© Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2014, s. 141-146
Waldemar J. Miszewski, Agnieszka Miszewska
Nowoczesne metody fizjoterapii – terapia czaszkowo-krzyżowa
Modern methods of physiotherapy – craniosacral therapy
Centrum Fizjoterapii Masażu i Terapii Manualnej Meridian, Białe Błota
Summary
The craniosacral therapy developed from classical osteopathy in the first half of the 20th century. William Sutherland, and our contemporary John Upledger, are considered to be its pioneers.
It is a method of treatment, which improves the health and physiological functions of human body. It can be used with children in infancy. The therapist, by applying their hands in particular places, influences the whole body. It affects the patient by relaxing the dura mater of the spinal cord and the brain, and removes the tension in the fascia surrounding the inner organs, muscles and joints.
The therapy deals also with removing energetic cysts, which appear in human body, most often due to simultaneous physical injuries and traumatic experiences. It develops into somato-emotional relaxation, which aims at removing tension in the fascia, resulting from mental trauma and from psychosomatic pains.
The aim of this work is to present the main objectives of craniosacral therapy. Today in Poland, the therapy has not been very popular, among both the therapists and patients.
Another aim of the work is to highlight the exceptional character of the craniosacral therapy, which focuses on ‘no-man’s land’, that is, it deals with treatment of ailments which are too physiotherapeutic for psychologists, and too psychological for psychotherapists.
The craniosacral therapy differs from other methods of treatment dealing with energetic changes and removing pathological tensions in the whole of the fascia. Whereas, other methods used by physiotherapists begin working with the patient much later, after functional and structural changes have already appeared and cannot be fully removed. Hence, the human body will not be able to retrieve its full fitness.
Wstęp
Podstawy współczesnej medycyny manualnej stworzył w XIX wieku amerykański lekarz Andrew Still, który zainteresował się dziełami medycznymi Hipokratesa oraz leczeniem „ręcznym”. Stworzył on pierwszą szkołę osteopatii. Sto lat później powstał zawód osteopaty, uznawany w USA za równoważny lekarzowi (1). Na początku XX wieku kilku osteopatów przybyło do Londynu, gdzie w 1917 roku założyli pierwszą w Europie szkołę osteopatii (1).
W oparciu o klasyczną osteopatię w latach trzydziestych XX wieku powstała osteopatia czaszkowa, przekształcona później w terapię czaszkowo-krzyżową lub kranio-sakralną (2). Początki terapii kranio-sakralnej należy łączyć z osobą Williama Garnera Sutherlanda, natomiast jego kontynuatorem jest żyjący współcześnie John Upledger (3).
Główne założenia terapii czaszkowo-krzyżowej
Terapia kranio-sakralna jest metodą leczenia, która poprzez nakładanie rąk w ściśle określonych miejscach na ciele człowieka służy poprawie stanu zdrowia. Jej filozofią jest używanie przez terapeutów bardzo lekkiego nacisku rąk, aby w jak najmniejszym stopniu ingerować w krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego (4). Nacisk rąk terapeuty powinien wynosić około 5 gramów. Jest to siła potrzebna do podniesienia monety dwugroszowej (5).
Terapia kranio-sakralna skupia się na kilku obszarach oddziaływania na organizm człowieka. Cele działania tej metody leczenia są następujące:
1. Przywrócenie prawidłowego – fizjologicznego – obiegu płynu mózgowo-rdzeniowego w systemie kranio-sakralnym (5).
2. Sprawdzenie, czy w szwach nie występują dystorsje i przywrócenie ruchomości kości czaszki (6).
3. Poprawa mobilności i sprawności ośrodkowego układu nerwowego. Na układ nerwowy człowieka bardzo duży wpływ mają napięcia struktur łącznotkankowych, które znajdują się w głowie. Do struktur tych należą: sierp mózgu i móżdżku, namiot móżdżku oraz przepona siodła tureckiego. Tkanki te przyczepione są do kości czaszki i oddziałują na siebie wzajemnie (7).
4. Znajdowanie restrykcji powięziowych i ich rozluźnianie. Odnosi się to zarówno do powięzi przebiegających podłużnie w ciele człowieka, jak również do poprzecznych membran umiejscowionych w tułowiu oraz w kończynach. W tułowiu znajdują się poprzeczne membrany na wysokości: miednicy, przepony, górnego otworu klatki piersiowej oraz przejścia potyliczno-szyjnego. Natomiast w kończynie górnej są one umiejscowione w okolicy dołu pachowego, dołu łokciowego i nadgarstka. W kończynie dolnej zaś poprzeczne błony łącznotkankowe położone są na wysokości pachwiny, dołu podkolanowego oraz stawu skokowego (6).
