*Jan Styczyński1, Krzysztof Czyżewski1, Patrycja Zalas-Więcek2, Olga Gryniewicz-Kwiatkowska3, Aneta Czajńska-Deptuła3, Elwira Kulicka3, Bożenna Dembowska-Bagińska3, Katarzyna Semczuk4, Katarzyna Dzierżanowska-Fangrat4, Anna Szmydki-Baran5, Łukasz Hutnik5, Michał Matysiak5, Liliana Chełmecka-Wiktorczyk6, Walentyna Balwierz6, Joanna Klepacka7, Renata Tomaszewska8, Tomasz Szczepański8, Olga Zając-Spychała9, Jacek Wachowiak9, Ninela Irga-Jaworska10, Ewa Bień10, Elżbieta Drożyńska10, Marcin Płonowski11, Maryna Krawczuk-Rybak11, Tomasz Ociepa12, Magdalena Bartnik12, Paweł Wawryków12, Filip Pierlejewski13, Wojciech Młynarski13, Zuzanna Gamrot-Pyka14, Mariola Woszczyk14, Zofia Małas15, Wanda Badowska15, Agnieszka Urbanek-Dądela16, Grażyna Karolczyk16, Weronika Stolpa17, Grażyna Sobol-Milejska17, Agnieszka Zaucha-Prażmo18, Jerzy R. Kowalczyk18, Jolanta Goździk19, Jowita Frączkiewicz20, Małgorzata Salamonowicz20, Ewa Gorczyńska20, Krzysztof Kałwak20, Alicja Chybicka20, Magdalena Dziedzic1, Eugenia Gospodarek-Komkowska2, Mariusz Wysocki1
Profil zakażeń w polskich pediatrycznych ośrodkach hematologii, onkologii i przeszczepiania komórek krwiotwórczych w latach 2014-2015
Profile of infections in Polish pediatric hematology, oncology and stem cell transplantation centers in 2014-2015
1Katedra Pediatrii, Hematologii i Onkologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika – Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Kierownik Katedry: prof. dr hab. med. Mariusz Wysocki
2Katedra i Zakład Mikrobiologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika – Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Eugenia Gospodarek-Komkowska
3Klinika Onkologii, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka“, Warszawa
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Bożenna Dembowska-Bagińska
4Zakład Mikrobiologii i Immunologii Klinicznej, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka“, Warszawa
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Katarzyna Dzierżanowska-Fangrat
5Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Michał Matysiak
6Katedra i Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Walentyna Balwierz
7Zakład Mikrobiologii Klinicznej, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Dyrektor Szpitala: dr hab. med. Maciej Kowalczyk
8Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Dziecięcej, Zabrze, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Tomasz Szczepański
9Klinika Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Jacek Wachowiak
10Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii, Gdański Uniwersytet Medyczny
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Elżbieta Drożyńska
11Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Maryna Krawczuk-Rybak
12Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Dziecięcej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Tomasz Urasiński
13Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Wojciech Młynarski
14Oddział Hematologii i Onkologii Dziecięcej, Chorzowskie Centrum Pediatrii i Onkologii im. dr. Edwarda Hankego
Kierownik Centrum: dr med. Mariola Woszczyk
15Oddział Kliniczny Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. Prof. Stanisława Popowskiego w Olsztynie
Kierownik Oddziału: dr med. Wanda Badowska
16Oddział Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Wojewódzki Szpital Zespolony w Kielcach, Świętokrzyskie Centrum Pediatrii, II Klinika Pediatrii
Kierownik Oddziału: lek. med. Grażyna Karolczyk
17Oddział Onkologii, Hematologii i Chemioterapii, Klinika Pediatrii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Kierownik Oddziału: dr med. Grażyna Sobol
18Klinika Hematologii, Onkologii i Transplantologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Jerzy R. Kowalczyk
19Ośrodek Transplantacji, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie, Katedra Immunologii i Transplantologii Klinicznej, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Kierownik Ośrodka: dr hab. med. Jolanta Goździk
20Katedra i Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Kierownik Katedry: prof. dr hab. med. Alicja Chybicka
Streszczenie
Wstęp. Polska Pediatryczna Grupa ds. Zakażeń realizuje od 2012 roku w ramach Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej (PTOHiD) program monitorowania zakażeń u pacjentów leczonych z powodu chorób nowotworowych w ośrodkach onkologii i hematologii oraz u pacjentów poddawanych przeszczepieniu komórek krwiotwórczych w pediatrycznych ośrodkach transplantacyjnych (program iPhot-13 i iPhot-15).
