*Małgorzata Borowska, Katarzyna Szadkowska
Analiza zabiegów sanacji jamy ustnej w znieczuleniu ogólnym u niepełnosprawnych pacjentów w wieku 2-18 lat z poradni stomatologicznej Lubelskiego Hospicjum dla Dzieci im. Małego Księcia
Analysis of dental clearance conducted under general anaesthesia in disabled patients aged 2 to 18 from the Dental Clinic of the Little Prince Hospice for Children in Lublin
Dental Clinic, Little Prince Hospice for Children in Lublin
Head of Clinic: Małgorzata Borowska, MD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Dzieci i młodzież z różnymi rodzajami niepełnosprawności rzadko objęte są planowym leczeniem stomatologicznymi oraz profilaktyką próchnicy. Integralność w opiece stomatologicznej w stosunku do opieki ogólnomedycznej i specjalistycznej w tej grupie pacjentów jest niedostateczna.
Cel pracy. Ocena stomatologicznych potrzeb leczniczych u dzieci z orzeczoną niepełnosprawnością leczonych w znieczuleniu ogólnym.
Materiał i metody. Przeprowadzono analizę ilościową 542 kart zabiegowych u 439 niepełnosprawnych pacjentów w wieku 2-18 lat leczonych stomatologicznie w znieczuleniu ogólnym. Oceniono: zaawansowanie próchnicy w poszczególnych grupach wiekowych, liczbę pacjentów z daną chorobą ogólną, wiek pacjenta, gdy został wykonany pierwszy zabieg sanacji jamy ustnej w znieczuleniu ogólnym oraz źródło informacji o możliwości leczenia w pełnym znieczuleniu przy braku współpracy z pacjentem.
Wyniki. W grupie pacjentów z uzębieniem mlecznym z powodu zaawansowania próchnicy usunięto średnio 6,48 zęba (w przeliczeniu na jednego pacjenta), podczas gdy wyleczono średnio 3,45 zęba. U pacjentów z uzębieniem stałym średnia liczba zębów wyleczonych wynosiła 8,35, natomiast usuniętych 1,35. Najwięcej pacjentów zakwalifikowanych do sanacji jamy ustnej w znieczuleniu ogólnym to pacjenci z mózgowym porażeniem dziecięcym (18,45%). Najczęściej pacjenci zgłaszali się po raz pierwszy na leczenie w wieku 7 lat (12,75%). Jedynie 4,56% pacjentów zostało skierowanych do naszej poradni na zabieg sanacji w znieczuleniu ogólnym przez lekarza pediatrę lub lekarza stomatologa. W pozostałych przypadkach rodzice szukali możliwości leczenia na własną rękę.
Wnioski. Leczenie stomatologiczne dzieci niepełnosprawnych wymaga zaangażowania nie tylko lekarzy dentystów, ale również współpracy z lekarzami specjalistami – szczególnie w kwestii wczesnego podjęcia leczenia i profilaktyki chorób jamy ustnej.
Summary
Introduction. Children and youths with various kinds of disabilities are rarely covered by scheduled dental treatment and dental caries prevention. The integrity of dental care as compared to general medical care in this patient group is insufficient.
Aim. The assessment of dental treatment needs in children with certificates of disability, treated under general anaesthesia.
Material and methods. A quantitative analysis of 542 procedure charts from 439 children with disabilities, aged 2 to 18 years old, who were administered dental treatment under general anaesthesia, was performed. The following factors have been evaluated: dental caries progression in different age groups, the number of patients with a given primary disease, age at which the patient underwent their initial dental clearance treatment performed in general anaesthesia, and the sources of information concerning the possibility of receiving treatment under general anaesthesia for patients unable to collaborate with the dentist.
