© Borgis - Nowa Medycyna 3/2014, s. 107-112
Ewa Zięba1, *Paulina Zięba1, Paweł Musiał1, Kamil Makowski1, Jadwiga Krawczyńska2, Grażyna Nowak-Starz1
Ocena jakości życia związana ze zdrowiem dziewcząt w wieku 15-16 lat w grupach z zaburzeniami miesiączkowania i bez zaburzeń w stanie zdrowia i rozwoju w świetle kwestionariusza KIDSCREEN-52
Assessment of quality of life related to health of girls aged 15-16 in groups with menstrual disorders and without health and developmental disorders in the light of the questionnaire KIDSCREEN-52
1Zakład Badań Wieku Rozwojowego, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce
Kierownik Zakładu: dr hab. n. hum. Grażyna Nowak-Starz, prof. UJK
2Zakład Onkologii i Pielęgniarstwa Onkologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Maciej Kielar, prof. UJK
Summary
Introduction. The concepts of health status, functional status and quality of life are often used interchangeably to refer to the same aspect of health. Functional status is the ability to perform ordinary daily activities necessary to meet the basic needs, fulfil obligations resulting from one’s position, and support health and well-being. It includes two interrelated elements: the possibility of functioning and actual functioning.
Aim. The purpose of the paper is to compare two groups of girls with menstrual disorder and without health and developmental disorders, aged 15-16, from urban and rural areas in the light of the questionnaire KIDSCREEN-52 in terms of individual dimensions.
Material and methods. The study included 122 girls with menstrual disorders and 240 girls without health and developmental disorders. The girls, aged 13-15, came from urban and rural areas and attended primary and lower secondary schools.
The standardized instrument – KIDSCREEN-52 Health Related Quality of Life Questionnaire for Children and Young People – was applied in the study. It was the Polish version of the questionnaire for examining quality of life related to health of children and adolescents.
Results. It is observed that with age a larger percentage of respondents, aged 15-16 from urban and rural areas, perceive themselves in a positive way. The observation relates to girls without health and developmental disorders and girls with menstrual disorders. It translates into increased self-assessment in health. However, this trend is much less marked (p < 0.001) in the group with menstrual disorders .
Conclusions. Prevalence of actions to raise the quality of life, with particular emphasis on girls with menstrual disorders, is likely to affect significantly the health and quality of life in the future.
Wstęp
Pojęcie jakości życia odnosi się do wszystkich aspektów dobrego samopoczucia osoby – zarówno fizycznego, psychologicznego, jak i społecznego, obejmując ważne aspekty standardów życia i środowiska, w którym jednostka żyje. Pojęcie jakości życia jest także ważne w odniesieniu do dzieci. Międzynarodowa Konwencja Praw Dziecka uznaje prawo dziecka do „najwyższych osiągalnych standardów zdrowia, czasu wolnego i edukacji. Uznaje także prawa do standardu życia adekwatnego do fizycznego, umysłowego, duchowego, moralnego i społecznego rozwoju”. Wszystkie te aspekty są to właściwe kryteria jakości życia. Ocena jakości życia u dzieci i młodzieży rozwinęła się w krajach europejskich i USA w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, do chwili obecnej powstają nowe narzędzia pomiaru jakości życia u dzieci. Jakość życia to wymiar szczególnie ważny w badaniach dzieci z problemami zdrowotnymi. Problem jakości życia i jej pomiaru stał się więc jednym z centralnych zagadnień w praktyce pediatrycznej (1).
Stan zdrowia, funkcjonalny status i jakość życia to pojęcia często używane zamiennie w odniesieniu do tego samego aspektu zdrowia. Funkcjonalny status to zdolność do wykonywania zwykłych codziennych czynności, potrzebnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb, podejmowania obowiązków wynikających z pełnienia określonej roli, podtrzymywania zdrowia i dobrego samopoczucia. Obejmuje ona dwa związane ze sobą elementy: możliwość w zakresie funkcjonowania i faktyczne funkcjonowanie. Stan zdrowia to pojęcie szersze i odzwierciedla ono indywidualny poziom dobrego samopoczucia i choroby, uwzględnia biologiczne lub fizjologiczne dysfunkcje, objawy czy niedomogi wraz z pomiarem wskaźników w sferze fizycznej, zmysłów, doświadczanego bólu, dobrostanu emocjonalnego i w obszarze psychologicznym (2). Dorastające dziewczęta, aby zbudować schemat relacji społecznych, z którego będą korzystać w dorosłym życiu, potrzebują kontaktu z rówieśnikami. To właśnie do rówieśników kierują potrzebę akceptacji i poparcia. Proces ten jest elementem tworzenia społecznego komponentu formującej się tożsamości i nie należy go hamować. Doświadczenia nabywane w środowisku szkolnym wpływają na rozwój nastolatków w wielu sferach. Środowisko rówieśnicze ma funkcję socjalizującą. Dziewczęta włączają się w jego obrębie w grupy społeczne, jak również nawiązują jednostkowe przyjaźnie. Nawiązywane są też pierwsze relacje seksualne (3).