5. Diagnostyka i terapia dura mater. Opona twarda dochodzi aż do kości krzyżowej, stąd terapia ta zajmuje się także leczeniem całego kręgosłupa, z os sacrum włącznie (ryc. 1) (6).
Ryc. 1. Wewnątrzczaszkowy system membran mózgu. Źródło: archiwum własne.
Wskazania do stosowania terapii
Wskazaniami do stosowania terapii są:
– bóle głowy i migreny,
– bóle kręgosłupa i pleców,
– bóle i zaburzenia menstruacji oraz bóle piersi występujące przed menstruacją,
– bóle bez konkretnych przyczyn – tak zwane dolegliwości psychosomatyczne,
– stan po zapaleniu opon mózgowych,
– nerwice,
– nadpobudliwość i nadruchliwość dzieci,
– zaburzenia koncentracji (także osób starszych),
– moczenie nocne dzieci,
– zaburzenia snu,
– dysleksje,
– tiki,
– jąkanie się,
– zaburzenia trawienia,
– alergie,
– rozluźnienie miednicy jako przygotowanie do porodu,
– skoliozy i wady postawy (5, 6, 8),
– bóle stawów skroniowo-żuchwowych oraz bruksizm – zgrzytanie zębami w czasie snu (9),
– dzieci z trudnościami w uczeniu się oraz z cechami upośledzenia umysłowego (10),
– ciężkie porody, wady okołoporodowe i rozwojowe dzieci (6, 10-12),
– autyzm (trwają aktualnie badania potwierdzające skuteczność terapii kranio-sakralnej) (13).
Przeciwwskazania
Przeciwwskazaniami do stosowania terapii są:
– zapalenie opon mózgowych w ostrym okresie,
– niewygojone rany czaszki,
– guzy występujące w czaszce,
– tętniaki,
– udar niedokrwienny i krwotoczny mózgu w początkowej fazie,
– wodogłowie bezkomorowe,
– ostre stany zapalne, przykładowo stawów,
– wysoka temperatura,
– choroby psychiczne (schizofrenia, psychoza maniakalno-depresyjna),
– świeże urazy ortopedyczne do 48 godzin (7, 8, 10, 14),
– przepuklina rdzenia przedłużonego (10).
System czaszkowo-krzyżowy
System kranio-sakralny jest stosunkowo niedawno odkrytym systemem krążenia fizjologicznego. Jest on półzamkniętym systemem hydraulicznym położonym w mocnej i nieprzepuszczalnej dla wody oponie twardej. Membrana ta otacza szczelnie mózg i rdzeń kręgowy. W skład tego systemu wchodzą: komory boczne mózgu, komora trzecia, wodociąg mózgu, komora czwarta, jama podpajęczynówkowa mózgu i rdzenia kręgowego, kanał środkowy rdzenia oraz otaczające struktury kostne (ryc. 2) (9).
Ryc. 2. Komory mózgu. Źródło: archiwum własne.
Podstawową funkcją systemu kranio-sakralnego jest produkcja, cyrkulacja, oczyszczanie i resorpcja płynu mózgowo-rdzeniowego (12). Płyn ten wytwarzany jest w komorach mózgu i tworzy obszar, w którym mózg oraz rdzeń kręgowy rozwijają się i prawidłowo funkcjonują. Płyn mózgowo-rdzeniowy powstaje głównie z osocza krwi, które jest filtrowane w ilości około 0,5 cm3 na minutę (5).
Rytm kranio-sakralny
Rytm kranio-sakralny związany jest z produkcją i wchłanianiem płynu mózgowo-rdzeniowego. Występuje on u człowieka cyklicznie w fazach następujących po sobie. Przy produkcji dochodzi do wzrostu ciśnienia i rozciągnięcia całego systemu kranio-sakralnego. Przy resorpcji ciśnienie zmniejsza się wraz z kurczeniem półzamkniętego systemu hydraulicznego (5).
Ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego jest regulowane przez rozszerzanie i kurczenie receptorów nerwowych znajdujących się w szwie strzałkowym (14).
Podobnie jak oddychanie i bicie serca, rytm kranio-sakralny można wyczuć na całym ciele. Posiada on swój charakter i wyczucie zakłóceń w jego pracy daje możliwość znalezienia zmian funkcjonalnych i chorobowych w organizmie człowieka.
