*Anna Haładyj, Tomasz Kaczyński
Ocena stanu zdrowia jamy ustnej pacjentów z chorobą Alzheimera – badanie pilotażowe
Oral health assessment in patients with Alzheimer’s disease – a pilot study
Department of Periodontology and Oral Diseases, Medical University of Warsaw
Head of Department: Professor Renata Górska, MD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Wyniki najnowszych badań sugerują, że zły stan zdrowia jamy ustnej może mieć wpływ na rozwój choroby Alzheimera oraz wskazują na istniejącą korelację pomiędzy zapalną chorobą przyzębia a chorobą Alzheimera.
Cel pracy. Ocena stanu zdrowia jamy ustnej u pacjentów z chorobą Alzheimera oraz określenie stomatologicznych potrzeb leczniczych tej grupy chorych.
Materiał i metody. Badaniem objęto 35 chorych z chorobą Alzheimera przebywających na oddziale Centrum Alzheimera w Warszawie. Badanie periodontologiczne oraz stomatologiczne przeprowadzono przy łóżkach chorych z wykorzystaniem lampy czołowej, sondy periodontologicznej oraz lusterka stomatologicznego. W badaniu oceniano: liczbę zębów, głębokość kieszonek dziąsłowych, obecność kamienia nazębnego i płytki nazębnej (API, PI), uzupełnia protetyczne, wypełnienia stomatologiczne oraz zmiany na błonach śluzowych.
Wyniki. Wśród badanych tylko 18 osób posiadało szczątkowe uzębienie. U tych pacjentów rozpoznano przewlekłe zapalenie przyzębia oraz stwierdzono potrzebę profesjonalnej opieki periodontologicznej. Liczba osób bezzębnych wynosiła 17, a średnia liczba zębów 5,63. Średnie wartości PWUZ, PI oraz API wynosiły odpowiednio 24,91, 79,0 oraz 82,1%. Patologiczne zmiany na błonie śluzowej zaobserwowano u 34 chorych.
Wnioski. Stan zdrowia przyzębia i całej jamy ustnej u pacjentów z chorobą Alzheimera wymaga szczególnej uwagi ze strony personelu medycznego. Ze względu na zaburzenia poznawcze, utrzymanie właściwej higieny jamy ustnej oraz ruchomych uzupełnień protetycznych może wymagać dodatkowej pomocy. Z tych względów pacjentów z chorobą Alzheimera należy objąć szczególną opieką stomatologiczną oraz zwiększyć świadomość w tym zakresie wśród personelu opiekującego się chorymi.
Summary
Introduction. Recent data have shown a possible correlation between periodontitis and Alzheimer’s disease and suggested that poor oral condition may contribute to the clinical onset and progression of Alzheimer’s disease.
Aim. To evaluate the oral health of patients with Alzheimer’s disease and establish a proper dental and periodontal management strategy in this patient population.
Material and methods. The study included 35 subjects diagnosed with Alzheimer’s disease and hospitalised in Alzheimer’s Centre in Warsaw. Bedside periodontal and dental examination was performed in all patients using a periodontal probe, a mirror and a headlamp. Number of teeth, pocket depth, the presence of dental plaque, calculus, PI, API, DMFT, lesions of oral mucosa, as well as conservative and prosthodontic restorations were assessed.
Results. Only 18 patients had residual dentition that allowed to evaluate the periodontal status. All these patients had periodontitis and were in need of professional treatment. The number of edentulous patients was 17, and mean number of present teeth was 5.63. Mean values of DMFT, PI and API were 24.91, 79.0 and 82.1% respectively. Oral mucosa lesions were observed in 34 subjects.
Conclusions. Oral and periodontal health status of patients with Alzheimer’s disease should raise a concern of care providers. Due to cognitive impairment, proper oral hygiene and denture care could not be maintained without additional assistance. Thus these patients should be provided with special dental care. Additionally, the awareness of caretakers about the importance of oral hygiene maintenance should be raised.
Wstęp
Choroba Alzheimera (ang. Alzheimer’s disease – AD) jest przewlekłym postępującym schorzeniem neurodegeneracyjnym mózgu, które charakteryzuje się występowaniem zaburzeń poznawczych, upośledzeniem zdolności oceny i podejmowania decyzji, zaburzeniami psycho-behawioralnymi oraz niepełnosprawnością werbalną (1). Jest najczęściej występującym zespołem otępiennym, wśród których stanowi około 50% przypadków (2). W Polsce liczba chorych z zespołami otępiennymi wynosi około 400 000, wśród których AD dotyczy około 250 000 osób (3). Częstość występowania tej choroby wzrasta z wiekiem, od 4% w grupie 65-75 lat do 19% w grupie wiekowej 85-89 lat (4). Obserwuje się także częstsze występowanie AD u kobiet, które stanowią 2/3 wszystkich chorych (5). Współczesne procesy demograficzne w krajach rozwiniętych prowadzą do wzrostu populacji ludzi starszych i wiążą się z coraz liczniejszą grupą osób chorujących na choroby związane z wiekiem. W 2007 roku w populacji Polski odsetek osób w wieku co najmniej 65 lat wynosił 13,5% i przewiduje się, że w roku 2035 osiągnie 23,2% (6). Prognozy demograficzne dotyczące populacji osób w wieku co najmniej 85 lat zakładają prawie trzykrotny jej wzrost w 2035 roku (3,1%) względem stanu z roku 2007 (1,1%) (6). Szacuje się, że do roku 2020 liczba chorych z AD w Polsce wzrośnie czterokrotnie i wyniesie około miliona osób (3).