Results. In the group of patients with primary teeth, an average of 6.48 teeth (per patient) were extracted due to the progression of dental caries, while an average of 3.45 teeth were successfully treated. In the patients with permanent teeth, the average number of the treated teeth equaled 8.35, while the average number of the removed teeth was 1.35. Most patients enrolled for dental clearance under general anaesthesia suffered from cerebral palsy (18.45). The most common age of the initial treatment was 7 years old (12.75%). Only 4.56% of the patients were referred to our clinic by a paediatrician or a dentist. In the remaining cases, parents sought treatment opportunities on their own.
Conclusions. Dental care in children with disabilities requires not only commitment from care professionals, but also their cooperation with other specialists, particularly regarding the early initiation of treatment and the prevention of oral cavity diseases.
Wstęp
Dzieci i młodzież z różnymi rodzajami niepełnosprawności rzadko objęte są planowym leczeniem stomatologicznymi oraz profilaktyką próchnicy. Wynika to nie tylko z obiektywnych trudności we współpracy z pacjentem w czasie wizyt w gabinecie, ale również z braku integralności w opiece stomatologicznej w stosunku do opieki medycznej i ogólnostomatologicznej (1). Istnieje pilna konieczność podniesienia świadomości prozdrowotnej opiekunów dzieci niepełnosprawnych oraz personelu medycznego w tym zakresie oraz zwiększenia dostępności do placówek medycznych oferujących leczenie stomatologiczne w znieczuleniu ogólnym (2).
Poradnia Stomatologiczna Lubelskiego Hospicjum dla Dzieci im. Małego Księcia od ponad 7 lat zajmuje się leczeniem pacjentów w różnym wieku z orzeczoną niepełnosprawnością. Opieka obejmuje zarówno wizyty ambulatoryjne, jak również zabiegi sanacji jamy ustnej w znieczuleniu ogólnym, refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Pacjenci po wykonanej sanacji zgłaszają się na systematyczne wizyty kontrolne (w zależności od potrzeb co 3 lub 6 miesięcy). Spośród ponad 2000 pacjentów niepełnosprawnych leczonych w poradni wybrano grupę dzieci i młodzieży w wieku 2-18 lat. Dla tej grupy pacjentów przedstawiono wyniki analizy zabiegów sanacji jamy ustnej w znieczuleniu ogólnym oraz oceniono stan jamy ustnej i potrzeby lecznicze.
Cel pracy
Celem pracy jest ocena stomatologicznych potrzeb leczniczych u dzieci i młodzieży z orzeczoną niepełnosprawnością leczonych w znieczuleniu ogólnym.
Materiał i metody
Przeprowadzono analizę ilościową 542 kart zabiegowych u 439 pacjentów niepełnosprawnych leczonych stomatologicznie w znieczuleniu ogólnym w Poradni Stomatologicznej Lubelskiego Hospicjum dla Dzieci im. Małego Księcia. Wiek badanych wynosił 2-18 lat. Liczbę pacjentów z uwzględnieniem przyczyny orzeczonej niepełnosprawności przedstawiono na rycinie 1.
Ryc. 1. Liczba pacjentów z uwzględnieniem przyczyny orzeczonej niepełnosprawności
Spośród pacjentów wyodrębniono tych, u których wymagane było usunięcie ognisk zakażenia w obrębie jamy ustnej ze względu na ryzyko powikłań w postaci choroby odogniskowej. Pacjenci zostali podzieleni na trzy grupy związane z rodzajem uzębienia: mleczne, mieszane i stałe.
Ze względu na strukturę uzębienia grupę badaną stanowiło:
– 120 pacjentów z uzębieniem mlecznym (w wieku od 2 do 8 lat) – 27,34%,
– 255 pacjentów z uzębieniem mieszanym (w wieku od 5 do 15 lat) – 58,09%,
– 62 pacjentów z uzębieniem stałym (w wieku od 9 do 18 lat) – 14,12%.