Cel pracy. Analiza częstości zakażeń i wyników ich leczenia w polskich pediatrycznych ośrodkach onkohematologii (PHO) i/lub przeszczepiania komórek krwiotwórczych (HSCT) w latach 2014-2015 vs okres 2012-2013.
Materiał i metody. W badanym okresie w ośrodkach uczestniczących w projekcie u 1846 vs 1768 dzieci rozpoznano chorobę nowotworową oraz wykonano 342 vs 308 HSCT. Zgłoszono 3419 vs 2556 przypadków zakażeń.
Wyniki. Zakażenia bakteryjne: odsetek pacjentów z co najmniej jednym epizodem zakażenia bakteryjnego wzrósł: 29,8 vs 26,3% (p = 0,017) wśród dzieci z oddziałów PHO oraz 40,1 vs 34,1% (p = 0,1) wśród dzieci po HSCT. Wyleczalność: 96,7% (PHO); 96,3% (HSCT).
Inwazyjna choroba grzybicza (IFD): częstość IFD obniżyła się – 8,3 vs 10,4% (p = 0,028) u pacjentów PHO oraz 23,1 vs 27,3% (p = 0,2) wśród dzieci po HSCT. Częstość potwierdzonych i prawdopodobnych (p/p) IFD podczas chemioterapii (PHO) obniżyła się u dzieci z ALL (4,9 vs 6,7%, p = 0,2) i AML (10,8 vs 19,8%, p = 0,1). Liczba epizodów p/p IFD u dzieci PHO obniżyła się z 0,054/pacjenta do 0,033/pacjenta (p = 0,038): w AML z 0,26/pacjenta do 0,14/pacjenta (p = 0,053); w ALL z 0,09/pacjenta do 0,05/pacjenta (p = 0,025). Liczba epizodów p/p IFD u dzieci po allo-HSCT obniżyła się z 0,25/pacjenta do 0,13/pacjenta (p < 0,001). Wyleczalność: 97,0% (PHO); 90,8% (HSCT).
Zakażenia wirusowe: wystąpiły u 11,9 vs 9,3% dzieci PHO (p = 0,013), a bez uwzględnienia rota- i norowirusów: 3,6 vs 3,7% (p = 0,8). Natomiast częstość zakażeń wirusowych po allo-HSCT wyniosła 60,6 vs 51,3% (p = 0,035), a po auto-HSCT 2,7 vs 10,5% (p = 0,097). Stwierdzono wzrost zakażeń EBV (24,3 vs 15,5%, p = 0,014) i wirusem grypy (3,4 vs 0,9%, p = 0,056). Zaczęto diagnozować zakażenia CARV i norowirusami. Wyleczalność: 100% (PHO); 99,3% (HSCT).
Wnioski. W ostatnich dwóch latach wzrosła częstość zakażeń bakteryjnych, wirusem grypy i reaktywacji EBV. Zmniejszyła się częstość IFD, chociaż ciągle jest wyższa niż dane międzynarodowe. Poprawiła się wyleczalność IFD i zakażeń wirusowych.
Summary
Introduction. Polish Pediatric Group of Infections (PPGZ) in Polish Society of Pediatric Oncology and Hematology (PTOHiD) runs a program of monitoring of infections from 2012 in children treated for malignancy in pediatric hematology and oncology (PHO) or undergoing hematopoietic stem cell transplantation (HSCT) in programs iPhot-13 and iPhot-15.
Aim. The aim of this study was the analysis of incidence and outcome of bacterial, fungal and viral infections in Polish centers of pediatric hematology and oncology (PHO) and pediatric hematopoietic stem cell transplantation (HSCT) in period 2014-2015 in comparison to historical data from 2012-2013.
Material and methods. During analyzed period a total number of 1846 vs 1768 (in 2014-2015 vs 2012-2013, respectively) patients were newly-diagnosed for malignancy and 342 + 308 HSCTs were performed in participating centers. A total number of 3419 vs 2556 infections were reported.
Results. Bacterial infections: incidence of bacterial infections has increased: 29.8 vs 26.3% (p = 0.017) in PHO and 40.1 vs 34.1% (p = 0.1) in HSCT children. Positive outcome: 96.7% (PHO); 96.3% (HSCT).
Invasive fungal disease (IFD): incidence decreased 8.3 vs 10.4% (p = 0.028) in PHO and 23.1 vs 27.3% (p = 0.2) in HSCT patients. Incidence of proven/probable (p/p) IFD during chemotherapy decreased in ALL (4.9 vs 6.7%, p = 0.2) and AML (10.8 vs 19.8%, p = 0.1). Number of overall p/pIFD episodes in PHO decreased from 0.054/patient to 0.033/patient (p = 0.038): in AML z 0.26/patient to 0.14/patient (p = 0.053); in ALL from 0.09/patient to 0.05/patient (p = 0.025); while in allo-HSCT patients from 0.25/patient to 0.13/patient (p < 0.001). Outcome: 97.0% (PHO); 90.8% (HSCT).
