*Fabian Kamiński1, 2, Jacek Dadan1, Grażyna Majewska2
Źle umiejscowiona stomia – konsekwencja operacji czy pierwsze powikłanie chirurgiczne?
Inappropriate stoma location – consequence of operation or first surgical complication?
1I Department of General and Endocrine Surgery, University Clinical Hospital in Białystok
Head of Department: Professor Jacek Dadan, MD, PhD
2Stoma Care Outpatient Clinic, University Clinical Hospital in Białystok
Head of Clinic: Fabian Kamiński, MD
Streszczenie
Według danych NFZ z roku 2014 w Polsce żyje 35 377 osób z kolostomią i 6270 osób z ileostomią. Większość chorych stanowią pacjenci onkologiczni, znaczną część chorzy paliatywni z krótkim okresem przeżycia. Wiek stomików powoli obniża się ze względu na wzrost zapadalności ludzi młodych na choroby zapalne jelit i nowotwory jelita grubego. Stomia więc dotyczy w znacznej części ludzi młodych, aktywnych zawodowo i jest zagadnieniem społecznym. Autorzy w artykule skupiają się na jednym z podstawowych powikłań stomii – złym jej umiejscowieniu. Wyznaczenie miejsca stomii przed operacją jest elementem kluczowym. Powinno być ono przeprowadzane przed każdym zabiegiem operacyjnym mogącym zakończyć się wyłonieniem stomii. Powyższa ocena powinna być przeprowadzona w trzech pozycjach: leżącej, siedzącej i stojącej. Następnie uśredniając pomiary, wybiera się optymalne miejsce stomii. Ostatecznego oznaczenia dokonuje się u pacjenta w pozycji siedzącej, z wyprostowanymi plecami i stopami płasko postawionymi na podłodze, w takiej pozycji, w której pacjent będzie samodzielnie wymieniał sprzęt stomijny. Autorzy konkludują, że jeżeli stomia jest wyłoniona prawidłowo w czasie radykalnej operacji, nie ma powikłań miejscowych, pacjent jest wyedukowany w kwestii pielęgnacji i zaopatrzenia w sprzęt stomijny, akceptuje swoją sytuację i jest aktywny zawodowo, to w świetle definicji WHO jest zdrowy.
Summary
According to the National Health Fund data of 2014, there are 35 377 people with colostomy and 6270 people with ileostomy currently living in Poland. Most of them are oncological patients, a great deal of them are palliative patients with short-term survival. The age of stoma patients is slowly decreasing due to the increase in the incidence of inflammatory bowel diseases and colon cancer in young people. Thus, stoma affects mostly young, professionally active people and constitutes a social issue. In the article, the author focuses on one of the basic complications of stoma – its inappropriate location. The selection of an appropriate stoma site prior to the surgery is a fundamental part of the procedure. It should be conducted before every surgical treatment that may result in stoma formation. The above-mentioned evaluation ought to be carried out in three positions: lying, sitting and standing. Following this, an optimal stoma site is selected by way of averaging the measurements. The final marking is performed with a seated patient, their back straight and feet flat on the floor, that is in the position that allows the patient to replace ostomy appliances on their own. The author concludes that if stoma is properly formed during a radical surgery, no local complications are observed, the patient is taught how to care for their stoma and equip themselves with ostomy appliances, they accept their situation and are professionally active, then in view of the WHO definition, they are indeed healthy.
Wstęp
Według danych NFZ z roku 2014 w Polsce żyje 35 377 osób z kolostomią, 6270 osób z ileostomią i 7589 osób z urostomią, co daje całkowitą liczbą 49 236 stomików. Przy równoczesnym wykonywaniu ponad 7000 operacji wyłonienia stomii rocznie, odpowiednio: 5705 kolostomii, 1021 ileostomii, 1031 urostomii. W Anglii i Walii żyje około 100 tysięcy stomików, przy rocznym przyroście 20 tysięcy, a w USA i Kanadzie około 800 tysięcy, przy rocznym przyroście 120 tysięcy (1). Jak widać, są to liczby ogromne. Zmiany w tej populacji chorych są dosyć duże, większość chorych stanowią pacjenci onkologiczni, znaczną część chorzy paliatywni z krótkim okresem przeżycia. W krajach wysokorozwiniętych grupa chorych z nowotworami odbytnicy stale rośnie, ale trzeba zaznaczyć, że zmiana w technice operacyjnej na korzyść coraz niższych zespoleń pozwala często uniknąć stałej kolostomii, z drugiej strony rośnie wówczas liczba stomii protekcyjnych. Wiek stomików powoli obniża się ze względu na wzrost zapadalności ludzi młodych na choroby zapalne jelit i nowotwory jelita grubego, co jest związane z rozwojem cywilizacyjnym (2).
