© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2016, s. 70-74
Zygmunt Zdrojewicz1, Agata Błaszczyk1, 2, Magdalena Wróblewska1, 2
Dynia – zdrowa, ale zapomniana
Pumpkin – healthy, but forgotten
1Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
2Studentki VI roku, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Summary
Pumpkin (Cucurbita pepo) occurs in the culture as the symbol of fertility, health and abundance, as well as youth serum. Considered to be an aphrodisiac it contributes to proper functioning of testicles and prostate, regular spermatogenesis and maintains man’s libido due to great content of zinc in its seeds. It plays a great role in folk medicine as a remedy to helminthiases, tapeworm, gastroenteritis, urological diseases and prostatic hypertrophy. Pumpkin flesh, seeds and oil contains plenty of microelements, vitamins and antioxidants. Researches have shown that pumpkin plays a great role in prophylaxis and treatment of atherosclerosis, type II diabetes mellitus and hypertension due to its hipolipidemic, hypoglycemic and hypotonic effect. Low caloric pumpkin flesh may be included in slimming diet in treatment of obesity. Eating Cucurbita pepo proves to be a good way of having healthy lifestyle, maintaining fertility and as a primary prevention measure of numerous ailments due to its commonness and easy cultivation.
Rodzina dyniowatych (Cucurbitaceae) obejmuje około 900 gatunków rozsianych wokół całej kuli ziemskiej. Wśród nich znajdziemy takie powszechne rośliny jak ogórek, cukinia, kabaczek, melony, arbuzy oraz dynie. Rodzaj Cucurbita, którego najbardziej typowym przedstawicielem jest gatunek Dynia zwyczajna (Cucurbita pepo), pochodzi z Ameryki Południowej i Środkowej. Przez Indian dynia uznawana była za roślinę świętą. Pierwsze jej ślady odnaleziono w Meksyku i datowane są na 7000 r. p.n.e., jednak do Europy przywędrowała dopiero z Krzysztofem Kolumbem. Wytwarza jadalne owoce osiągające masę nawet do kilkuset kilogramów – największa dynia w Polsce ważyła 773 kg, na świecie – aż 821 kg (1).
Dynia i jej bogate wartości odżywcze
Miąższ dyni jest bogatym źródłem białka i błonnika, zawiera przy tym nieznaczne ilości węglowodanów i nie ma tłuszczu, dzięki czemu jest wyjątkowo niskokaloryczny (100 g miąższu to jedynie 32 kcal). Nie umniejsza to bynajmniej jego wartościom odżywczym – skrywa w sobie niezliczoną ilość witamin i minerałów: wapń, magnez, potas, selen, witaminy C, A, E, niacynę, kwas foliowy, a przede wszystkim cynk. Jest jednym z najlepszych źródeł tego mikroelementu – niezwykle ważnego w diecie mężczyzn. Cynk jest najlepiej przyswajalny w postaci pestek dyni; one też zawierają go najwięcej, bo aż do 200 mg w 1 kg pestek (2, 3). Pestki dyni mają długą historię w lecznictwie naturalnym; w praktyce wykorzystywano je częściej niż miąższ, którego wartości były raczej ignorowane. Pestki, w przeciwieństwie do miąższu, w 30-40% składają się z oleju bogatego w fitosterole i nienasycone kwasy tłuszczowe. To one, jak zostało już wspomniane, są najbogatszym źródłem cynku, który zapobiega zapaleniu i przerostowi prostaty (4). W sklepach dostępne są warzywa, pestki i oleje z dyni tłoczone na zimno. Wybierając dynie, postawić należy na te najbardziej dojrzałe i pomarańczowe – to one zawierają najwięcej witaminy B1, PP i karotenu. Po zakupie można je długo przechowywać w chłodnym, przewiewnym i suchym pomieszczeniu. Co ważne, ugotowana dynia nie utraci swoich cennych właściwości. Stanowi to ogromny atut, ponieważ jest ona bardzo wszechstronnym warzywem – można ją smażyć, dusić, piec, a przede wszystkim wykorzystać do zup zarówno na słodko, jak i ostro. Inaczej jest z olejami – podgrzane tracą swoje właściwości i powinny być przechowywane w zimnym, ciemnym miejscu. Zawierają witaminy B1, B2, B3, A, C, D, E, beta-karoten, kwasy linolowy, oleinowy, palmitynowy, selen, potas, cynk, fitosterole, skwalen, fitosteryny, cytrulinę i kukurbitynę. Są lekkostrawne i powinno się je stosować jedynie do dań zimnych, tj. sosy i sałatki. Kupując pestki upewnijmy się natomiast, że nie zostały sprowadzone z Chin; warto też wybrać te niełuskane (4, 5).
