© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2016, s. 106-110
*Sylwia Klasik-Ciszewska1, Weronika Wojnar2, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak2
Lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra L.) i jej zapobiegawczy wpływ na rozwój osteoporozy
Liquorice (Glycyrrhiza glabra L.) and its preventive effect on the development of osteoporosis
1Śląska Wyższa Szkoła Medyczna w Katowicach
Rektor Szkoły: prof. dr hab. n. med. Jacek Starzewski
2Katedra Farmakognozji i Fitochemii, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Kierownik Katedry: dr hab. n. farm. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak
Summary
Osteoporosis is a systemic disease of the skeleton. There are two types of osteoporosis: primary osteoporosis and secondary osteoporosis. Primary osteoporosis divided into senile and postmenopausal. The main cause of postmenopausal osteoporosis in women is lack of estrogens, which is related to loss of the hormonal function of the ovaries. As a treatment of this ailment, synthetic estrogens are used. However, currently phytoestrogens, which are naturally occurring “estrogens” of plant origin, are considered to be safer alternative to this therapy. Phytoestrogens have a chemical structure similar to the female sex hormone, specifically to 17-β-estradiol. They can be both antagonists and agonists of the estrogen receptor. They are found primarily in plants of the family Fabaceae, particularly in Glycine max, Trifolium pratense and Glycyrrhiza glabra. Glycyrrhiza glabra is a plant that belongs to the family of Fabaceae. It comes from areas of Southern Asia, the Mediterranean area and the Middle East. Pharmaceutical raw material Glycyrrhiza glabra is its root. Glabridin and formononetin are the major compounds of the root of Glycyrrhiza glabra. The presence of phytoestrogens in licorice creates the possibility of its use in treating or alleviating the effects of osteoporosis.
Wprowadzenie
Termin „osteoporoza” pojawił się po raz pierwszy w XIX wieku we Francji i Niemczech. W tych czasach oznaczał on porowatość, zrzeszotnienie kości. Osteoporoza jest jedną z wielu chorób, która coraz częściej dotyka ludzi współczesnego świata. Głównie dotyczy ona kobiet, a zwłaszcza kobiet po menopauzie (do 30%). Jej powstawanie związane jest głównie z procesami starzenia się organizmu, a konkretnie chodzi tu o zmiany w gospodarce hormonalnej hormonów płciowych (1, 2). Obecnie obowiązują dwie definicje osteoporozy. W 1993 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zdefiniowała osteoporozę w następujący sposób: jest to choroba układowa szkieletu, charakteryzująca się niską masą kostną, zaburzeniem mikroarchitektury i zwiększoną łamliwością (3, 4). W 2001 roku eksperci z National Osteoporosis Foundation i National Institutes of Health (USA) stworzyli nową definicję osteoporozy: jest to choroba szkieletu, charakteryzująca się upośledzoną wytrzymałością kości, co powoduje zwiększone ryzyko złamania (5). Do charakterystycznych złamań towarzyszących osteoporozie należą: złamania nasady bliższej kości udowej, złamania trzonów kręgów, złamania nasady dalszej kości promieniowej (6).
Wyróżnia się dwa typy osteoporozy: osteoporozę pierwotną i osteoporozę wtórną. Osteoporozę pierwotną dzielimy na starczą i pomenopauzalną. Do powstania osteoporozy wtórnej mogą się przyczynić różne czynniki. Jednym z nich są zaburzenia hormonalne, takie jak zespół Cushinga, nadczynność tarczycy, hipogonadyzm, niewydolność przysadki. Również długotrwałe stosowanie pewnych grup leków może przyczyniać się do powstania zmian osteoporotycznych w kościach, należą do nich: kortykosteroidy, heparyna stosowana przewlekle, leki przeciwpadaczkowe, cytostatyki. Nasz tryb życia również może w znacznym stopniu wpłynąć na jakość naszego układu kostnego. Nieprawidłowa dieta, zaburzenia żywieniowe i brak aktywności fizycznej przyczyniają się do powstania w przyszłości osteoporozy. Również takie czynniki, jak płeć (na uszkodzenia kości bardziej podatna jest płeć żeńska), rasa, dziedziczność i wiek zwiększają ryzyko powstania osteoporozy (6, 7). Jednak najczęściej spotykaną odmianą osteoporozy jest tzw. osteoporoza postmenopauzalna, która pojawia się u kobiet po menopauzie na skutek braku osteoochronnego działania estrogenów.