Wyłonienie stomii jest często elementem leczenia operacyjnego poważnych schorzeń jamy brzusznej: układu moczowego i przewodu pokarmowego. Nazwa „stomia” pochodzi z języka greckiego i oznacza „otwór”. Dawniej używane nazwy, tj. „sztuczny odbyt” czy „przetoka kałowa”, nie powinny mieć zastosowania, gdyż w stomii nie ma żadnego elementu sztucznego, nie tłumaczą one również mechanizmu powstawania stomii, którym jest świadome i zaplanowane przez chirurga operacyjne połączenie światła jelita ze skórą na brzuchu pacjenta. Z założenia jest to element leczenia operacyjnego, w odróżnieniu od samoistnego powstania takiego połączenia, czyli przetoki, która jest skutkiem stanu zapalnego w przebiegu różnych chorób, urazu bądź powikłań procedur medycznych (3). Dlatego wydaje się, że najwłaściwszą nazwą jest „stomia”, czyli odbyt brzuszny różniący się od pierwotnego odbytu po pierwsze lokalizacją (zamiast w kroczu jest na brzuchu), a po drugie brakiem aparatu zwieraczowego. Wydalanie, czyli defekacja, w większości kultur jest czynnością intymną i wstydliwą, dlatego sytuacja wyłonienia odbytu na brzuchu wnosi w życie pacjenta daleko idące skutki społeczno-kulturowe (4).
Pomimo że stomia w pierwszej kolejności kojarzy się z odbytem brzusznym, jest to pojęcie uniwersalne. Wyróżnia się różne rodzaje stomii: gastrostomia – dotyczy żołądka i wyłaniana jest w celu żywienia enteralnego, cholecystostomia – odprowadzenie żółci przez pęcherzyk żółciowy, ureterostomia – połączenie moczowodów ze skórą, nefrostomia – odprowadzenie moczu bezpośrednio z nerki, cystostomia – z pęcherza, cekostomia – odbarczenie kątnicy czy tracheostomia – połączenie tchawicy z powierzchnią szyi. Stomie brzuszne to: kolostomia – wyłonienie jelita grubego, ileostomia – jelita cienkiego, urostomia, a dokładniej rzecz ujmując ureterocutaneoileostomia – nadpęcherzowe odprowadzenie moczu poprzez wstawkę jelitową sposobem Brickera czy Wallace’a. Stomie jelitowe, zarówno kolostomia, jak i ileostomia mogą być końcowe (jednolufowe) lub pętlowe (dwulufowe). Stomia może być czasowa lub definitywna. Przykładem stomii stałej, która pozostanie do końca życia pacjenta, jest kolostomia końcowa po brzuszno-kroczowej resekcji odbytnicy z powodu raka. Stomią czasową jest najczęściej ileostomia pętlowa, gdy w momencie wyłonienia zakłada się po określonym czasie likwidację stomii z odtworzeniem ciągłości przewodu pokarmowego. Wyłania się ją też jako tzw. stomię protekcyjną, odbarczającą niskie zespolenie w obrębie jelita grubego (5). Najważniejszą sprawą, którą my jako chirurdzy powinniśmy zrozumieć, jest fakt, że stomia jest dla pacjenta, nie dla chirurga. Pacjent zostaje ze stomią niejednokrotnie na całe życie, podczas gdy chirurg zajmuje się nią tylko przez kilka, kilkanaście dni.
Rozmowa z pacjentem przed operacją
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Banasiewicz T, Krokowicz P, Szczepkowski M: Stomia. Prawidłowe postępowanie chirurgiczne i pielęgnacja. Wydanie Termedia, Poznań 2014. 2. Salvadalena GD: The incidence of stoma and peristomal complications during the first 3 months after ostomy creation. J Wound Ostomy Continence Nurs 2013 Jul-Aug; 40(4): 400-406. 3. Szczepkowski M, Bielecki K: Z dziejów chirurgii. Stomia na przestrzeni wieków. Polski Przegląd Chirurgiczny 1996; 7: 742-746. 4. Snarska J, Doroszkiewicz E: Chorzy ze stomią. Gastroenterologia Praktyczna 2011; 6(13): 23-29. 5. Bafford AC: Management and complications of stomas. Surg Clin North Am 2013 Feb; 93(1): 145-166. 6. Simmons KL: Adjustment to colostomy: stoma acceptance, stoma care self-efficacy and interpersonal relationships. J Adv Nurs 2007 Dec; 60(6): 627-635. 7. Kołodziejczak M: Opieka nad pacjentem ze stomią. Med Rodz 2006; 2: 32-36. 8. Rolstad BS, Erwin-Toth PL: Peristomal skin complications: prevention and management. Ostomy Wound Manage 2004 Sep; 50(9): 68-77. 9. Brown H, Randle J: Living with a stoma: a review of the literature. J Clin Nurs 2005 Jan; 14(1): 74-81. 10. Szczepkowski M: Good stoma. Post Nauk Med 2006; 5: 240-250. 11. Sobczak U: Jak prawidłowo wyznaczyć miejsce wyłonienia stomii? Troska 2001; 2: 6-7. 12. Shabbir J: Stoma complications: a literature overview. Colorectal Dis 2010 Oct; 12(10): 958-964. 13. Nybaek H, Jemec GB: Skin problems in stoma patients. J Eur Acad Dermatol Venereol 2010 Mar; 24(3): 249-257. 14. Siddique K: A novel corrective approach to achieve satisfactory function of a ‘sunk’ colostomy. Ann R Coll Surg Engl 2016; 98(5): 84-87. 15. Bekkers MJ, van Knippenberg FC, van den Borne HW et al.: Psychosocial adaptation to stoma surgery: a review. J Behav Med 1995 Feb; 18(1): 1-31. 16. Smith BJ, Tang KC, Nutbeam D: WHO Health Promotion Glossary: new terms. Health Promot Int 2006 Dec; 21(4): 340-345. 17. Pontieri-Lewis V: Basics of ostomy care. Medsurg Nurs 2006 Aug; 15(4): 199-202.
