Streszczenie
Żywienie jest podstawowym elementem leczenia chorego. Jego rola polega na przygotowaniu metabolicznym do leczenia operacyjnego, wspomaganiu powrotu do zdrowia po rozległych zabiegach operacyjnych, leczeniu ciężkich powikłań chirurgicznych oraz podtrzymaniu anabolizmu u chorych z niewydolnością przewodu pokarmowego. Niniejszy artykuł przedstawia podstawy z zakresu aktualnej wiedzy w dziedzinie żywienia chorych w oddziałach chirurgii ogólnej. Zasady postępowania obejmują: ocenę stanu odżywienia mającą na celu identyfikację chorych wymagających niezwłocznego leczenia żywieniowego, podstawy protokołu ERAS, zasady żywienia dojelitowego i pozajelitowego, ocenę zapotrzebowania metabolicznego oraz opieki nad dojściem do żył centralnych. W wielu badaniach dowiedziono, że dłuższy pobyt pacjenta w szpitalu koreluje z większym ryzykiem zakażenia wewnątrzszpitalnego, niedożywienia i upośledzenia normalnej aktywności dziennej. Celem postępowania ERAS jest minimalizacja urazu okresu okołooperacyjnego, tak aby czas gojenia i rekonwalescencja były szybkie, co pozwoli na zmniejszenie liczby powikłań. Zarówno żywienie pozajelitowe, jak i dojelitowe wymaga przestrzegania zasad kompletności, zgodności fizykochemicznej i aseptyki. Przestrzeganie tych zaleceń pozwala na zmniejszenie ilości powikłań, skrócenie czasu leczenia chorych i obniżenie kosztów prowadzenie oddziału.

Summary
Nutrition is a fundamental part of the treatment of surgical patient. It is directed to improve metabolism of the patient prior to surgery, support healing after complex surgical procedures, treatment of complications and sustain anabolism in patients with intestinal failure. The paper presents basic up to date knowledge in the field nutritional care of surgical patient. There are presented rules of nutritional assessment with aims to identify patients required immediate nutritional therapy, basics of ERAS protocol, guidelines in enteral and parenteral nutrition, estimation of metabolic needs and care of nutritional access. Several studies proved that longer hospital stay is related to higher risk of septic complications, malnutrition and altered daily activity. ERAS protocol aims to minimize surgical trauma, improve healing and recovery and reduce risk of complications. Safe enteral and parenteral nutrition must face rules of completeness, chemical compliance and must be aseptic. Following the rules above allows to reduce incidence of complications, hospital stay and direct costs of medical care.