Zastosowanie dawniej i dziś
W medycynie ludowej dynię od lat stosowano na szereg różnych dolegliwości: przerost gruczołu krokowego, zapalenia żołądka i jelit, robaczyce, schorzenia wątroby i nerek, bóle brzucha, oparzenia i trudno gojące rany. Obecnie dynia jest znana głównie ze swojego pozytywnego wpływu na przerost i zapalenia gruczołu krokowego oraz korzystne działanie na procesy starzenia. Jako znakomite źródło potasu, jest uznawana za warzywo wspomagające utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego, pracy mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego. Witamina A z kolei doskonale wpływa na wzrok i wygląd skóry, a bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe pestki zapobiegają odkładaniu się złogów cholesterolu w tkankach, a tym samym – miażdżycy (4). Dynia może być stosowana do odrobaczania zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, nie powodując przy tym skutków ubocznych. Jej przeciwrobacze działanie wynika z obecności kukurbitacyny znajdującej się w pestkach. Łatwo przenika ona do pasożytów, porażając ich układ nerwowy. Przyspiesza także proces usuwania robaków z przewodu pokarmowego. W ten sposób możemy długotrwale działać przeciwko m.in. tasiemcowi uzbrojonemu i nieuzbrojonemu, owsikom, gliście ludzkiej czy tęgoryjcowi dwunastnicy, bez obaw o przedawkowanie i toksyczność (kukurbitacyna nie wchłania się bowiem z przewodu pokarmowego i nie podrażnia błony śluzowej jelita). W Etiopii pestki dyni były żute w celach przeczyszczających. Chiński naukowcy udowodnili, że kombinowana terapia nasionami dyni i orzechami areka jest wysoce skuteczna w leczeniu ludzkiej tasiemczycy i bardziej bezpieczna od standardowego leczenia, które może wywoływać dość poważne skutki uboczne (napady drgawkowe w przypadku prazykwantelu) lub jest niedostępne w niektórych regionach endemicznych (niklozamid w Chinach) (6).
Dynia, zarówno jej miąższ, jak i pestki, może mieć pewien wpływ na zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka płuc. Wynika to z jej bogatych pokładów karotenoidów i inhibitorów proteaz, które są silnymi przeciwutleniaczami. Badania wykazały, że wśród nałogowych palaczy jedzących spore ilości dyni, kabaczków czy cukinii ryzyko wystąpienia raka płuc jest niemalże dwukrotnie niższe niż u palaczy niespożywających tych warzyw (7). Zawarty w surowych nasionach dyni olej może być źródłem tokoferolu, którego działanie przeciwhiperglikemiczne w leczeniu cukrzycy typu 2 badano na modelu szczurzym. W badaniu obserwowano wpływ ekstraktu z nasion na profile glikemiczny i insulinowy oraz na stopień peroksydacji lipidów. Wykazano antyhiperglikemiczne działanie wyciągu z pestek dyni i pozytywny efekt terapeutyczny w cukrzycy typu 2 (8). Na modelu króliczym badano także wpływ uzyskanego z miąższu dyni heteropolisacharydu (PCE-CC) na stan wysp trzustkowych. W grupie badawczej z indukowaną aloksanem cukrzycą po 21 dniach karmienia dietą zawierającą PCE-CC zaobserwowano zmniejszenie poziomu glukozy całkowitej i glikowanej oraz poprawę parametrów lipidogramu. Nastąpiła również regeneracja uszkodzonych wysp trzustkowych i proliferacja komórek beta, czemu towarzyszył spadek glikemii (9). Wiele prac potwierdza, że obecne w rozmaitych produktach spożywczych peptydy mogą być naturalnymi prekursorami inhibitorów peptydazy dipeptydylowej-4, alfa-glukozydazy (akarbozy) oraz konwertazy angiotensyny. Najlepiej poznanym przykładem są żelatyna, soja i kukurydza będące źródłem biologicznie aktywnych peptydów – prekursorów ACEI (z ang. angiotensin-converting- -enzyme inhibitors – inhibitory konwertazy angiotensyny, inhibitory ACE, ACEI). Zbadano również działanie farmakologiczne hydrolizatów białek serwatkowych przez enzym proteolityczny uzyskany z Cucurbita ficifolia. Peptydy te okazały się naturalnym źródłem inhibitorów wyżej wymienionych enzymów. Mogą zostać użyte jako składniki diety w kompleksowym leczeniu cukrzycy typu 2 i nadciśnienia, poprzez obniżanie poposiłkowej hiperglikemii (10).
Psikus czy cukierek?