Zalecane postępowanie lecznicze w osteoporozie postmenopauzalnej obejmuje: podawanie bisfosfonianów, kalcytoniny, raloksifenu, hormonoterapii (stosowanie estrogenów) oraz suplementację wapnia z witaminą D i wysiłek fizyczny. Próbuje się wykorzystywać inne leki – denosumab, ranelinian strontu, teriparatyd. Hormonalna terapia zastępcza stosowana u kobiet w okresie postmenopauzalnym znosi objawy menopauzy oraz zmniejsza ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego i osteoporozy. Jednak ze względu na poważne działania niepożądane i przeciwwskazania (choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, zakrzepica żył głębokich, zwiększenie ryzyka nowotworu endometrium i sutka) niewiele kobiet poddaje się hormonoterapii. Alternatywą dla hormonalnej terapii zastępczej są związki pochodzenia roślinnego – fitoestrogeny. Dlatego badania naukowe ukierunkowane są obecnie na uzyskanie odpowiedzi, czy fitoestrogeny, substancje naturalne o działaniu estrogenopodobnym, będą tak samo skuteczne jak leki hormonalne.
Fitoestrogeny
Fitoestrogeny są syntetyzowane przez gatunki roślin z rodziny Bobowatych (Fabaceae). Ze znanych farmaceutycznych surowców roślinnych fitoestrogeny występują w największej ilości w soi owłosionej (Glycine max) oraz w koniczynie czerwonej (Trifolium pratense) (8). Fitoestrogeny występują w liściach, kwiatach, korzeniach, owocach i nasionach roślin. Pełnią funkcje budulcowe, grzybobójcze, chronią tkanki rośliny przed promieniowaniem UV, uczestniczą w kiełkowaniu pyłku oraz stanowią barwniki kwiatów (9, 10). Do najważniejszych źródeł tych związków należą: soja owłosiona (Glycine max), koniczyna czerwona (Trifolium pratense), lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra), bób ogrodowy (Vicia faba), groch zwyczajny (Pisum sativum), fasola zwyczajna (Phaseolus vulgaris), dynia zwyczajna (Cucurbita pepo) i marchew zwyczajna (Daucus carota) (9, 11).
Spośród korzystnego oddziaływania fitoestrogenów na organizm ludzki najlepiej udowodniono ich działanie profilaktyczne w chorobach układu sercowo-naczyniowego oraz właściwości łagodzenia objawów menopauzy. Związki te mają zdolność obniżania we krwi stężenia całkowitego cholesterolu, triglicerydów i frakcji cholesterolu LDL (12). U kobiet fitoestrogeny łagodzą objawy charakterystyczne dla menopauzy: uderzenia gorąca, nadmierną potliwość, zaburzenia snu, nadmierną nerwowość, nastrój depresyjny, zawroty i bóle głowy, problemy z koncentracją, zaburzenia rytmu serca, suchość pochwy, spadek libido (9, 10, 13, 14).
