Kirk E et al.: An application of methods for the probabilistic three-class classification of pregnancies of unknown location. Artif Intell Med 2009; 46: 139-154.
26. American college of obstetricians and gynecologists. ACOG Practice Bulletin No. 94: Medical management of ectopic pregnancy. Obstet Gynecol 2008; 111: 1479-1485.
27. Royal college of obstetricians and gynaecologists: The management of early pregnancy loss, Greentop guideline No. 25. Available at: http://www.rcog.org.uk/files/rcog-corp/uploaded-files/GT25ManagementofEarlyPregnancyLoss2006.pdf. Accessed October 1, 2006.
28. Ankum WM, Van der Veen F, Hamerlynck JV, Lammes FB: Laparoscopy: a dispensable tool in the diagnosis of ectopic pregnancy? Hum Reprod 1993; 8: 1301-1306.
29. Kirk E, Condous G, Bourne T: Pregnancies of unknown location. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2009; 23: 493-499.
30. Hajenius PJ, Mol F, Mol BW et al.: Interventions for tubal ectopic pregnancy. Cochrane Database Syst Rev 2007: CD000324.
31. Shapiro HI, Adler DH: Excision of an ectopic pregnancy through the laparoscope. Am J Obstet Gynecol 1973; 117: 290-291.
32. Bruhat MA, Manhes H, Mage G, Pouly JL: Treatment of ectopic pregnancy by means of laparoscopy. Fertil Steril 1980; 33: 411-414.
33. DeCherney AH, Maheaux R, Naftolin F: Salpingostomy for ectopic pregnancy in the sole patent oviduct: reproductive outcome. Fertil Steril 1982; 37: 619-622.
34. Mol F, van Mello NM: Salpingotomy versus salpingectomy in women with tubal ectopic pregnancy, a randomised controlled trial. Hum Reprod 2012; 27 (suppl. 2): 73-74.
35. Bouyer J, Job-Spira N, Pouly JL et al.: Fertility followingradical, conservative-surgical or medical treatment for tubal pregnancy: a population-based study. BJOG 2000; 107: 714-721.
36. Lipscomb GH, Givens VM, Meyer NL, Bran D: Comparison of multidose and single-dose methotrexate protocols for the treatment of ectopic pregnancy. Am J Obstet Gynecol 2005; 192: 1844-1847.
37. Sowter MC, Farquhar CM, Gudex G: An economic evaluation of single dose systemic methotrexate and laparoscopic surgery for the treatment of unruptured ectopic pregnancy. Br J Obstet Gynaecol 2001; 108: 204-212.
38. Guvendag Guven ES, Dilbaz S, Dilbaz B et al.: Comparison of single and multiple dose methotrexate therapy for unruptured tubal ectopic pregnancy: a prospective randomized study. Acta Obstet Gynecol Scand 2010; 89: 889-895.
39. Sowter MC, Farquhar CM, Petrie KJ, Gudex G: A randomised trial comparing single dose systemic methotrexate and laparoscopic surgery for the treatment of unruptured ectopic pregnancy. Br J Obstet Gynaecol 2001; 108: 192-203.
40. Natale A, Candiani M, Barbieri M et al.: Pre and post treatment patterns of human chorionic gonadotropin for early detection of persistence after a single dose of methotrexate for ectopic pregnancy. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2004; 117: 87-92.
41. Elson J, Tailor A, Banerjee S et al.: Expectant mangement of tubal ectopic pregnancy: prediction of succesful outcome using decision tree analysis. Ultrasound Obstet Gynecol 2004; 23: 552-556.
42. van Mello NM on behalf of the METEX Study Group: Methotrexate or expectant management in women with ectopic pregnancy or PUL and low serum hCG values? Arandomized controlled trial. Fertil Steril 2012; 98 (suppl. 3): S1-2.
43. Casikar I, Lu C, Reid S et al.: Methotrexate vs placebo in early tubal ectopic pregnancy: a multi-centre double-blind randomised trial. Rev Recent Clin Trials 2012; 7: 238-243.