Viral infections: incidence 11.9 vs 9.3% in PHO (p = 0.013), and without rota-/norovirus: 3.6 vs 3.7% (p = 0.8); in allo-HSCT 60.6 vs 51.3% (p = 0.035); auto-HSCT 2.7 vs 10.5% (p = 0.097). An increase of EBV-DNA-emia (24.3 vs 15.5%, p = 0.014) and influenza episodes (3.4 vs 0.9%, p = 0.056) was observed. For the first time, infections with CARV and norovirus were diagnosed. Outcome: 100% (PHO); 99.3% (HSCT).
Conclusions. Over last 2 years following trends were observed: increase of incidence of infections with bacteria, influenza virus and EBV reactivations; decrease in IFD incidence and improvement in outcome of IFD and viral infections.
WSTĘP
Zakażenia są jednym z głównych powikłań terapii przeciwnowotworowej w pediatrycznych oddziałach hematologii i onkologii (ang. pediatric hematology and oncology – PHO) oraz zabiegu przeszczepienia komórek krwiotwórczych (ang. hematopoietic stem cell transplantation – HSCT) u dzieci i dorosłych. Dzieci poddawane tym metodom terapeutycznym są szczególnie podatne na powikłania infekcyjne ze względu na: zaburzenia immunologiczne, zaburzenia naturalnych barier obronnych, obecność cewników centralnych, intensywną terapię onkologiczną i wspomagającą.
W latach 2012-2013 w ramach Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej, w Polskiej Pediatrycznej Grupie ds. Zakażeń (PPGZ) zapoczątkowany został program monitorowania zakażeń w ośrodkach hematologii, onkologii i transplantacji (Infections in Polish pediatric hematology, oncology and stem cell transplant settings 2013 – iPhot-13). Zasadnicze wyniki pierwszych dwóch lat programu odnoszące się do analizy retrospektywnej wykazały częstość zakażeń bakteryjnych 26,3% u pacjentów PHO i 34,1% u pacjentów HSCT. Częstość inwazyjnych zakażeń grzybiczych wyniosła odpowiednio: 7,6% wśród pacjentów PHO i 27,3% wśród HSCT. Infekcje wirusowe wystąpiły u 9,3% pacjentów PHO, 51,3% po (allogenicznych HSCT) i 10,5% po (autologicznych HSCT) (1).
CEL PRACY
Celem pracy jest analiza profilu zakażeń bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych w pediatrycznych ośrodkach onkologii, hematoonkologii i przeszczepiania komórek krwiotwórczych w okresie kolejnych 24 miesięcy 2014-2015 roku (program iPhot-15) w odniesieniu do historycznych danych z okresu 2012-2013 (program iPhot-13).
MATERIAŁ I METODY
Analizą objęto wszystkie dzieci leczone z powodu chorób nowotworowych w 14 pediatrycznych ośrodkach onkologii lub hematoonkologii oraz 5 pediatrycznych ośrodkach przeszczepiania komórek krwiotwórczych. Badanie miało charakter retrospektywny. Wystąpienie zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych raportowano w każdym ośrodku, a następnie dane przesyłano, rejestrowano i weryfikowano w Klinice Pediatrii, Hematologii i Onkologii w Bydgoszczy, która koordynowała projekt iPhot-15.
Raportowano mikrobiologicznie udokumentowane zakażenia bakteryjne, ze szczególnym uwzględnieniem zakażeń patogenami alarmowymi, zgodnie z obowiązującymi przepisami (Dziennik Ustaw; Dz. U. z 2011 nr 294 poz. 1741; Suplement 1). Epizody inwazyjnej choroby grzybiczej (ang. invasive fungal disease – IFD) kwalifikowano jako IFD potwierdzona, prawdopodobna lub możliwa, zgodnie z powszechnie przyjętymi kryteriami EORTC/MSG (2). Zakażenia wirusowe raportowano w przypadku potwierdzenia obecności wirusa metodą PCR: herpeswirusy CMV, EBV, HHV-6; adenowirus ADV; poliomawirus BK (BKV); wirusy hepatotropowe HBV i HCV; wirusy układu oddechowego, grypy i CARV (ang. community-acquired respiratory viruses) – Respiratory Syncytial Virus (RSV), Metapneumovirus (MPV), Parainfluenzavirus (PIF) lub obecności symptomatycznego zakażenia wirusem ospy wietrznej/półpaśca (VZV).
