© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2015, s. 55-60
Sylwia Merkiel, Wojciech Chalcarz
Analiza spożycia witamin rozpuszczalnych w tłuszczach przez dzieci w wieku przedszkolnym z Turku*
Analysis of fat-soluble vitamin intake in preschool children from Turek
Zakład Żywności i Żywienia, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań
Summary
Introduction. In the literature, there are few published articles about vitamin intake in Polish preschool children.
Aim. To analyse intake of fat-soluble vitamins in preschool children from Turek, including vitamin density in the preschoolers’ diets.
Material and methods. From among 165 children who attended a preschool in Turek, 50 children aged 4 to 6 years took part in the study, including 20 girls and 30 boys. To estimate vitamin intake, food record was used: the foods eaten at preschool were weighed and the foods eaten outside preschool were estimated using typical household measures. Vitamin intake was calculated in Dieta 4.0 computer programme. Vitamin density was estimated as amounts per 1000 kcal of energy intake using Microsoft Excel 2010. Statistical analysis was carried out using the IBM SPSS Statistics 21. Vitamin intake was analysed according to gender.
Results. Statistically significant differences between girls and boys were observed only in intake and density of vitamin D (μg, μg/1000 kcal). In girls, intake of vitamin D was higher than in boys, 1.83 vs 1.25 μg. Also, vitamin D density was higher in girls than in their peers, 1.48 μg/1000 kcal vs 0.97 μg/1000 kcal.
Conclusions. Unbalanced content of all analysed fat-soluble vitamins in the studied preschoolers’ diets favours the development of diet-related diseases and requires urgent intervention. These results show the need to implement nutrition education programme for parents and preschool staff, with special attention paid to dietary sources of fat-soluble vitamins and providing adequate amounts of these vitamins without using dietary supplements.
Wstęp
Odpowiednie spożycie witamin jest nieodłącznym elementem racjonalnego sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym, warunkującym ich zdrowie zarówno doraźnie, jak i długofalowo. Wprawdzie większość rodziców zdaje sobie sprawę, że zbyt niskie spożycie tych mikroskładników odżywczych może skutkować zaburzeniami w stanie zdrowia ich dzieci, jednak dotychczasowe badania wiedzy żywieniowej wśród rodziców dzieci w wieku przedszkolnym (1), jak również wśród kobiet w ciąży (2) wykazały niski poziom wiedzy na temat bogatych źródeł witamin, co uzasadnia obawę o niedobory witamin w dietach dzieci. Jednocześnie wielu rodziców nie jest świadomych, że nadmierne spożycie witamin także nie jest korzystne dla zdrowia dziecka oraz że łatwo doprowadzić do nadmiaru tych mikroskładników odżywczych, stosując w nieuzasadniony sposób suplementy. O wspomnianym braku świadomości świadczy fakt, iż zdecydowana większość rodziców przedszkolaków uzupełnia dietę swoich dzieci suplementami witaminowymi lub witaminowo-mineralnymi (3-6). Ponadto z naszych obserwacji podczas prowadzonych dotychczas badań na dzieciach w wieku przedszkolnym z różnych regionów Polski wynika, że większość rodziców nie konsultuje stosowania suplementacji z lekarzem. Obserwacje te potwierdzają wyniki badań ze Stanów Zjednoczonych (7) i Japonii (8), według których tylko nieznaczny odsetek dzieci zażywał suplementy witaminowe ze wskazania lekarza. Nieuzasadnione spożywanie suplementów witaminowych nie tylko nie przynosi żadnych korzyści, ale wręcz może spowodować skutki negatywne dla zdrowia, szczególnie w przypadku suplementów z witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach.
W literaturze opublikowano dotychczas nieliczne prace na temat spożycia witamin przez polskie dzieci w wieku przedszkolnym (9-12). Ponadto, tylko w jednej z wymienionych prac analizowano gęstość odżywczą witamin w dietach dzieci.
Cel pracy
Celem niniejszej pracy była analiza spożycia witamin rozpuszczalnych w tłuszczach przez dzieci w wieku przedszkolnym z Turku, z uwzględnieniem gęstości odżywczej tych mikroskładników odżywczych.