W związku z coraz większą świadomością pacjentów i wzrostem poziomu stomatologicznej opieki zdrowotnej, odsetek osób bezzębnych wśród ludzi starszych systematycznie spada. Przyczynia się to do wzrostu zapotrzebowania na opiekę stomatologiczną coraz dłużej żyjących pacjentów, którzy coraz rzadziej użytkują wyłącznie protezy całkowite. Niestety, wraz z wiekiem zdolności manualne pacjentów ulegają pogorszeniu, zwłaszcza jeżeli towarzyszy im demencja (7). Dane demograficzne wskazują, iż ilość osób w podeszłym wieku będzie w dalszym ciągu znacząco rosła na całym świecie, co wpłynie na wzrost częstości występowania choroby otępiennej, choroby Alzheimera oraz innych schorzeń towarzyszących, takich jak cukrzyca i zapalenia przyzębia.
Stan zdrowia jamy ustnej wpływa nie tylko na wzrost jakości życia osób starszych, ale także może oddziaływać na ogólny stan zdrowia. Badania sugerują związek pomiędzy przewlekłym zapaleniem przyzębia a licznymi chorobami ogólnoustrojowymi, tj. chorobami sercowo-naczyniowymi, chorobami układu oddechowego, cukrzycą, osteoporozą (8), porodem przedwczesnym i niską masą urodzeniową (9), rakiem trzustki (10), zespołem metabolicznym (11), przewlekłą niewydolnością nerek (12) i reumatoidalnym zapaleniem stawów (13). Co więcej, nie brakuje doniesień na temat związku pomiędzy zapaleniem przyzębia i występowaniem zespołów otępiennych, w tym także AD (14). Biorąc pod uwagę kierunek zmian demograficznych w społeczeństwach krajów rozwiniętych, należy zwracać szczególną uwagę na ogólny stan zdrowia oraz potrzeby stomatologiczne rosnącego w społeczeństwie odsetka osób starszych, ze szczególnym uwzględnieniem potencjalnego oddziaływania zapalnych chorób przyzębia i próchnicy na ogólny stan zdrowia pacjenta.
Cel pracy
Celem pracy była kliniczna ocena stanu higieny i zdrowia jamy ustnej u osób z chorobą Alzheimera oraz próba zdefiniowania stomatologicznych potrzeb leczniczych dla tej grupy pacjentów.
Materiał i metody
Badanie wykonano na grupie 35 losowo wybranych pacjentów z rozpoznaną chorobą Alzheimera przebywających pod stałą opieką w Centrum Alzheimera w Warszawie. W grupie przebadanych osób było 12 mężczyzn oraz 23 kobiety w wieku od 57 do 91 lat (średnio 80,23 roku).
Przed wykonaniem badania uzyskano pisemną zgodę badanych, a w przypadku osób ubezwłasnowolnionych – także właściwego opiekuna prawnego.
Badanie kliniczne przeprowadzono w pokojach chorych przy użyciu lusterka stomatologicznego oraz sondy periodontologicznej WHO 632 w oświetleniu uzyskanym z zastosowaniem medycznej lampy czołowej. W ocenie próchnicy zastosowano się do wytycznych WHO dla badań epidemiologicznych (15) i odnotowano liczbę zębów z ubytkami próchnicowymi, z wypełnieniami i utraconych. Na podstawie tych danych oznaczono wskaźnik intensywności próchnicy PUW oraz wskaźnik leczenia, oceniający efektywność leczenia próchnicy. Do oceny stanu higieny jamy ustnej oznaczono obecność płytki nazębnej na 4 powierzchniach każdego zęba (mezjalnej, dystalnej, językowej i przedsionkowej) i uzyskano wskaźnik płytki PI według O’Leary’ego (16) oraz aproksymalny wskaźnik płytki API według Lange (17). Na potrzeby określenia stanu zdrowia przyzębia, oceniono obecność krwawienia po sondowaniu, zmineralizowanych złogów nazębnych, kieszonek o głębokości od 3,5 do 5,5 mm oraz kieszonek o głębokości powyżej 6 mm. W badaniu odnotowano również obecność zmian na błonie śluzowej jamy ustnej oraz obecność ruchomych uzupełnień protetycznych.
W celu scharakteryzowania przeciętnych wartości badanych cech ciągłych oraz ich zmienności obliczono średnie arytmetyczne oraz wartości odchylenia standardowego. Uzyskane wyniki zostały przeanalizowane oraz obliczone procentowo w programie Excel.
