© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2014, s. 638-643
*Teresa Jackowska1, 2, Katarzyna Pawlik1, 2
Analiza zakażeń inwazyjnych szczepami otoczkowymi w latach 2000-2013 – obserwacje własne**
Analysis of invasive infections caused by capsular strains in the years 2000-2013 – own observations
1Klinika Pediatrii, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Kliniki: dr hab. med. Teresa Jackowska, prof. nadzw. CMKP
2Kliniczny Oddział Pediatryczny, Szpital Bielański im. ks. J. Popiełuszki, Warszawa
Ordynator Oddziału: dr hab. med. Teresa Jackowska, prof. nadzw. CMKP
Streszczenie
Wstęp. Zakażenia inwazyjne bakteriami otoczkowymi Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis i Haemophilus influenzae stanowią poważny problem zdrowia publicznego i nadal, pomimo dostępnych szczepionek, są przyczyną groźnych zakażeń zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
Cel pracy. Celem pracy była analiza kliniczna przypadków zakażeń inwazyjnych, rozpoznanych w latach 2000-2013, potwierdzonych technikami biologii molekularnej w KOROUN.
Materiał i metody. Do badania włączono 72 przypadki (55,6%; 40/72 mężczyzn i 44,4% 32/72 kobiet) zakażeń inwazyjnych (Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis i Haemophilus influenzae) rozpoznanych w latach 2000-2013 w Szpitalu Bielańskim w Warszawie. Średnia wieku pacjentów wynosiła 39,6 lat (2 dni – 89 lat). Oceniano liczbę i etiologię zakażeń w poszczególnych latach, charakterystykę demograficzną przypadków, postać kliniczną i przebieg zakażenia oraz zastosowane metody diagnostyczne.
Wyniki. Zakażenia inwazyjne występowały z równą częstością w każdym wieku. Rozpoznano 22,2% (16/72) zakażeń u dzieci do 5 roku życia, a powyżej 65 roku życia u 23,6% (17/72) pacjentów. Bakteriemia i posocznica oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych to najczęstszy obraz kliniczny zakażeń inwazyjnych, rozpoznano u 91,7% (66/72) pacjentów. W 61,1% (44/72) przypadków znane były dalsze losy pacjentów po leczeniu. Zgony stwierdzono u 25% (11/44) pacjentów, a 75% (33/44) zostało wyleczonych. Etiologię zakażeń inwazyjnych w 66,7% (48/72) stanowiło Streptococcus pneumoniae, w 25% (18/72) Neisseria meningitidis i w 8,3% (6/72) Haemophilus infuenzae. 60,4% (29/48) pacjentów z zakażeniem wywołanym przez Streptococcus pneumoniae było powyżej 50 roku życia. Serotypy obecne w szczepionce PCV10 były przyczyną zakażenia u 46,5% (20/43), PCV13 u 67,4% (29/43), a PPV23 u 83,3% (36/43) pacjentów. Zgony spowodowane Streptococcus pneumoniae stwierdzono u 5 pacjentów i dotyczyły tylko osób dorosłych (50-86 lat). Wywołane były szczepami obecnymi w szczepionce skoniugowanej PCV13 oraz polisacharydowej. W 5/18 (27,8%) przypadkach zakażenie było wywołane przez Neisseria meningitidis serogrupy C, a w 13/18 (72,2%) serogrupy B. Ośmiu (44,4%) pacjentów z zakażeniem wywołanym przez Neisseria meningitidis było powyżej 18 roku życia. Średni wiek pacjentów z zakażeniem wywołanym przez Haemophilus influenzae wynosił 27,1 lat (od 2 dni do 74 lat). U wszystkich pacjentów zakażenie Haemophilus influenzae zostało potwierdzone przez KOROUN i było wywołane „non-typeable Haemophilus influenzae”. Etiologię zakażeń inwazyjnych ustalono u 90,2% (65/72) pacjentów na podstawie rutynowej diagnostyki, a u 7 (9,8%) przy użyciu technik biologii molekularnej w KOROUN.
Wnioski. Zakażenia inwazyjne spowodowane bakteriami otoczkowymi mogą wystąpić w każdym wieku. Szczepienia zapobiegające zachorowaniu wywołanemu przez Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis i Haemophilus influenzae mogą być wysoce skuteczne zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. W 67,4-83,3% stwierdzane serotypy pneumokoka i 100% meningokoka są obecne w dostępnych szczepionkach. Żaden przypadek nie był wywołany przez Haemophilus influenzae typu b, przeciwko któremu od kilku lat są stosowane powszechne szczepienia u dzieci.