W fazie wypełniania następuje wzrost ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego, któremu towarzyszy wzrost objętości głowy, możliwy dzięki ruchomości szwów czaszkowych. Faza ta nazywana jest „wypełnianiem”, „fleksją” lub „rotacją zewnętrzną”, ponieważ w jej czasie dochodzi do rozciągnięcia całego ciała oraz rotacji zewnętrznej kończyn.
Po fazie wypełniania następuje od razu faza resorpcji, nazywana także „opróżnianiem”, „ekstensją” lub „rotacją wewnętrzną”. W jej czasie następuje z kolei „kurczenie” się całego ciała i rotacja wewnętrzna kończyn (14).
Terminy „fleksja” i „ekstensja” odnoszą się do ruchów kości klinowej i kości potylicznej względem siebie w fazie wypełniania i opróżniania krążącego płynu mózgowo-rdzeniowego.
Krążenie kranio-sakralne charakteryzują cztery parametry: amplituda, siła, symetria oraz częstotliwość (5, 6).
Prawidłowy rytm czaszkowo-krzyżowy wynosi od 6 do 10 razy na minutę (3, 5). Różnice indywidualne mogą więc wynosić 3-4 sekundy. Przykładowo przy rytmie 6 razy na minutę faza wypełniania trwa 5 sekund, opróżniania także 5 sekund. Rytm cechuje bardzo duża równomierność pracy, a jego zmiany następują bardzo powoli i w długim czasie.
Mogą występować odchylenia w pracy rytmu kranio-sakralnego. Dotyczy to długotrwających stanów chorobowych. W stanach przewlekłych częstotliwość rytmu obniża się. Przy długo występujących stanach depresyjnych częstotliwość rytmu także stopniowo maleje, nawet do 2 cykli na minutę (4). Z kolei w ostrych stanach chorobowych, gorączce, guzach mózgu częstotliwość rośnie. W chorobach reumatycznych rytm może występować z częstotliwością nawet do 30 razy na minutę (4).
System powięziowy
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kaltenborn F: Kręgosłup – badanie manualne i leczenie. Wydawnictwo Roleski, Toruń 1998: 40-43. 2. Ernst E, Pittler M, Wider B: Terapie uzupełniające w leczeniu bólu. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010: 201-204. 3. Trevelyan J, Booth B: Medycyna niekonwencjonalna. Prawda i mity. PZWL, Warszawa 1998: 221-223. 4. Śliwiński Z, Permoda A: Terapia kranio-sakralna w leczeniu dziecięcych porażeń mózgowych – doświadczenia własne. Terapia Manualna 1998; 2: 30-35. 5. Drobner Z: Wprowadzenie do terapii czaszkowo-krzyżowej. Wydawnictwo Roleski, Nowa Wieś 2002: 9-140. 6. Chaitow L, Comeaux Z: Manipulacje czaszkowe na tkankach kostnych i tkankach miękkich: teoria i praktyka. DB Publishing, Warszawa 2010: 2-416. 7. Gajowiec B: Zastosowanie technik leczenia systemu czaszkowo-krzyżowego w leczeniu dysfunkcji narządu ruchu – obserwacje własne. Terapia Manualna 2000; 4: 62-64. 8. Kern M: Mądrość ciała. Czaszkowo-krzyżowe podejście do istoty zdrowia. Virgo, Warszawa 2010: 5-376. 9. Przyjemska B: Terapia czaszkowo-krzyżowa. Skuteczne techniki leczenia. Studio Astropsychologii, Białystok 2012: 11-242. 10. Page J: Lekki dotyk. Głębokie oddziaływanie. Terapia craniosacralna Upledgera. Praktyczna Fizjoterapia & Rehabilitacja 2013; 44: 46-49. 11. Peirsman N, Peirsman E: Terapia czaszkowo-krzyżowa u dzieci i niemowląt. Virgo, Warszawa 2011: 7-100. 11. Gilchrist R: Podstawy terapii czaszkowo-krzyżowej. Ujęcie biodynamiczne. Virgo, Warszawa 2013: 25-160. 12. CST/AUTYZM research survey – assistance requested. Dotępne na stronie: http://www.upledger.com/content.asp?id=132 (stan na dzień: 8.08.2014). 13. Śliwiński Z, Płaza P, Permoda A: Terapia kranio-sakralna. Techniki odprężania kości czaszki wg Chaitowa. Medycyna Manualna 2000; 4: 32-44. 14. Maczaret E, Samosiuk I: Akupunktura i inne metody refleksoterapii. PZWL, Warszawa 1990: 64-105.