Oceniono zaawansowanie procesu próchnicowego (związane z liczbą zębów leczonych i usuniętych w trakcie zabiegów, stosunek liczby zębów wyleczonych do usuniętych u danego pacjenta) w poszczególnych grupach wiekowych, wiek pacjenta, gdy został wykonany pierwszy zabieg sanacji jamy ustnej w znieczuleniu ogólnym oraz źródło informacji o możliwości leczenia w znieczuleniu ogólnym przy braku współpracy z pacjentem (skierowania od innych lekarzy).
Wyniki
Analizując rodzaj chorób ogólnych u pacjentów, stwierdzono, że największy odsetek stanowiły dzieci cierpiące na: mózgowe porażenie dziecięce (18,45%), epilepsję (16%) oraz autyzm (12,9%) (ryc. 1).
U 21,64% pacjentów wymagane było bezwzględne usunięcie ognisk zakażenia z jamy ustnej ze względu na ryzyko powikłań w postaci choroby odogniskowej. W grupie tej 79 pacjentów to dzieci z wadą serca (83,16%), a 12 (12,63%) leczone hematoonkologicznie (ryc. 2, 3). U 4% pacjentów stwierdzono choroby nerek i reumatoidalne zapalenie stawów.
Ryc. 2. Średnia liczba zębów wypełnionych i usuniętych oraz stosunek średniej liczby zębów wypełnionych do usuniętych w grupie pacjentów z uzębieniem mlecznym
Ryc. 3. Średnia liczba zębów mlecznych i stałych wypełnionych i usuniętych oraz stosunek średniej liczby zębów wypełnionych do usuniętych w grupie pacjentów z uzębieniem mieszanym
W grupie dzieci z uzębieniem mlecznym wyleczono zachowawczo 414 zębów (średnio 3,45 zęba mlecznego na pacjenta), natomiast usunięto 777 zębów (średnio 6,48 zęba). Wskaźnik określający stosunek średniej liczby zębów wypełnionych do usuniętych wyniósł w tej grupie 1,0:1,8 (ryc. 2).
W grupie dzieci z uzębieniem mieszanym średnia liczba zębów mlecznych wypełnionych zmniejszyła się do 1,16, natomiast usuniętych wyniosła 5,32 – przy wskaźniku wynoszącym 1,0:4,58. W grupie tej średnio 3,83 zęba stałego wymagało leczenia zachowawczego, a 0,49 usunięcia ze względu na znaczne zaawansowanie procesu próchnicowego. Wskaźnik dotyczący zębów stałych wyniósł 1,0:0,13 (ryc. 3).
W grupie pacjentów w wieku 9-18 lat (uzębienie stałe) średnia liczba zębów wypełnionych wyniosła 8,35, usuniętych – 1,35, natomiast wartość wskaźnika określającego stosunek powyższych danych wynosiła 1,0:0,16 (ryc. 4).
Ryc. 4. Średnia liczba zębów wypełnionych i usuniętych oraz stosunek średniej liczby zębów wypełnionych do usuniętych w grupie pacjentów z uzębieniem stałym
W obrębie uzębienia stałego wyodrębniono ocenę stanu pierwszych trzonowców stałych zarówno w grupie dzieci z uzębieniem mieszanym, jak i mlecznym. Odzwierciedla ona w pewnym stopniu skuteczność edukacji rodziców i opiekunów w kwestii higieny jamy ustnej dzieci, a także przeprowadzanych zabiegów profilaktycznych (lakowanie, lakierowanie).
W grupie dzieci z uzębieniem mieszanym wyleczono średnio 3,01 zęba, a usunięto 0,43 zęba na osobę (ryc. 5). U dzieci starszych (z uzębieniem stałym) wartości te wynosiły odpowiednio 2,16 i 1,5 (ryc. 6). Należy pamiętać, że w znieczuleniu ogólnym nie wykonuje się leczenia endodontycznego zębów trzonowych oraz wieloetapowego zębów niedojrzałych. Podyktowane jest to ryzykiem powstania powikłań i koniecznością ponownego znieczulenia ogólnego. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza i wczesne podejmowanie leczenia u dzieci niewspółpracujących.