Pacjenci poddawani HSCT byli objęci standardową farmakologiczną profilaktyką przeciwinfekcyjną (3). Dodatkowo, w związku z wprowadzeniem przez Ministerstwo Zdrowia w roku 2014 programu profilaktyki IFD, zostali nią objęci pacjenci z AML (ang. acute myeloblastic leukemia), ALL (ang. acute lymphoblastic leukemia) oraz pacjenci po allo-HSCT.
Analiza statystyczna
Podstawową analizę częstości występowania oraz skuteczności terapii przeciwinfekcyjnej przedstawiono w postaci opisowej. Częstość (ang. frequency) zakażeń (bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych) porównano testem χ2, a w przypadku znamienności statystycznej wyznaczono iloraz szans (ang. odds ratio – OR) z 95% przedziałem ufności (95%CI, ang. confidence interval). Mediany czasu występowania zakażeń porównano testem Manna-Whitneya. Częstość kumulacyjną zakażeń jako funkcję czasu (ang. incidence) wyznaczono w stosunku do pacjentów z nowym rozpoznaniem choroby nowotworowej lub wykonanym HSCT w odpowiednim okresie. Częstości kumulacyjne występowania zakażeń wyznaczono metodą Kaplana-Meiera i porównano testem log-rank. Wszystkie raportowane wartości p są dwustronne; wartość p < 0,05 przyjęto jako statystycznie istotną.
WYNIKI
Dane demograficzne
W okresie 2014-2015 w 14 ośrodkach PHO biorących udział w projekcie u 1846 pacjentów postawiono nowe rozpoznanie choroby nowotworowej (vs 1768 w okresie 2012-2013). Wśród nich postawiono rozpoznanie: u 386 vs 430 ALL; u 74 vs 81 AML; u 114 vs 108 NHL (ang. non-Hodgkin lymphoma) i 108 vs 110 HD (ang. Hodgkin disease). W tym okresie wykonano HSCT u 342 vs 308 dzieci w 5 ośrodkach przeszczepowych.
Powikłania infekcyjne
Łącznie zgłoszono 3419 vs 2556 incydentów zakażeń, w tym 1746 vs 1343 bakteryjnych, 570 vs 286 grzybiczych, 372 vs 259 wirusowych u pacjentów PHO oraz 292 vs 281 bakteryjnych, 119 vs 126 grzybiczych i 320 vs 261 wirusowych u pacjentów po HSCT. Całkowita liczba raportowanych epizodów zakażeń obejmowała również zakażenia mnogie, nawracające (z tym samym lub innym patogenem), a także kolonizacje.
Zakażenia bakteryjne u pacjentów PHO
Częstość kumulacyjna zakażeń bakteryjnych wyniosła 29,8% (551/1846) i była wyższa niż we wcześniejszym okresie (26,3%) 1,2-krotnie (OR = 1,19, p = 0,017). Częstości zakażeń dla poszczególnych chorób w latach 2014-2015 wynosiły: 57,8% (223/386) w ALL; 67,6% (50/74) w AML; 45,6% (52/114) w NHL; 21,3% (23/108) w HD; 16,1% (5/31) w LCH (histiocytoza); 14,1% (54/382) w guzach OUN (ośrodkowy układ nerwowy); 28,2% (51/181) w NBL (ang. neuroblastoma); 14,0% (14/100) w WT (ang. Wilms tumor); 32,0% (8/25) w ES (ang. Ewing sarcoma); 11,1% (3/27) w OS (ang. osteosarcoma); 43,8% (39/89) w RMS (ang. rhabdomyosarcoma) i 10,8% (7/65) w GCT (ang. germ-cell tumors).
Odsetek szczepów o fenotypie wielooporności (MDR) wyniósł 29,9% (w tym 41,9% dla bakterii Gram-ujemnych i 17,5% dla bakterii Gram-dodatnich) i był niższy niż we wcześniejszym okresie, w którym wynosił 38,3%. Odsetek wyleczeń zakażeń bakteryjnych wyniósł 96,7%.
Zakażenia bakteryjne u pacjentów HSCT
Częstość kumulacyjna zakażeń bakteryjnych wyniosła 40,1% (137/342) i była wyższa niż we wcześniejszym okresie (34,1%) (OR = 1,29, p = 0,11), w tym 41,2% (110/267) w allo-HSCT i 36,0% (27/75) w auto-HSCT. Częstości zakażeń dla poszczególnych chorób w latach 2014-2015 wynosiły: 46,5% (40/86) w ALL; 47,1% (24/51) w AML; 39,1% (9/23) w NHL/HD; 35,1% (13/37) w SAA; 36,1% (13/36) w PID (pierwotne niedobory odporności); 38,8% (19/49) w NBL; 23,1% (3/13) w ES i 43,8% (7/16) w MDS (zespoły mielodysplastyczne).
