Państwa europejskie mimo bliskości geograficznej i ekonomicznej oraz podobieństw historycznych i prawnych są silnie zróżnicowane pod względem aktualnego potencjału naukowego i wykonawczego zdrowia publicznego, systemu wartości i kontekstu kulturowego oraz potrzeb zdrowotnych ludności oraz potrzeb związanych z systemami ochrony zdrowia. Trudne jest prowadzenie precyzyjnych porównań sektorów zdrowia pomiędzy poszczególnymi państwami. Z tego względu w pracy wybrano trzy kraje, aby na ich przykładzie pokazać funkcjonale i efektywne rozwiązania oraz wskazać potencjalne obszary dla ewentualnych zmian polskiej ustawy o zdrowiu publicznym (1).

The Norwegian Public Health Act (2) to norweska ustawa o zdrowiu publicznym obowiązująca od 2012 roku. Celem tej ustawy jest przyczynienie się do rozwoju społeczności poprzez promocję zdrowia ludności i zmniejszenie nierówności społecznych w zdrowiu. Istotą tej regulacji jest to, że publiczna ochrona zdrowia ma promować zdrowie społeczeństwa, dobre samopoczucie oraz dobre warunki społeczne i środowiskowe, a także przyczyniać się do prewencji chorób psychicznych i somatycznych, zaburzeń lub urazów. Ustawę tę stosuje się do gmin, władz hrabstw i władz rządu centralnego. Zgodnie z nią gminy, władze hrabstw i władze ochrony zdrowia rządu centralnego wdrożą środki i skoordynują działania w sferze zdrowia publicznego we właściwy i dostateczny sposób.

Na uwagę zasługuje fakt, że ustawa zawiera słowniczek, a w nim definicję zdrowia publicznego, która wskazuje na zdrowie publiczne jako na determinantę rozwoju społecznego i zmniejszenia nierówności społecznych w zdrowiu. W ustawie wyraźnie określono, że gmina ma promować zdrowie w ramach obowiązków i środków, które są przypisane do gminy, w tym dbać o warunki społeczne i środowiskowe; zapobiegać zaburzeniom psychicznym i somatycznym, urazom; przyczyniać się do zmniejszenia nierówności społecznych w zakresie zdrowia i chronić ludność przed czynnikami, które mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie. Działania te są prowadzone poprzez doradztwo, współpracę i udział w planowaniu oraz sprawozdania. W tym zakresie gminy mają również współpracować z sektorem wolontariatu. Ponadto gminę powinny wspierać władze hrabstwa poprzez, na przykład, partnerstwo w promocji zdrowia.

W celu realizacji powyższych zadań gmina powinna mieć dostateczny przegląd zdrowia populacji oraz pozytywnych i negatywnych czynników, które mogą na nie wpłynąć. Przegląd ten powinien bazować m.in. na: a) informacjach, które udostępniają władze ochrony zdrowia rządu centralnego i władze hrabstw, b) wiedzy od gminnych służb ochrony zdrowia i opieki, c) wiedzy o czynnikach i kierunkach rozwoju w środowisku i społeczności lokalnej, które mogą wpłynąć na zdrowie populacji. Przegląd ten ma być sporządzony na piśmie i ma identyfikować wyzwania publicznej ochrony zdrowia w gminie, łącznie z szacunkami wpływu poszczególnych czynników i przyczynami ich występowania. Gmina ma w szczególności zwracać uwagę na kierunki rozwoju, które mogą stwarzać lub utrzymywać problemy społeczne lub powiązane ze zdrowiem, czy nierówności społeczne w ochronie zdrowia.

Osobny rozdział The Norwegian Public Health Act jest poświęcony zdrowiu środowiskowemu. Środowisko dla zdrowia oznacza te czynniki w środowisku, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na zdrowie w danym czasie. Obejmuje to, na przykład, czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne i społeczne. W ramach realizacji poszczególnych celów ustawy Ministerstwo Zdrowia może ustanowić przepisy dotyczące ochrony środowiska dla zdrowia, łącznie z postanowieniami dotyczącymi wewnętrznej polityki klimatycznej, jakości powietrza, wody i jej dostarczania, hałasu, środowiska higienicznego, zapobiegania wypadkom i urazom itp. Mogą także zostać wprowadzone przepisy odnośnie powoływania i utrzymywania wewnętrznych systemów kontroli w celu zapewnienia przestrzegania wymagań, jakie nakłada ustawa.

Ustawa wskazuje, że władze centralne powinny oceniać wpływ na zdrowie populacji we wszystkich uzasadnionych przypadkach. Gubernator hrabstwa powinien przyczyniać się do wdrażania polityki krajowej w sferze zdrowia publicznego i promocji zdrowia w oparciu o wiedzę na poziomie lokalnym i regionalnym poprzez, na przykład, prowadzenie doradztwa i udzielanie wskazówek gminom i władzom lokalnym. Natomiast Dyrektoriat Zdrowia ma dostarczać informacje, doradzać i udzielać wskazówek odnośnie strategii i środków w zdrowiu publicznym gminom, władzom hrabstw, gubernatorom hrabstw i innym instytucjom publicznym, personelowi służby zdrowia i ludności. Dyrektoriat ma także współpracować z Norweskim Instytutem Zdrowia Publicznego, który odpowiada za monitorowanie działań w zakresie zdrowia publicznego, przygotowuje analizę i ocenę sytuacji zdrowotnej i jej uwarunkowań na poziomie populacji, dodatkowo jest zaangażowany w badania w dziedzinie zdrowia publicznego. Norweski Instytut Zdrowia Publicznego udostępnia zbierane informacje w ramach sprawozdań, które stanowią podstawą dla działań gmin i władz poszczególnych hrabstw. Informacje oparte są na statystyce z centralnych rejestrów zdrowia, jak również innych istotnych statystykach.

Podkreślić należy, że ustawa ma ułatwiać długoterminową, systematyczną publiczną ochronę zdrowia.

Głównym aktem prawnym regulującym kwestię zdrowia publicznego w Czechach jest ustawa z 14 lipca 2000 roku o ochronie zdrowia publicznego (4). W tej ustawie znajduje się słowniczek, a w nim definicje podstawowych pojęć, takich jak: zdrowie publiczne, promocja zdrowia, ocena ryzyka zdrowotnego i choroba zakaźna (oraz związane z tym pojęciem: izolacja i kwarantanna).

Na czeski system zdrowia publicznego składają się: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, dwa Regionalne Urzędy Zdrowia Publicznego (Ostarwa i Usti) i Regionalne Instytuty Zdrowia Publicznego, z których wszystkie są bezpośrednio podporządkowane i zarządzane przez Ministerstwo Zdrowia (3). Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego został ustanowiony na mocy artykułu 86 omawianej ustawy nr 258/2000. Misja i główne zadania Instytutu określono w art. 86 ust. 2 i 3 ustawy nr 258/2000 oraz na mocy statutu. Zgodnie z tymi przepisami Instytut ma przygotować podstawowe informacje niezbędne do kształtowania polityki zdrowia publicznego i promocji zdrowia. Ponadto Instytut bierze udział w realizacji zadań w zakresie higieny, epidemiologii, toksykologii i mikrobiologii (5).