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Paris HS: Historical Records, Origins, and Development of the Edible Cultivar Groups of Cucurbita pepo (Cucurbitaceae). Economic Botany. New York Botanical Garden Press 1989; 43(4): 423-443. 2. Stephens JM: Pumpkin – Cucurbita spp. University of Florida. Retrieved November 23, 2014. 3. Duke JA: The Green Pharmacy. St. Martin Press 1997: 150-167. 4. Dominik I: Hymn dla dyni. Gazeta Wyborcza 2014 Nov, 18. 5. Younis UM: African Cucurbita pepo L.: properties of seed and variability in fatty acid composition of seed oil. Phytochemistry 2000 May; 54(1): 71-75. 6. Li T, Ito A, Chen X et al.: Usefulness of pumpkin seeds combined with areca nut extract in community-based treatment of taeniasis northwest Sichuan Province, China. Acta Trop 2012 Nov; 124(2): 152-157. 7. Carper J: Apteka żywności. Nowe i niezwykłe odkrycia leczniczego działania żywności. Hannah Publishing LTD, Londyn 1996. 8. Bharti SK, Kumar A, Sharma NK et al.: Tocopherol from seeds of Cucurbita pepo against diabetes: validation by in vivo experiments supported by computational docking. J Formos Med Assoc 2013 Nov; 112(11): 676-690. 9. Zhang Y, Chen P, Zhang Y et al.: Effects of polysaccharide from pumpkin on biochemical indicator and pancreatic tissue of the diabetic rabbits. Int J Biol Macromol 2013 Nov; 62: 574-581. 10. Babij K, Dąbrowska A, Szołtysik M et al.: The Evaluation of Dipeptidyl Peptidase (DPP)-IV, α-Glucosidase and Angiotensin Converting Enzyme (ACE) Inhibitory Activities of Whey Proteins Hydrolyzed with Serine Protease Isolated from Asian Pumpkin (Cucurbita ficifolia). Int J Pept Res Ther 2014; 20(4): 483-491. 11. Rogers N: Halloween: From Pagan Ritual to Party Night. Oxford University Press, New York 2003: 5. 12. Rogers N: Samhain and the Celtic Origins of Halloween. Halloween: From Pagan Ritual to Party Night. Oxford Univ. Press, New York 2002: 11-21. 13. Krawczuk A: Mitologia starożytnej Italii. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1984: 200. 14. Skoczyńska A, Stojek E, Górecka H, Wojakowska A: Serum vasoactive agents in lead-treated rats. Int Jour Occ Med Env Heal 2003; 16: 169-177. 15. Beroff S: Male fertility correlates with metal levels. WB Saunders, Philadelphia 1996: 3, 15-17. 16. Orłowski W: Nauka o chorobach wewnętrznych. Wyd. II. PZWL, Warszawa 1989: 37-39. 17. Zhu WH: The immobilization of zinc ions on human spermatozoa in vitro. Shengzi Yu Biyun 1991; 11(3): 73-74, 26. 18. Klug A, Schwabe JW: Protein motifs 5. Zinc fingers. FASEB J 1995; 9(8): 597-604. 19. Carpentier M, Guillmette C, Bailey J et al.: Reduced fertillity in male mice deficient in the zinc metallopeptidase NL1. Mol Cel Biol 20014; 24(10): 4428-4427. 20. Tikkiwal M: Effect of zinc administration on seminal zinc and fertility of oligospermic males. Ind J Physiol Pharmacol 1987; 31: 30-34. 21. Holford P: Smak zdrowia. Bertellsmann Media, Warszawa 1999: 328-329. 22. Zdrojewicz Z, Wiśniewska A: Rola cynku w seksualności mężczyzn. Adv Clin Exp Med 2005; 14(6): 1295-1300. 23. Traczyk W: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Wyd. III zm. i unow. (dodruk). PZWL, Warszawa 2009. 24. Zaib S, Khan MR: Report: Protective effect of Cucurbita pepo fruit peel against CCl4 induced neurotoxicity in rat. Pak J Pharm Sci 2014 Nov; 27(6): 1967-1973. 25. Poljsak B, Šuput D, Milisav I: Achieving the balance between ROS and antioxidants: when to use the synthetic antioxidants. Oxid Med Cell Longev 2013;2013:956792. doi: 10.1155/2013/956792. Epub 2013 Apr 29. 26. Samoylenko A, Hossain JA, Mennerich D et al.: Nutritional countermeasures targeting reactive oxygen species in cancer: from mechanisms to biomarkers and clinical evidence. Antioxid Redox Signal 2013 Dec 10; 19(17): 2157-296. doi: 10.1089/ars.2012.4662. Epub 2013 Apr 15. 27. Zdrojewicz Z, Kocjan O, Idzior A: Wpływ biopierwiastków na utrzymanie witalności i ich rola w medycynie przeciwstarzeniowej. Medycyna Przeciwstarzeniowa 2014; 4: 47-52.