Odsetek szczepów o fenotypie wielooporności (MDR) wyniósł 47,5% (w tym 59,8% dla bakterii Gram-ujemnych i 38,7% dla bakterii Gram-dodatnich) i był niższy niż we wcześniejszym okresie, w którym wynosił 76,8%. Odsetek wyleczeń zakażeń bakteryjnych wyniósł 96,3%.
Inwazyjna choroba grzybicza u pacjentów PHO
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
Styczynski J, Czyzewski K, Wysocki M et al.: Increased risk of infections and infection-related mortality in children undergoing haematopoietic stem cell transplantation compared to conventional anticancer therapy: A multicentre nationwide study. Clin Microbiol Infect 2016; 22(2): 179.e1-179.e10.
De Pauw B, Walsh TJ, Donnelly JP et al.: Revised definitions of invasive fungal disease from the European Organization for Research and Treatment of Cancer/Invasive Fungal Infections Cooperative Group and the National Institute of Allergy and Infectious Diseases Mycoses Study Group (EORTC/MSG) consensus group. Clin Infect Dis 2008; 46: 1813-1821.
Styczynski J, Gil L: Prevention of infectious complications in pediatric HSCT. Bone Marrow Transplant 2008; 42 (suppl. 2): S77-81.
Mikulska M, Del Bono V, Raiola AM et al.: Blood stream infections in allogeneic hematopoietic stem cell transplant recipients: Reemergence of gram-negative rods and increasing antibiotic resistance. Biol Blood Marrow Transplant 2009; 15: 47-53.
Caselli D, Cesaro S, Ziino O et al.: Multidrug resistant Pseudomonas aeruginosa infection in children undergoing chemotherapy and hematopoietic stem cell transplantation. Haematologica 2010; 95: 1612-1615.
Gil L, Styczynski J, Komarnicki M: Infectious complication in 314 patients after high-dose therapy and autologous hematopoietic stem cell transplantation: Risk factors analysis and outcome. Infection 2007; 35: 421-427.
Averbuch D, Cordonnier C, Livermore DM et al.: Targeted therapy against multi-resistant bacteria in leukemic and hematopoietic stem cell transplant recipients: Guidelines of the 4th European Conference on Infections in Leukemia (ECIL-4, 2011). Haematologica 2013; 98: 1836-1847.
Averbuch D, Orasch C, Cordonnier C et al.: European guidelines for empirical antibacterial therapy for febrile neutropenic patients in the era of growing resistance: Summary of the 2011 4th European Conference on Infections in Leukemia. Haematologica 2013; 98: 1826-1835.
Gyssens IC, Kern WV, Livermore DM: The role of antibiotic stewardship in limiting antibacterial resistance among hematology patients. Haematologica 2013; 98: 1821-1825.
Groll AH, Castagnola E, Cesaro S et al.: Fourth European Conference on Infections in Leukaemia (ECIL-4): Guidelines for diagnosis, prevention, and treatment of invasive fungal diseases in paediatric patients with cancer or allogeneic haemopoietic stem-cell transplantation. Lancet Oncol 2014; 15: e327-340.
Styczynski J: Diagnostyka i leczenie inwazyjnych zakażeń grzybiczych u dzieci: Rekomendacje pediatrycznej grupy ECIL4. Zakażenia 2012; 12: 73-82.
Donnelly JP, Maertens J: The end of the road for empirical antifungal treatment? Lancet Infect Dis 2013; 13: 470-472.
Maertens JA, Nucci M, Donnelly JP: The role of antifungal treatment in hematology. Haematologica 2012; 97: 325-327.
Ljungman P, de la Camara R, Cordonnier C et al.: Management of CMV, HHV-6, HHV-7 and Kaposi-Sarcoma Herpesvirus (HHV-8) infections in patients with hematological malignancies and after SCT. Bone Marrow Transplant 2008; 42: 227-240.
Zaia J, Baden L, Boeckh MJ et al.: Viral disease prevention after hematopoietic cell transplantation. Bone Marrow Transplant 2009; 44: 471-482.
Waghmare A, Englund JA, Boeckh M: How I treat respiratory viral infections in the setting of intensive chemotherapy or hematopoietic cell transplantation. Blood 2016 Jun 2; 127(22): 2682-2692.