Fitoestrogeny zmniejszają podział komórek nowotworowych i powodują ich apoptozę, co wiąże się z działaniem przeciwnowotworowym. Wpływ hipoglikemiczny fitoestrogenów jest wynikiem nasilania syntezy i wydzielania insuliny, zmniejszenia wchłaniania glukozy z układu pokarmowego i hamowania glikogenezy. Ponadto stwierdzono, że fitoestrogeny wykazują działanie przeciwzapalne, moczopędne, spazmolityczne, przeciwzakrzepowe, przeciwwrzodowe, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze oraz łagodzące zmiany związane z osteoporozą w układzie kostnym.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kamiński A, Uhrynowska-Tyszkiewicz I, Dziedzic-Gocławska A. Metabolizm tkanki kostnej. [W:] Badurska J (red.). Choroby metaboliczne kości. Wyd Borgis 2005; 18-60. 2. Gryglewski A. Osteoporoza w praktyce internistycznej. Farm Przegl Nauk 2007; (10):15-8. 3. Kwieciński A. Osteoporoza w praktyce internistycznej. Farm Przegl Nauk 2007; (1):27-31. 4. Dziedzic-Gocławska A. Tkanka kostna. [W:] Ostrowski K (red.). Histologia. Wyd Lek PZWL, Warszawa 1995; 244-305. 5. Clarke B. Normal bone anatomy and physiology. Clin J Am Soci Nephrol 2008; 3:131-9. 6. Smith R, Harrison J, Cooper C. Osteoporoza. Współpraca lekarza pierwszego kontaktu i specjalisty. Wyd Med Praktyczna, Kraków 2000. 7. Kwieciński A. Osteoporoza – mechanizm powstawania uszkodzeń i środki zaradcze. Monitor Lek 2003; 2:13-4. 8. Ballmer-Weber BK, Holzhauser T, Scibilia J i wsp. Clinical characteristics of soybean allergy in Europe: a double-blind, placebo-controlled food challenge study. J Allergy Clin Immunol 2007; 119:1489-96. 9. Kluszczyk W. Wpływ fitoestrogenów na problemy zdrowotne kobiet w okresie menopauzalnym ze szczególnym uwzględnieniem produktów i preparatów soi. Farm Przegl Nauk 2007; 4:27-31. 10. Kraszewska O, Nynca A, Kamińska B i wsp. Fitoestrogeny. I. Występowanie, metabolizm i znaczenie biologiczne u samic. Post Biol Kom 2007; 34: 189-205. 11. Grynkiewicz G, Gadzikowska M. Fitoestrogeny jako selektywne modulatory aktywności receptorów estrogenowych. Post Fitoter 2003; (1):28-35. 12. Panay N. Taking an integrated approach: managing women with phytoestrogens. Climacteric 2011; 14:2-7. 13. Kluszczyk W. Leki pochodzenia roślinnego w świetle współczesnej farmakoterapii okresu menopauzy. Farm Przegl Nauk 2007; 3:24-7. 14. Prescha A, Biernat J. Wpływ fitoestrogenów pokarmowych na organizm człowieka. Cz II. Przeciwdziałanie skutkom menopauzy. Bromatol Chem Toksykol 2008; 4:941-8. 15. Czerpak R, Pietryczuk A, Jabłońska-Trypuć A i wsp. Aktywność biologiczna izoflawonoidów i ich znaczenie terapeutyczne i kosmetyczne. Post Fitoter 2009; (2):113-21. 16. Szkutnik-Fiedler D, Jędrzejczyk M, Grześkowiak E i wsp. Rola terapii fitoestrogenowej w łagodzeniu dolegliwości u kobiet po menopauzie. Ginekol Pol 2010; 81:929-34. 17. Kwiatkowska E. Fitoestrogeny – rola prozdrowotna i zawartość w produktach. Post Fitoter 2009; (2):107-12. 18. Pyrżak B, Rymkiewicz-Kluczyńska B. Wpływ diety bogatej w fitoestrogeny na steroidogenezę nadnerczową. Endokrynol Pediatr 2006; 4: 63-6. 