Zwężenie odbytu określa się jako zmniejszenie jego średnicy oraz zmniejszenie elastyczności tkanek (1). Biorąc pod uwagę etiologię schorzenia, zwężenia odbytu dzieli się na pierwotne i wtórne. Zwężenia pierwotne związane są najczęściej z wadami rozwojowymi kanału odbytu i leczone są przez chirurgów dziecięcych. Inne zwężenia o etiologii pierwotnej, niebędące wadami wrodzonymi, to rzadko występujące zwężenia u ludzi w podeszłym wieku związane ze starczym zanikiem włókien sprężystych.

Przyczynami wtórnych zwężeń odbytu najczęściej są powikłania po operacjach proktologicznych, w tym najczęściej zwężenie po hemoroidektomii, które, według różnych autorów, występuje od 1,5 do 4% (2, 3). Zwężenie odbytu może wystąpić po każdej metodzie operacyjnej wycięcia hemoroidów. Przyczyną tego powikłania mogą być błędy w technice operacyjnej, infekcja rany i związane z tym złe gojenie lub naturalna skłonność pacjenta do bliznowacenia rany i wystąpienia zwężenia. Zwężenie odbytu może być też komplikacją po innych operacjach proktologicznych, np. przetok odbytu, szczelin. Może być konsekwencją zastosowania alternatywnych technik zabiegowych w kanale odbytu (np. krioterapii), a także chorób zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Szczególnie trudną do leczenia grupą pacjentów ze zwężeniami są pacjenci nowotworowi, w tym po naświetlaniach. W tych przypadkach często nieodzowne jest wyłonienie stomii. Inne, rzadko występujące przyczyny zwężeń to urazy wypadkowe i seksualne odbytu. Ze względu na stopień zaawansowania choroby, zwężenia można podzielić na: małe, średnie i ciężkie (klasyfikacja Milsoma i Maziera), zaś ze względu na poziom umiejscowienia zwężenia na: niskie – umiejscowione do ok. 0,5 cm poniżej linii zębatej, średnie – umiejscowione od 0,5 cm poniżej i 0,5 cm powyżej linii zębatej, oraz wysokie – od 0,5 cm powyżej linii zębatej (3). Typowe objawy zwężenia odbytu to: ból podczas wypróżnienia, krwawienia przy oddawaniu stolca, zaparcia, poczucie dyskomfortu. W krańcowych przypadkach zwężeń III stopnia mogą rozwinąć się objawy niskiej niedrożności. Rozpoznanie opiera się głównie na badaniu proktologicznym, które zazwyczaj jest trudne, bolesne i często wymaga znieczulenia pacjenta. Sposób leczenia zwężeń odbytu zależy od przyczyny, stopnia i wysokości zwężenia. Większość zwężeń odbytu leczy się zachowawczo rozszerzaniem kanału odbytu przy pomocy palca lub specjalnych dilatatorów, uzupełniając leczenie dietą bogatobłonnikową i lekami przeciwzaparciowymi. Leczenie operacyjne dedykowane jest pacjentom ze zwężeniami III stopnia, przy czym stosowanych jest wiele metod operacyjnych, w zależności od indywidualnego przypadku pacjenta i preferencji chirurga w zakresie wykonywanej metody.

W niniejszej pracy przedstawiono przypadek 61-letniego pacjenta z krytycznym zwężeniem odbytu III stopnia po operacji wycięcia guzków krwawniczych sposobem Milligana-Morgana.

61-letni pacjent przyjęty został w trybie pilnym do Pododdziału Proktologii z powodu krytycznego zwężenia kanału odbytu po hemoroidektomii z objawami podniedrożności przewodu pokarmowego. W wywiadzie operacja hemoroidów w innym ośrodku sposobem Milligana-Morgana wykonana cztery miesiące wcześniej, powikłana zwężeniem odbytu. Cztery tygodnie po operacji wycięcia hemoroidów pacjent reoperowany w tym samym ośrodku z powodu zwężenia kanału odbytu. Wykonano plastykę kanału odbytu (brak opisu szczegółów technicznych zabiegu), operacja nieskuteczna – wystąpił nawrót zwężenia. Pacjent skarżył się na wielokrotne nieskuteczne parcia (oddawał kilkanaście płynnych stolców dziennie, w małych ilościach) oraz na wzdęcia i bóle brzucha.

Choroby dodatkowe: pacjent przebył 2 lata wcześniej zawał mięśnia sercowego. Obecnie przyjmowane leki: Bisocard, Polocard, Romazic. Przebyte inne operacje: wycięcie miejscowe raka rąbka czerwieni wargowej 20 lat temu.

Badanie przedmiotowe: stan ogólny dobry, przytomny, z dobrym kontaktem. W zakresie klatki piersiowej bez odchyleń od normy. Brzuch nieco wzdęty, niebolesny, z żywą perystaltyką.

Badanie proktologiczne: oglądaniem stwierdza się zwężony odbyt (ujście o średnicy około 4 mm). Badanie palcem i wziernikiem niemożliwe (zwężenie III stopnia) (ryc. 1).

Badania dodatkowe:

– grupa krwi: ORh /+/ dodatni,

– morfologia: WBC: 5,3 K/uL, RBC: 4,48 M/uL, HGB: 14,3 g%, HTC: 40,8%, PLT: 158 K/UL,