Pokwitanie jest etapem rozwoju człowieka, w którym osiąga on dojrzałość płciową. Z tego względu zachodzą w tym okresie gwałtowne zmiany fizyczne polegające na wykształceniu się pierwszo- i drugorzędowych cech płciowych. Jednak również ważnym elementem dojrzewania płciowego jest rozwój psychiczny. Specyficzne procesy psychiczne okresu dorastania mają na celu przystosowanie do zachodzących zmian seksualnych i opanowanie umiejętności wyrażania wrażeń seksualnych, jak również rozwinięcie zdolności niezwiązanych bezpośrednio z dojrzewaniem fizycznym takich jak: tworzenie relacji interpersonalnych o nowym charakterze i ukształtowanie tożsamości jednostki (4).
W ostatnich latach wzrosło znaczenie badań nad jakością życia związaną ze zdrowiem. Mierniki HRQL traktowane są obecnie jako zmienne wynikowe w wielu badaniach, a także stanowią kryterium ewaluacji działań interwencyjnych. Badanie jakości życia jest dynamicznie rozwijającą się dyscypliną, która przeszła do nauki o zdrowiu z chwilą, gdy powstała potrzeba operowania nowymi wskaźnikami zdrowotnymi. W Polsce stosowanie profesjonalnych kwestionariuszy odnoszących się do jakości życia dzieci i młodzieży ma charakter eksperymentalny i jest w fazie wstępnej (5).
Cel pracy
Celem pracy było porównanie stanu zdrowia dwóch grup dziewcząt z zaburzeniami miesiączkowania i bez zaburzeń ze środowiska miejskiego i wiejskiego w wieku 15-16 lat w ramach kwestionariusza KIDSCREEN-52 w zakresie poszczególnych wymiarów.
Materiał i metody
Zbadano 122 dziewcząt ze środowiska miejskiego i wiejskiego z zaburzeniami miesiączkowania oraz 240 dziewcząt bez zaburzeń ze szkół podstawowych i gimnazjalnych środowiska miejskiego i wiejskiego w stanie zdrowia i rozwoju.
Badaniami objęto dziewczęta uczęszczające do szkół podstawowych oraz gimnazjum w wieku od 15 do 16 lat. Badane dziewczęta pochodziły zarówno ze środowiska wiejskiego, jak i miejskiego.
Zastosowano metodę losowania zespołowego ze stratyfikacją na typ szkoły i klasy. Na podstawie danych z kuratoriów oświaty sporządzono listę szkół podstawowych i gimnazjów znajdujących się na obszarze województwa świętokrzyskiego.
W badaniach zastosowano narzędzie standaryzowane – KIDSCREEN-52 Health Related Quality of Life Questionnaire for Children and Young People – polska wersja kwestionariusza do badania jakości życia związanej ze zdrowiem dzieci i młodzieży.
Pierwszy etap stanowił dobór celowy grupy dziewcząt z zaburzeniami miesiączkowania. Dziewczęta z tej grupy to pacjentki Publicznej Poradni Ginekologicznej dla Dziewcząt przy Szpitalu Ginekologiczno-Położniczym w Kielcach.
Jako materiał porównawczy wyłoniono grupę dziewcząt bez zaburzeń miesiączkowania w stanie zdrowia i rozwoju.
W drugim etapie wylosowano dwie szkoły podstawowe oraz dwie szkoły gimnazjalne, następnie dokonano losowania w obrębie klasy. Wylosowano ogółem 14 klas (po 7 klas z każdego typu szkoły) i wybrano z każdej klasy dziewczęta mające miesiączkę.
Wyniki
W badanej grupie młodzieży dokonano oceny wzajemnych powiązań pomiędzy poszczególnymi wskaźnikami związanej ze zdrowiem jakością życia a wiekiem dziewcząt z zaburzeniami miesiączkowania oraz bez zaburzeń w stanie zdrowia i rozwoju w przedziale wiekowym 15-16 lat.
Na podstawie analizy uzyskanych wyników badań stwierdzono najwięcej zależności pomiędzy wymiarami jakości życia związanej ze zdrowiem a wiekiem. Na podstawie analizy korelacji uzyskanych badań u dziewcząt z zaburzeniami miesiączkowania w grupie wiekowej 15-16 lat stwierdzono, że im lepsze zdrowie fizyczne, tym lepsze samopoczucie psychiczne (0,745), a lepsze samopoczucie psychiczne rzutuje na poprawę nastrojów i emocji (0,691), co ma wpływ na dobre relacje z rodzicami i życie w domu (0,513). Natomiast pomiędzy relacjami między postrzeganiem samego siebie a wsparciem społecznym i kolegów współczynnik korelacji przyjmuje wartości ujemne (-0,204), co może wskazywać, że im gorsza akceptacja wśród rówieśników, tym znacznie gorsza samoocena. Porównując korelacje, najlepiej oceniały swoje życie dziewczęta w wieku 15-16 lat. Wyjątek stanowi wymiar akceptacji społecznej, gdzie średnie indeksy jakości życia wzrastają z wiekiem, co wiąże się z mniejszym narażeniem na przykrość ze strony innych dziewcząt.