Wyniki
W badaniu wzięło udział 35 osób chorych na chorobę Alzheimera, przebywających na stałe w Centrum Alzheimera w Warszawie. W grupie badanej 26 osób (74,3%) miało ponadto stwierdzony zespół otępienny, prawie połowa cierpiała na nadciśnienie tętnicze, a 22% miało chorobę wieńcową. Spośród wszystkich zbadanych pacjentów, tylko jedna osoba była nałogowym palaczem.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Galimberti D, Scarpini E: Progress in Alzheimer’s disease. J Neurol 2012; 259: 201-211. 2. Finckh U: The future of genetic association studies in Alzheimer disease. J Neural Transm 2003; 110: 253-266. 3. Leszek J: Choroba Alzheimera: obecny stan wiedzy, perspektywy terapeutyczne. Pol Przegl Neurol 2012; 8(3): 101-106. 4. Galimberti D, Scarpini E: Progress in Alzheimer’s disease. J Neurol 2012; 259: 201-211. 5. Kocaelli H, Yaltirik M, Yargic LI, Ozbas H: Alzheimer’s disease and dental management. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2002; 93: 521-524. 6. Prognoza ludnos?ci na lata 2008-2035 GUS. Departament Badan? Demograficznych 2009. 7. Meurman JH, Hämäläinen P: Oral health of people with dementia. Gerodontology 2006; 23: 3-32. 8. Kuo LC, Polson AM, Kang T: Associations between periodontal diseases and systemic diseases: a review of the inter-relationships and interactions with diabetes, respiratory diseases, cardiovascular diseases and osteoporosis. Public Health 2008; 122: 417-433. 9. Offenbacher S, Katz V, Fertik G et al.: Periodontal disease as a possible risk factor for preterm low birth weight. J Periodontol 1996; 67: 1103-1113. 10. Michaud DS, Joshipura K, Giovannucci E, Fuchs CS: A prospective study of periodontal disease and pancreatic cancer in US male health professionals. J Natl Cancer Inst 2007; 99: 171-175. 11. Li P, He L, Sha YQ, Luan QX: Relationship of metabolic syndrome to chronic periodontitis. J Periodontol 2009; 80: 541-549. 12. Craig RG: Interactions between chronic renal disease and periodontal disease. Oral Dis 2008; 14: 1-7. 13. Bartold PM, Marshall RI, Haynes DR: Periodontitis and rheumatoid arthritis: a review. J Periodontol 2005; 76: 2066-2074. 14. Watts A, Crimmins EM, Gatz M: Inflammation as a potential mediator for the association between periodontal disease and Alzheimer’s disease. Neuropsychiatr Dis Treat 2008; 4(5): 865-876. 15. Oral Health Surveys: Basic Methods. 3rd ed. World Health Organization, Geneva 1986. 16. O’Leary T, Drake RB, Naylor JE: The plaque control record. J Periodontol 1972; 43(1): 38. 17. Lange DE, Plagmann HC, Eenboom A, Promesberger A: Klinische Bewertungsverfahren zur Objektivierung der Mundhy-giene. Dtsch Zahna?rztl 1977; 32: 44-47. 18. Hugo FN, Hilgert JB, Bertuzzi D et al.: Oral health behaviour and sociodemographic profile of subjects with Alzheimer’s disease as reported by their family caregivers. Gerodontology 2007; 24: 36-40. 19. Chelmers JM, Carter KD, Fuss JM et al.: Caries experience in existing and new nursing home residents in Adelaide, Australia. Gerodontology 2002; 19: 30-40. 20. Ellefsen B, Holm-Pedersen P, Morse DE et al.: Caries prevalence in older persons with and without dementia. J Am Geriar Soc 2008; 56: 59-67. 21. Chalmers J, Pearson A: Oral hygiene care for residents with dementia: a literature review. J Adv Nurs 2005; 52: 410-419. 22. Meurman JH, Hämäläinen P: Oral health of people with dementia. Gerodontol 2006; 23: 3-32. 23. Hatipoglu MG, Kabay SC, Güven GL: The clinical evaluation of the oral status in Alzheimer-type dementia patients. Gerodontology 2011; 28: 302-306. 24. Ribeiro GR, Costa JL, Ambrosano GM, Garcia RC: Oral health of the elderly with Alzheimer’s disease. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol 2012; 3: 338-343. 25. Syrjala AM, Ylostalo P, Ruoppi P et al.: Dementia and oral health among subjects aged 75 years or older. Gerodontology 2012; 29: 36-42. 26. Chalmers JM, Carter KD, Spencer AJ: Oral diseases and conditions in community-living older adults with and without dementia. Spec Care Dentist 2003; 23: 7-17. 27. Philip P, Rogers C, Kruger E, Tennant M: Caries experience of institutionalized elderly and its association with dementia and functional status. Int J Dent Hyg 2012; 10: 122-127. 28. Warren JJ, Chalmers JM, Levy SM et al.: Oral health of persons with and without dementia attending a geriatric clinic. Spec Care Dentist 1997; 17: 47-53.