Materiał i metody
Grupa badawcza i zebranie danych
Do badań dotyczących sposobu żywienia zaproszono rodziców 165 dzieci uczęszczających do jednego z przedszkoli w Turku, jednak ostateczna grupa liczyła 50 dzieci, w tym 20 dziewczynek i 30 chłopców, gdyż nie wszyscy rodzice wyrazili zgodę na udział ich dzieci w badaniach, niektóre dzieci były chore przez cały czas trwania badań lub przez jeden do kilku dni, a część rodziców nie dostarczyła informacji o sposobie żywienia ich dzieci poza przedszkolem lub podczas dni weekendowych. Wszystkie dzieci były w wieku od 4 do 6 lat, gdyż z analizy wykluczono również sześcioro 3-latków kwalifikujących się do innej grupy wiekowej w klasyfikacji norm żywienia. Szczegóły dotyczące doboru grupy badawczej i zbierania danych zawarto w poprzednich pracach (4, 13).
Docelowym okresem badawczym był okres siedmiu kolejnych dni, jednakże choroba dziecka lub nieobecność w przedszkolu z innych przyczyn podczas niektórych dni, jak również nierzetelne wypełnienie ankiety dla wybranych dni spowodowały, że trzeba było wyeliminować z analizy te dane. W efekcie, liczebność dni różniła się w badanej grupie, co opisano szczegółowo w poprzednich pracach (4, 13). Jak wspomniano we wcześniejszej pracy (13), końcowa liczebność badanej grupy oraz zróżnicowanie liczby dni poddanych analizie odzwierciedlają trudności, jakie wiążą się z oceną spożycia składników pokarmowych w populacji dzieci przedszkolnych (4, 14).
Ocena sposobu żywienia
Do oceny sposobu żywienia dzieci wykorzystano metodę bieżącego notowania spożywanych produktów, potraw i napojów: metodę wagową podczas pobytu w przedszkolu i metodę pomiaru z zastosowaniem typowych miar domowych poza przedszkolem (4, 13). Podczas zbierania danych rejestrowano także spożycie suplementów.
Spożycie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach obliczono w programie komputerowym Dieta 4.0 opracowanym przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie. Dodatkowo, obliczono gęstość odżywczą tych witamin w dietach dzieci w przeliczeniu na 1000 kcal przy pomocy programu komputerowego Microsoft Excel 2010.
Porównanie z normami żywienia człowieka
Spożycie witaminy A porównano z normą na poziomie średniego zapotrzebowania grupy (EAR), a spożycie witaminy E z normą na poziomie wystarczającego spożycia (AI), które zostały opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie (15). Spożycie witaminy D porównano z normą na poziomie EAR opracowaną przez Food and Nutrition Board of the Institute of Medicine (16). Ponadto, spożycie retinolu oraz witaminy D i E porównano do górnego tolerowanego poziomu spożycia (UL) opracowanego przez Scientific Committee on Food (17).
Statystyczna analiza wyników
Do statystycznej analizy wyników wykorzystano program komputerowy IBM SPSS Statistics 21. Spożycie witamin analizowano w zależności od płci. Dla wszystkich witamin przedstawiono średnią, odchylenie standardowe, medianę i błąd standardowy średniej. Zbadano normalność rozkładu zmiennych ilościowych przy pomocy testu Shapiro-Wilka. Przyjęto poziom istotności p ≤ 0,05. Zmienne o rozkładzie normalnym porównano testem t-Studenta dla dwóch prób niezależnych, a zmienne o rozkładzie odbiegającym od normalnego – testem U Manna-Whitneya dla dwóch prób niezależnych. Przyjęto poziom istotności p ≤ 0,05.
Aby ocenić częstość niedostatecznego spożycia, obliczono odsetek dzieci, u których spożycie witamin było niższe niż EAR. Ponadto, aby ocenić ryzyko niekorzystnych dla zdrowia efektów wynikających z nadmiernego spożycia witamin (18), obliczono odsetek dzieci spożywających więcej witamin niż wynosi UL. Dodatkowo, na wzór wcześniejszych prac (12, 19), obliczono odsetek dzieci, które spożyły mniej witaminy E niż wynosi AI, choć należy podkreślić, że AI nie może być stosowane do oceny częstości niedostatecznego spożycia w danej grupie (18). W przypadku tychże zmiennych jakościowych zastosowano test χ2 niezależności Pearsona, aby określić różnice istotne pomiędzy tymi zmiennymi. Jednak jeśli więcej niż 20% liczebności teoretycznych było mniejszych od 5, stosowano test U Manna-Whitneya. Również w tym przypadku przyjęto poziom istotności p ≤ 0,05.
