Oddajemy w ręce Czytelników numer „Postępów Nauk Medycznych” przygotowany przez specjalistów z różnych dziedzin mikrobiologii medycznej. Zbiór artykułów dotyczy wielu aspektów zakażeń bakteryjnych. Przedstawiając Państwu te artykuły, chcieliśmy zwrócić uwagę na postęp, jaki dokonał się w mikrobiologii klinicznej dzięki zastosowaniu metod molekularnych w diagnostyce drobnoustrojów.

Dokonania polskiej mikrobiologii medycznej w ostatnich 15 latach zaowocowały znacznym przyspieszeniem i zwiększeniem czułości metod wykrywania i umiejętnością śledzenia dróg transmisji czynników patogennych. Bez ich implementacji wiedza służb medycznych w Polsce byłaby dużo uboższa, nie tylko w zakresie rozumienia chorobotwórczości mikroorganizmów, ale również racjonalnej diagnostyki i leczenia chorych. Ze smutkiem należy jednak dodać, że mikro-i makroepidemie bakteryjne, dopiero gdy zbierają śmiertelne żniwo wśród ludzi, okresowo zyskują rozgłos medialny, który bardzo szybko cichnie i nie skutkuje dalszym finansowaniem dogłębnych badań nad transmisją, diagnostyką i leczeniem.

W naszym numerze poruszmy także zagadnienie zakażeń krzyżowych, które są nie tylko problemem laboratoriów mykologicznych i bakteriologii ogólnej, ale również laboratoriów prątka gruźlicy. Błędna diagnoza mikrobiologiczna, której przyczyną mogą być laboratoryjne zakażenia krzyżowe, skutkują błędami w rozpoznaniu choroby i w konsekwencji błędną terapią. Wszystkie laboratoria mikrobiologiczne są zagrożone pomyłkami wynikającymi z kontaminacji krzyżowych, którym bardzo trudno przeciwdziałać. W codziennej pracy szczególnie ważna jest świadomość łatwego przenoszenia się bakterii drogą aerozoli bakteryjnych pomiędzy badanymi próbkami od różnych chorych. Należy mieć świadomość, że prawidłowy nadzór pozwala wprawdzie na zminimalizowanie ryzyka tych kontaminacji, jednak całkowicie ich nie eliminuje.

Błędne rozpoznanie gruźlicy będące konsekwencją krzyżowej kontaminacji (ang. cross-contamination) podczas procedur diagnostycznych w laboratoriach prątka jest zjawiskiem znanym i opisywanym, a częstość jego występowania szacuje się na ok. 0.1-4%. Szybkie wykrycie i potwierdzenie zakażenia krzyżowego wymaga od mikrobiologa wnikliwej analizy pozytywnych wyników badań w kierunku gruźlicy. Autorzy artykułu opisujących kwestię zakażeń krzyżowych zwracają uwagę na znaczenie szczegółowo prowadzonej dokumentacji mikrobiologicznej, która umożliwia dokładne odtworzenie drogi, którą przebył materiał kliniczny od momentu pobrania i dostarczenia do laboratorium do zakończenia diagnostyki i wydania wyniku. Autorzy artykułu, omawiając to zagadnienie, zapoznają nas z pracami autorów zagranicznych i na podstawie doświadczeń własnych, tj. wykrycia szczepów Mycobacterium tuberculosis tzw. „fałszywych” w laboratorium prątka, proponują algorytm badań sprawdzających poprawność wykonania procedur diagnostyki mikrobiologicznej i metody zapobiegania kontaminacjom.

Następne artykuły odnoszą się do problemu gruźlicy lekoopornej. Występowanie prątków gruźlicy u chorych zamieszkujących 4 regiony Polski zwane „ścianą wschodnią” były przedmiotem badań molekularnych. Stwierdzono, że około 80% analizowanych chorych wydalało szczepy prątków gruźlicy należące do wzorów molekularnych rejestrowanych wcześniej w Polsce i u naszych sąsiadów, w Czechach, na Łotwie i w Rosji.