Ryc. 5. Liczba wyleczonych i usuniętych zębów pierwszych trzonowych stałych ogółem, ze względu na rodzaj uzębienia
Ryc. 6. Liczba wyleczonych i usuniętych zębów pierwszych trzonowych stałych ze względu na rodzaj uzębienia w przeliczeniu na jednego pacjenta
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Proc P, Daszkowska M, Hilt A et al.: Ocena stomatologicznych zachowań zdrowotnych dzieci niepełnosprawnych – badania ankietowe rodziców. Czas Stomatol 2008; 61: 767-774. 2. Paszyńska E, Jurga J, Dyszkiewicz-Konwińska M, Mehr K: Ocena programu profilaktycznego zdrowia jamy ustnej u pacjentów niepełnosprawnych intelektualnie. Pediatr Med Rodz 2009; 5: 271-275. 3. Borysewicz-Lewicka M, Gerreth K, Wiśniewska K, Wysocki J: Leczenie stomatologiczne jako część wymaganej opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi – opinia rodziców. Dent Med Probl 2011; 48: 45-53. 4. Elszyn B, Lewalska M, Rychlewska M et al.: Dostępność usług stomatologicznych dla niepełnosprawnych wychowanków ośrodków szkolno-wychowawczych w Polsce. Dental Forum 2009; 37: 69-74. 5. Rusyan E, Dubielecka M: Opieka stomatologiczna u osób chorych przewlekle i niepełnosprawnych. Asystentka i Higienistka 2006; 1: 29-30. 6. Gerreth K, Lewicka A: Problemy opieki stomatologicznej nad dziećmi niepełnosprawnymi. Polska Medycyna Rodzinna 2004; 6 (supl. 1): 172-176. 7. Gerreth K: Leczenie stomatologiczne pacjentów niepełnosprawnych i przewlekle chorych – diagnostyka i terapia. Nowa Stomatol 2015; 20(2): 59-64. 8. Adamczyk Ł, Olczak-Kowalczyk D: Leczenie stomatologiczne w znieczuleniu ogólnym dzieci przewlekle chorych. Dent Med Probl 2010; 47: 61-68. 9. Gerreth K, Cieślińska K: Zabiegi stomatologiczne w znieczuleniu ogólnym u dzieci niepełnosprawnych. Family Medicine & Primary Care Review 2005; 7: 63-67. 10. Gołębiowska M, Hreczecha M, Rawa-Kołodziejska J, Mikliński P: Leczenie stomatologiczne dzieci specjalnej troski w znieczuleniu ogólnym. Mag Stomatol 1995; 2: 52-54. 11. Hilt A, Daszkowska M, Filipińska-Skąpska R et al.: Stan uzębienia i potrzeby lecznicze dzieci z zaburzeniami rozwoju somatycznego i psychicznego z województwa łódzkiego. Czas Stomatol 2009; 62(4): 262-270. 12. Borysewicz-Lewicka M, Wochna-Sobańska M, Mielnik-Błaszczak M et al.: Wyniki ekspertyzy oceniającej stan jamy ustnej, potrzeby lecznicze, a także dostępność do stomatologa dzieci oraz młodzieży niepełnosprawnej i przwlekle chorej. Czas Stomatol 2010; 63(2): 90-101. 13. Herman K, Wrzyszcz-Kowalczyk A, Jankowska K: Ocena stanu zdrowia jamy ustnej u dzieci z zespołem Downa lub z mózgowym porażeniem dziecięcym. Dent Med Probl 2012; 2(48): 30-36. 14. Borowska M, Skorzyński W, Rahnama M et al.: Aspekty leczenia stomatologicznego dzieci specjalnej troski i pacjentów niepełnosprawnych. Cz. 2. Mag Stomatol 2013; 23(10): 90-94.