Na rycinie 1 przedstawiono surowe wyniki wystandaryzowane na skali 20-100 punktów oraz wyniki w skali tenowej dla dziesięciu wymiarów kwestionariusza KIDSCREEN-52, uzyskane przez dziewczęta bez zaburzeń miesiączkowania w stanie zdrowia i rozwoju oraz dziewczęta z zaburzeniami miesiączkowania za środowiska miejskiego w wieku 15-16 lat. Wyniki przeliczone na skalę tenową wyraźniej wskazują, w jakim wymiarze jakość życia w zdrowiu badanych dziewcząt różni się od przeciętnej badanej populacji dziewcząt w 2003 roku według kwestionariusza KIDSCREEN-52. Analiza dwóch grup wskazuje na lepszą ocenę jakości życia w zdrowiu dziewcząt bez zaburzeń miesiączkowania w stanie zdrowia i rozwoju w wymiarach samopoczucia psychicznego, nastrojów i emocji, niezależności oraz lepszą ocenę jakości życia w zdrowiu w wymiarach relacji z rodzicami i życia w domu, zasobów finansowych, kontaktów z rówieśnikami i akceptacji społecznej.
Ryc. 1. Profil jakości życia związanej ze zdrowiem dziewcząt bez zaburzeń w stanie zdrowia i rozwoju i z zaburzeniami miesiączkowania ze środowiska miejskiego w wieku 15-16 lat.
W pozostałych trzech wymiarach: zdrowie fizyczne, postrzeganie samego siebie oraz środowisko szkolne pomiędzy badanymi dziewczętami występuje nieznaczna różnica.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Welon Z: Somatotypy dziewcząt a ich rozwój fizyczny. Materiały i Prace Antropologiczne, Warszawa 2004. 2. Woynarowska B: Zdrowie młodzieży szkolnej w Polsce i innych krajach. IMD, Warszawa 2001. 3. Harding L: Children’s Quality of Life Asessments: A Review of Generic and Health Related Quality of Life Measures completed by Children and Adolescents. Clin Psychol Psychother 2001; 8: 79-96. 4. The WHOQOL: Development and General Psychometric Properties. Soc Sci Med 2002; 46: 1569-1585. 5. Robitail S, Simeon MC, Erhart M et al.: Validation of the Europen proxy KIDSCREEN-52 pilot test health related quality of life questionnaire: first results. J Adolesc Health 2003. 6. Kaliszewska-Drozdowska MD: Wiek menarche na podstawie wybranych poznańskich badan antropologiczno-epdemilogicznych. Zielona Góra 2002. 7. Zambon A, Lemma P, Borraccino A et al.: Socio-economic position and adolescents’ health in Italy: the role of the quality of social relations. E J Publ Health 2006; 16: 627-632. 8. Woynarowska B. Międzynarodowe badania nad zachowaniami zdrowotnymi młodzieży szkolnej. Zdrow Publ 2002; 112: 391-395. 9. Woynarowska B, Jodkowska M, Oblacińska A: Samoocena zdrowia i obrazu własnego ciała u młodzieży szkolnej w Polsce. Pediatr Pol 2000; 75: 25-34. 10. Best VA, Price JF, Fowkes FG: Persistent increase in the incidence of abdominal aortic aneurysm in Scotland. Scotland 2000. 11. Michel G, Bisegger C, Fuhr DC et al.: Age and gender differences in health-related quality of life of children and adolescents in Europe: a multilewel analysys. Qual Life Res 2009; 9: 1147-1157. 12. McCarron P, Okasha M, McEwen J, George Smith D: Height in young adulthood and risk of deat from cardiorespiratory disease: a prospection study of male former student of Glesgow University. Scotland 2002. 13. Revens-Sieberer U, Gosch A, Rajmil L et al.: Quality-of-life meausure for children and adolescents. Expert Rev Pharmacoeconom Outcomes Res 2002; 5: 353-364. 14. Chinn S, Rona RJ: Can the increase in body mass index explain the rising trend in asthma in children. Thorax 2001; 56: 845-850. 15. Henderson BE, Pike MC, Bernstein L, Ross RK: Breast cancer. [In:] Schottenfeld D, Fraumani FR Jr (eds.): Cancer Epidemiology and Prevention. Oxford 2001.