Wyniki
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Merkiel S, Chalcarz W: Wiedza żywieniowa rodziców dzieci przedszkolnych z Nowego Sącza i okolic. Część 3. Bogate źródła składników mineralnych i witamin. Nowa Pediatr 2010; 14: 15-20. 2. Marzęcka A, Chalcarz W, Merkiel S et al.: Nutritional knowledge of pregnant women from Kraków. Part 3. Rich sources of vitamins and minerals. New Med 2012; 1: 3-9. 3. Merkiel S, Chalcarz W: Selected indices of health status in preschool children from Piła and their families as a risk factor of diet-related diseases. Rocz Panstw Zakl Hig 2015; 66: 159-165. 4. Merkiel S, Chalcarz W, Mielczarek D: Błędy w spożyciu energii z makroskładników czynnikiem sprzyjającym rozwojowi chorób dietozależnych w grupie dzieci przedszkolnych z Turku. [W:] Gromadzka-Ostrowska J (red.): Fizjologiczne uwarunkowania postępowania dietetycznego. Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa 2014: 226-243. 5. Kozioł-Kozakowska A, Piórecka B, Jagielski P et al.: Suplementacja diety preparatami witaminowo-mineralnymi wśród dzieci w wieku przedszkolnym w Krakowie. Żyw Człow 2009; 36: 12-18. 6. Merkiel S, Chalcarz W: Selected indices of health status in 6-year-old children and their families from southern Poland. New Med 2014; 3: 79-82. 7. Bailey RL, Gahche JJ, Thomas PR et al.: Why US children use dietary supplements. Pediatr Res 2013; 74: 737-741. 8. Sato Y, Yamagishi A, Hashimoto Y et al.: Use of dietary supplements among preschool children in Japan. J Nutr Sci Vitaminol 2009; 55: 317-325. 9. Szponar L, Sekuła W, Rychlik E et al.: Badania indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2003. 10. Sadowska J, Radziszewska M, Krzymuska A: Evaluation of nutrition manner and nutritional status of pre-school children. Acta Sci Pol, Technol Aliment 2010; 9: 105-115. 11. Rogalska-Niedźwiedź M, Charzewska J, Chabros E et al.: Sposób żywienia dzieci czteroletnich ze wsi na tle dzieci z miast. Probl Hig Epidmiol 2008; 89: 80-84. 12. Merkiel S, Chalcarz W: Dietary intake in 6-year-old children from southern Poland: part 2 – vitamin and mineral intakes. BMC Pediatrics 2014; 14: 310. 13. Merkiel S, Chalcarz W: Spożycie makroskładników przez dzieci w wieku przedszkolnym z Turku sprzyja rozwojowi miażdżycy. Med Rodz 2015; 2: 47-54. 14. Merkiel S, Chalcarz W: Challenges of dietary intake assessment in preschool children – conclusions from a dietary intervention study on Polish preschoolers. New Med 2014; 18(2): 47-51. 15. Jarosz M (red.): Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012. 16. Food and Nutrition Board of the Institute of Medicine: Dietary Reference Intakes for calcium and vitamin D. Washington DC, the National Academies Press 2011. 17. Scienfitic Committee on Food, Scientific Panel of Dietetic Products, Nutrition and Allergies: Tolerable upper intake levels for vitamins and minerals. Brussels, European Food Safety Authority (EFSA) 2006. 18. Food and Nutrition Board of the Institute of Medicine: Dietary Reference Intakes. Applications in dietary assessment. Washington DC, the National Academies Press 2003. 19. Huybrechts I, De Henauw S: Energy and nutrient intakes by pre-school children in Flanders-Belgium. Br J Nutr 2007; 98: 600-610. 20. Glynn L, Emmett P, Rogers I: Food and nutrient intakes of a population sample of 7-year-old children in the south-west of England in 1999-2000 – what difference does gender make? J Hum Nutr Diet 2005; 18: 7-19. 