Summary
Introduction. Invasive infections caused by capsular bacteria Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis and Haemophilus influenzae are a major public health problem, and still, despite the availability of vaccines, are causing serious infections in both children and adults.
Aim. The aim of the study was to analyze the clinical cases of invasive infections, diagnosed in the period 2000-2013, confirmed by molecular biology techniques at National Reference Centre for Bacterial Meningitis (KOROUN).
Materials and methods. The study included 72 cases (55.6%, 40/72 male and 44.4%, 32/72 female) of invasive infections (Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis and Haemophilus influenzae), diagnosed in the period 2000-2013 at the Bielański Hospital in Warsaw. The average age of patients was 39.6 years (2 days-89 years). We examined the number and etiology of infections in each year, the demographic characteristics of the cases, the clinical form of the infection, the course of the infection, as well as the diagnostic methods used.
Results. Invasive infections occurred with equal frequency in all age groups. 22.2% (16/72) of infections were diagnosed in children under five years of age, while 23.6% (17/72) in patients above 65 years of age. Bacteremia, sepsis and meningitis are the most common clinical symptoms of invasive infections, diagnosed in 91.7% (66/72) of patients. In 61.1% (44/72) the cases were followed also after the treatment. Deaths were reported in 25% (11/44) of patients, while 75% (33/44) of patients recovered. The etiology of invasive infections in 66.7% (48/72) consisted of the Streptococcus pneumoniae, 25% (18/72) of the Neisseria meningitidis and 8.3% (6/72) of the Haemophilus influenzae. 60.4% (29/48) of patients with infections caused by the Streptococcus pneumoniae were above 50 years of age. The serotypes present in the PCV10 vaccine were the cause of infection in 46.5% (20/43) of cases, in the PCV13 in 67.4% (29/43) while the PPV23 in 83.3% (36/43) of cases. Deaths were caused by the Streptococcus pneumoniae in 5 patients and concerned only adults (50-86 years old). They were caused by the strains present in the conjugated PCV13 vaccine and the polysaccharide vaccine. In 5/18 (27.8%) cases, the infection was caused by the Neisseria meningitidis of the serogroup C, while in 13/18 (72.2%) of the serogroup B. Eight (44.4%) patients with an infection caused by the Neisseria meningitidis were over 18 years old. The mean age of the patients with infections caused by the Haemophilus influenzae was 27.1 years (ranging from 2 days to 74 years). In all patients, the Haemophilus influenzae infection was confirmed by the KOROUN and it was caused by the ”non-typeable Haemophilus influenzae”. The etiology of the invasive infections was found in 90.2% (65/72) of the patients based routine diagnostics, and in 7 (9.8%) cases using molecular biology techniques at the KOROUN.
Conclusions. Invasive infections caused by capsular bacteria occur at any age. Vaccinations to prevent the onset of a disease induced by the Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis and Haemophilus influenzae may be highly effective in both children and adults. 67.4-83.3% of the pneumococcal serotypes and 100% of the meningococcal ones identified in the reported cases are present in the available vaccines. No case was caused by the Haemophilus influenzae type b, against which children have been commonly vaccinated for a number of years.
Wstęp
Zakażenia inwazyjne bakteriami otoczkowymi Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae), Neisseria meningitidis (N. meningitidis) i Haemophilus influenzae (H. influenzae) stanowią poważny problem zdrowia publicznego i nadal, pomimo dostępnych szczepionek, są przyczyną groźnych zakażeń zarówno u dzieci, jak i dorosłych. W krajach europejskich zapadalność na zakażenia wywołane przez H. influenzae, dzięki powszechnym szczepieniom, znacznie zmniejszyła się i obecnie zakażenia te stanowią rzadką przyczynę choroby inwazyjnej. Zapadalność na zakażenia pneumokokowe, tam gdzie wprowadzono powszechne szczepienia, także zmniejszyła się, jednak ze względu na zmienność serotypów wymaga stale ścisłego monitorowania (1). W Polsce, do celów monitorowania etiologii zakażeń inwazyjnych, w tym charakterystyki molekularnej, serologicznej i wzorów lekooporności został powołany w 1997 roku Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN). Z inicjatywy KOROUN, w 2008 roku powstała sieć monitorowania inwazyjnych zakażeń bakteryjnych BINet, do której zaproszono wszystkie laboratoria. Celem sieci była poprawa monitorowania zakażeń inwazyjnych poprzez wdrożenie standardów diagnostycznych i rozszerzenie badań o techniki biologii molekularnej (2).