19. Śliwiński L, Folwarczna J, Nowińska B i wsp. A comparitive study of the effects of genistein, estradiol and raloxifene on the murine skeletal system. Acta Pol Pharm Drug Res 2009; 56:261-270. 20. Wilczyński JR. Modulation of immune functions by oestrogens. Part II. Przegl Menopauz 2010; (3):128-31. 21. Nynca A, Kraszewska O, Słomczyńska M i wsp. Fitoestrogeny II. Wewnątrzkomórkowy mechanizm działania w układzie rozrodczym samicy. Post Biol Kom 2007; 1:207-22. 22. Kushiev H, Noble AD, Abdullaev I i wsp. Remediation of abandoned saline soils using Glycyrrhiza glabra: a study from the hungry steppes of Central Asia. Intern J Agric Sustainabil 2005; 3:102-13. 23. Nassiri M, Hosseinzadeh H. Review of pharmacological effects of Glycyrrhiza sp. and its bioactive compounds. Phytother Res 2008; 22:709-24. 24. World Health Organ 1999. Glycyrrhiza glabra monograph. 25. Rajesh M, Latha MS. Protective activity of Glycyrrhiza glabra Linn. on carbon tetrachloride-induced peroxidative damage. Res Paper 2004; 36:284-7. 26. Olukoga A, Donaldson D. Historical perspectives on health. The history of liquorice: the plant, its extract, cultivation, and commercialisation and etymology. J Roy Soc Health 1998; 118:300-4. 27. Fiore C, Eisenhut M, Ragazzi E i wsp. A history of the therapeutic use of liquorice in Europe. J Ethnopharmacol 2005; 99:317-24. 28. Esmaeili S, Naghibi F, Mosaddegh M i wsp. Determination of 18 β-glycyrrhetinic acid in Glycyrrhiza glabra L. extract by HPLC. Iranian J Pharm Res 2006; 2:137-41. 29. Aoki F, Nakagawa K, Kitano M i wsp. Clinical safety of licorice flavonoid oil (LFO) and pharmacokinetics of glabridin in healthy humans. J Am Coll Nutr 2007; 26:209-18. 30. Samochowiec L. Kompendium ziołolecznictwa. Wyd Med Urban Partner, Wrocław 2002. 31. Isbrucker RA, Burdock GA. Risk and safety assessment on the consumption of Licorice root (Glycyrrhiza sp.), its extract and powder as a food ingredient, with emphasis on the pharmacology and toxicology of glycyrrhizin. Regul Toxicol Pharmacol 2006; 46:167-92. 32. Zhang Q, Ye M. Chemical analysis of the Chinese herbal medicine Gan-Cao (licorice). J Chromatogr A 2009; 1216:1954-69. 33. Kinoshita T, Tamura Y, Mizutani K. The isolation and structure elucidation of minor isoflavonoids from licorice of Glycyrrhiza glabra origin. Chem Pharm Bull 2005; 53:847-9. 34. Kang JS, Yoon YD, Cho JJ i wsp. Glabridin, an isoflavan from licorice root, inhibits inducible nitric – oxide synthase expression and improves survival of mice in experimental model of septic shock. J Pharm Exper Ther 2007; 312:1187-94. 35. Tian M, Yan H, Ho Row K. Extraction of glycyrrhizic acid and glabridin from licorice. Int J Molecul Sci 2008; 9:571-7. 36. Tamir S, Eizenberg M, Somjen D i wsp. Estrogen-like activity of glabrene and other constituents isolated from licorice root. J Steroid Biochem Molecul Biol 2001; 78:291-8. 37. Somjen D, Knoll E, Vaya J i wsp. Estrogen-like activity of licorice root constituents: glabridin and glabrene, in vascular tissues in vitro and in vivo. J Steroid Biochem Molecul Biol 2004; 91:147-55. 38. Simons R, Vincken JP, Mol LA i wsp. Agonistic and antagonistic estrogens in licorice root (Glycyrrhiza glabra). Anal Bioanal Chem 2011; 401:305-13.