21. Sochacka-Tatara E, Jacek R, Sowa A, Musiał A: Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym. Probl Hig Epidemiol 2008; 89: 389-394. 22. Great Britain Office for National Statistics Social Survey Division: National Diet and Nutrition Survey: young people aged 4 to 18 years. Volume 1: Report of the diet and nutrition survey. Stationery Office, London 2000. 23. Serra-Majem L, Ribas-Barba L, Pèrez-Rodrigo C et al.: Nutrient adequacy in Spanish children and adolescents. Br J Nutr 2006; 96: S49-S57. 24. Rodríguez-Artalejo F, Garcès C, Gorgojo L et al.: Dietary patterns among children aged 6-7 y in four Spanish cities with widely differing cardiovascular mortality. Eur J Clin Nutr 2002; 56: 141-148. 25. Ervin RB, Wright JD, Wang CY et al.: Dietary intake of selected vitamins for the United States Population: 1999–2000. Advance data from vital and health statistics; no 339. Hyattsville, Maryland: National Center for Health Statistics; 2004. 26. Xu XR, Zou ZY, Huang YM et al.: Serum carotenoids in relation to risk factors for development of atherosclerosis. Clin Biochem 2012; 45: 1357-1361. 27. Ciccone MM, Cortese F, Gesualdo M et al.: Dietary intake of carotenoids and their antioxidant and anti-inflammatory effects in cardiovascular care. Mediators Inflamm 2013; 2013: 782137. 28. Bates B, Lennox A, Prentice A et al.: National Diet and Nutrition Survey. Results from Years 1, 2, 3 and 4 (combined) of the Rolling Programme (2008/2009–2011/2012) (https://www.gov.uk/government/publications/national-diet-and-nutrition-survey-results-from-years-1-to-4-combined-of-the-rolling-programme-for-2008-and-2009-to-2011-and-2012) (data dostępu: 8.05.2015 r.). 29. Winzenberg T, Jones G: Vitamin D and Bone Health in Childhood and Adolescence. Calcif Tissue Int 2013; 92: 140-150. 30. Norman PE, Powell JT: Vitamin D and cardiovascular disease. Circ Res 2014; 114: 379-393. 31. Pavlović D, Josipović J, Pavlović N: Vitamin D in cardiovascular and renal disease prevention. J Med Biochem 2013; 32: 11-15. 32. Walentowicz-Sadłecka M, Sadłecki P, Walentowicz P et al.: Rola witaminy D w karcynogenezie raka piersi i raka jajnika. Ginekol Pol 2013; 84(4): 305-308. 33. Otani T, Iwasaki M, Sasazuki S et al.: Plasma vitamin D and risk of colorectal cancer: the Japan Public Health Center-Based Prospective Study. Br J Cancer 2007; 97: 446-451. 34. Mlekodaj S, Krasucki P: Wskaźniki umieralności w Polsce w latach 1995-2006. Zdr Publ 2010; 120: 292-294. 35. Stańczak J: Podstawowe informacje o sytuacji demograficznej Polski w 2011 roku. Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Demograficznych. Materiał na konferencję prasową w dniu 27 stycznia 2012 roku. 36. Mishra GD, Malik NS, Paul AA et al.: Childhood and adult dietary vitamin E intake and cardiovascular risk factors in mid-life in the 1946 British Birth Cohort. Eur J Clin Nutr 2003; 57: 1418-1425. 37. Meydani M: Vitamin E and atherosclerosis: beyond prevention of LDL oxidation. J Nutr 2001; 131: 366S-368S. 38. Berman K, Brodaty H: Tocopherol (vitamin E) in Alzheimer’s disease and other neurodegenerative disorders. CNS Drugs 2004; 18: 807-825. 39. Iqubal A, Khan M, Kumar P et al.: Role of Vitamin E in Prevention of Oral Cancer. A Review. JCDR 2014; 8: ZE05-ZE07. 40. Miyazawa T, Nakagawa K, Sookwong P: Health benefits of vitamin E in grains, cereals and green vegetables. Trends Food Sci Tech 2011; 22: 651-654. 41. Chalcarz W, Merkiel S: Nutritional knowledge of the preschool staff from Nowy Sącz and the vicinity. Part 3. Rich sources of vitamins and minerals. New Med 2010; 14: 79-83.