Cel pracy
Celem pracy była analiza kliniczna przypadków zakażeń inwazyjnych, rozpoznanych w latach 2000-2013 i potwierdzonych technikami biologii molekularnej w KOROUN.
Materiał i metody
Poddano ocenie formularze zleceń badań do KOROUN pacjentów hospitalizowanych w Szpitalu Bielańskim w Warszawie, w okresie 14 lat (2000-2013). Do badania włączono 72 przypadki zakażeń inwazyjnych, z potwierdzoną etiologią jedną z bakterii otoczkowych: Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae), Neisseria meningitidis (N. meningitidis) i Haemophilus infuenzae (H. infuenzae). Rozpoznanie zakażenia inwazyjnego postawiono u 55,6% (40/72) mężczyzn i 44,4% (32/72) kobiet. Średnia wieku pacjentów wynosiła 39,6 lat, najmłodszy miał 2 dni, najstarszy 89 lat. Oceniono liczbę i etiologię zakażeń w poszczególnych latach, charakterystykę demograficzną przypadków, postać kliniczną i przebieg zakażenia oraz metody diagnostyczne.
Wyniki
Zakażenia inwazyjne rozpoznano u 22,2% (16/72) dzieci do 5 roku, u 15,3% (11/72) do 18 roku, 38,9% (28/72) do 65 roku i u 23,6% (17/72) powyżej 65 roku życia. Wśród dzieci i młodzieży zachorowalność była wyższa u płci męskiej (tab. 1).
Tabela 1. Rozkład demograficzny pacjentów z zakażeniem inwazyjnym.
| Grupa wiekowa | Wiek | Kobiety | Mężczyźni |
| [n] | [%] | [n] | [%] | [n] | [%] |
| < 5 r.ż. | 16 | 22,2 | 3 | 4,2 | 13 | 18,1 |
| 5-18 r.ż. | 11 | 15,3 | 4 | 5,5 | 7 | 9,7 |
| 18-65 r.ż. | 28 | 38,9 | 15 | 20,8 | 13 | 18,1 |
| > 65 r.ż. | 17 | 23,6 | 10 | 13,9 | 7 | 9,7 |
| Razem | 72 | 100 | 32 | 44,4 | 40 | 55,6 |
W kolejnych latach stwierdzono wzrost wykrywalności zakażeń inwazyjnych. Większość, czyli 72,2% (52/72) zakażenia wykryto w ostatnich pięciu latach (2008-2013), czyli od momentu przystąpienia laboratorium szpitala do utworzonej przez KOROUN sieci BINet (ryc. 1).
Ryc. 1. Liczba wykrywanych zakażeń w poszczególnych latach.
Bakteriemia i posocznica stanowiły 55,6% (40/72) zakażeń inwazyjnych. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) bez bakteriemii stwierdzono u 27,8% (20/72) pacjentów, a u 8,3% (6/72) z bakteriemią. W jednym przypadku (1,4%) stwierdzono ZOMR i zapalenie płuc. Rozpoznano dwa zapalenia płuc z zajęciem jamy opłucnej (2,8%) i jedno zapalenie jamy otrzewnej (1,4%). U dwóch noworodków (2,8%) rozpoznano uogólnione zakażenia wewnątrzmaciczne (ryc. 2).
Ryc. 2. Postacie kliniczne zakażeń inwazyjnych.
Tylko w 61,1% (44/72) przypadków znane były dalsze losy pacjentów po leczeniu. U pozostałych 38,9% (28/72) nie udało się ustalić losów pacjentów ze względu na zmianę kodowania danych w ramach współpracy z KOROUN lub przeniesienie do innego szpitala. Umieralność wynosiła 25% (11/44). Średni wiek pacjentów z niepowodzeniem leczenia wyniósł 49,1 lat (najmłodszy miał 2 dni, najstarszy 86 lat), w tym było troje dzieci i ośmiu dorosłych pacjentów powyżej 50 roku życia. Najwyższą śmiertelność stwierdzono wśród pacjentów z bakteriemią i posocznicą i wynosiła ona 15,9% (7/44). 72,7% (32/44) pacjentów zostało wyleczonych, w tym 43,2% (19/44), u których stwierdzono bakteriemię lub posocznicę oraz 15,9% (7/44) z rozpoznaniem ZOMR (tab. 2). Przyczyną zgonu w 3 przypadkach (dwa zgony u noworodków, jeden u kobiety w wieku 74 lat) był H. influenzae, w trzech N. meningitidis typu B (jeden zgon u niemowlęcia 8 miesięcznego i dwa u kobiet w wieku 52 i 64 lata) oraz w pięciu spowodowany S. pneumoniae. Zgony spowodowane S. pneumoniae dotyczyły tylko pacjentów dorosłych (50-86 lat), wywołane były szczepami obecnymi w szczepionce skoniugowanej PCV13 (1, 3, 4) oraz szczepionce polisacharydowej (9N, 22F).
Tabela 2. Rozpoznania kliniczne zakażeń inwazyjnych.
| Rozpoznanie | Ogółem | Brak
danych | Dane
o losach pacjentów | Wyleczenie | Zgony |
| [n] | [n] | [n] | [n] | [%] | [n] | [%] |
| bakteriemia/posocznica | 40 | 13 | 27 | 19 | 43,2 | 7 | 15,9 |
| ZOMR | 20 | 12 | 8 | 7 | 15,9 | 1 | 2,3 |
| ZOMR/bakteriemia | 6 | 3 | 3 | 3 | 6,8 | 0 | 0 |
| zapalenie płuc z zajęciem opłucnej | 2 | 0 | 2 | 2 | 4,5 | 0 | 0 |
| zakażenie wewnątrzmaciczne | 2 | 0 | 2 | 0 | 0 | 2 | 4,5 |
| zapalenie otrzewnej | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 2,3 |
| ZOMR/zapalenie płuc | 1 | 0 | 1 | 1 | 2,3 | 0 | 0 |
| Razem | 72 | 28 | 44 (100%) | 33 | 75 | 11 | 25 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. European Centre for Disease Prevention and Control. Surveillance of invasive bacterial diseases in Europe, 2011. Stockholm: ECDC; 2013. http://www.ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/invasive-bacterial-diseases-surveillance-2011.pdf
2. Hryniewicz W, Jackowska T, Skoczyńska A: Program BINet jako wymóg nowoczesnej polityki zdrowotnej. Dev Period Med 2010; 2: 211-217.
3. Kurkela S, Brown DWG: Molecular diagnostic techniques. Medicine 2009; 37(10): 535-540.
4. Paolucci M, Landini MP, Sambri V: Conventional and molecular techniques for the early diagnosis of bacteraemia. Int J Antimicrob Agents 2010; 36S: 6-16.
5. Blasi F, Mantero M, Achille Santus P, Tarsia P: Understanding the burden of pneumococcal disease in adults. Clin Microbiol Infect 2012; 18 (Suppl. 5): 7-14.
6. Skoczyńska A, Kuch A, Waśko I et al.: Inwazyjna choroba meningokokowa u chorych poniżej 20. roku życia w Polsce w latach 2009-2011. Pediatria Pol 2012; 87: 438-443.
7. Ladhani S, Slack MPE, Heath PT et al.: Invasive Haemophilus influenzae Disease, Europe, 1996-2006. Emerg Infect Dis 2010; 16: 455-463.
8. Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2012 roku. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny – Zakład Epidemiologii, http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2012/Ch_2012.pdf.
9. Bexsero – Charakterystyka Produktu Leczniczego.
10. NeisVac C – Charakterystyka Produktu Leczniczego.
11. Jackowska T, Konior R, Skoczyńska A et al.: Zapobieganie zakażeniom meningokokowym – jak stosować obecnie dostępne szczepionki. Pediatria Pol; 2014; 89(2): 75-81.
12. Nimenrix – Charakterystyka Produktu Leczniczego.
13. Menveo – Charakterystyka Produktu Leczniczego.
14. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2013 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2014, Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, Warszawa, dnia 31 października 2013 r.
15. Azzari C, Martinón-Torres F, Schmitt H-J, Dagan R: Evolving Role of 13-valent Pneumococcal Conjugate Vaccine in Clinical Practice. Pediatr Infect Dis J 2014; 33: 858-864.
16. Skoczyńska A, Sadowy E, Bojarska K et al.: The current status of invasive pneumococcal disease in Poland. Vaccine 2011; 29: 2199-2205.
17. Skoczynska A, Kuch A, Gołebiewska A et al.: Inwazyjna choroba pneumokokowa w Polsce w roku 2010. Pol Merk Lek 2011; 31(182): 80-85.
18. PCV13 – Charakterystyka Produktu Leczniczego
19. PPV23 – Charakterystyka Produktu Leczniczego
20. Stralin K: Usefulness of aetiological tests for guiding antibiotic therapy in community-acquired pneumonia. Int J Antimicrob Ag 2008; 31: 3-11.
21. Paolucci M, Landini MP, Sambri V: Conventional and molecular techniques for the early diagnosis of bacteraemia. Int J Antimicrob Agents 2010; 36S: 6-16.
