© Borgis - Postępy Fitoterapii 3/2016, s. 213-217
*Ewa Cieślik1, Iwona Cieślik2, Katarzyna Bartyzel1
Wartość odżywcza i właściwości prozdrowotne opuncji figowej (Opuntia ficus-indica Mill.)
The nutritional value and health benefits of fig prickly pear (Opuntia ficus-indica Mill.)
1Katedra Technologii Gastronomicznej i Konsumpcji, Małopolskie Centrum Monitoringu Żywności, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
Kierownik Katedry: prof. dr hab. inż. Ewa Cieślik
2Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie
Wojewódzki Inspektor: mgr Paweł Ciećko
Streszczenie
W artykule przedstawiono przegląd aktualnego piśmiennictwa dotyczącego: pochodzenia, składu chemicznego, właściwości pro-zdrowotnych i wykorzystania opuncji figowej (Opuntia ficus-indica Mill.). Według dostępnej literatury, owoce zawierają duże ilości wody (92,8-93,4 g/100 g świeżej masy). Głównymi składnikami suchej masy są węglowodany, a wśród nich błonnik pokarmowy (47-51% suchej masy). Wysokie stężenie pektyn i beta-glukanów, rozpuszczalnej frakcji włókna, przyczynia się do obniżenia stężenia cholesterolu i ma korzystny wpływ na poziom glukozy we krwi. Ze względu na wysoką wartość odżywczą, opuncja jest cenioną rośliną leczniczą szeroko stosowaną w fitoterapii. Zawiera bioaktywne związki fitochemiczne, które wpływają na jej wysoki potencjał przeciwutleniający. Spożyte owoce dają uczucie sytości (błonnik pokarmowy), co ułatwia utrzymanie należnej masy ciała. Dzięki wysokiej zawartości glikozydów flawonoidowych działa jako środek przeciwdepresyjny. Ze względu na słodki smak i soczystość owoców, opuncja figowa może być spożywana na surowo. Jednakże po ugotowaniu jej smak staje się lekko kwaśny i ostry, a owoce smakują jak mieszanka fasoli, ketmii i szparagów. Ponadto opuncja figowa jest używana w przemyśle kosmetycznym, m.in. do produkcji kremów nawilżająco-ujędrniających, mydeł i preparatów przeciwzmarszczkowych.
Summary
This paper presents a review of the current literature on the origin, chemical composition, health benefits and the use of fig prickly pear. The results of recent studies concerning on these fruits have been also described. According to existing literature, the fruits contain large amounts of water (92.8-93.4 g/100 g fresh weight). Carbohydrates are the main components of dry matter and among them dietary fiber (47-51% dried matter), which promotes weight loss, constitutes more than half of them. High levels of pectin and beta-glucans, a soluble fraction of the fiber, which contribute to lower cholesterol and favorably influence the glucose levels in the blood. In addition, its high nutritional value is emphasised. Prickly pear is valued medicinal plant used in phytotherapy. It contains bioactive phytochemicals, which affect its high antioxidant potential. Consumed fruits give a feeling of satiety, which facilitates maintenance of ideal body weight, and also act as an antidepressant due to the content of flavonoid glycosides. Due to the sweet taste and juiciness of the fruit, prickly pear fig can be eaten raw. However, after cooking its taste becomes slightly tart and spicy, and the fruits taste like a blend of beans, okra and asparagus. Finally, fig prickly pear is used in the cosmetic industry and in the production of moisturising firming creams, soaps and anti-wrinkle preparations.
Wstęp
Opuncja figowa, zwana także figą indyjską czy figą kaktusową, jest gatunkiem pochodzącym z Meksyku. Nopal to meksykańska nazwa mięsistych liści opuncji. Obecnie zidentyfikowano około 150 gatunków, z których część została uznana za zagrożone wyginięciem, np. Opuntia chaffeyi (Meksyk) i Opuntia saxicola (Galapagos). Opuncja, w zależności od gatunku, przybiera formę drzewa lub krzewu. Niektóre gatunki opuncji uprawiane są dla owoców, m.in. opuncja figowa. Opuncja figowa (Opuntia ficus-indica Mill.) to gatunek opuncji pochodzący z Meksyku, lecz uprawiany również w wielu innych krajach o ciepłym klimacie, także w południowej Europie. Opuncja łatwo przystosowuje się do różnych warunków glebowych. Uważana była przez Azteków za roślinę świętą, a dzisiaj jest cenioną rośliną leczniczą, wykorzystywaną w fitoterapii. Pierwsze owoce dotarły do Europy prawdopodobnie już pod koniec XV w. po powrocie wyprawy Krzysztofa Kolumba. Stąd używana do tej pory nazwa ficus-indica (figa indyjska) (1). W Europie dużo opuncji uprawia się we Włoszech, szczególnie na Sycylii. W tamtejszych warunkach roślina kwitnie na przełomie maja i czerwca, a owocuje już w lipcu. Natomiast w Australii liczne stanowiska naturalne spowodowały klęskę ekologiczną, zarastając ogromne połacie pastwisk i wypierając roślinność rodzimą (2).
Opis botaniczny
Opuncja (Opuntia Mill.) należy do rodziny Cactaceae – Kaktusowate. Występuje przede wszystkim w Ameryce Północnej i Południowej, ale również na innych kontynentach (2-4). Opuncja to kaktus o spłaszczonych pędach; niektóre owoce są jadalne. Pędy mają długość do 50 cm i szerokości 20 cm. Sukulent ten niekiedy osiąga wysokość nawet do 5 m. Cała roślina jest pokryta woskowatą skórką i kolcami o długości 1-2 cm, stanowiącymi ochronę przed nadmiernym parowaniem i zwierzętami. Obupłciowe kwiaty wyrastają na górnej części najwyższych segmentów pędowych. Kwiaty pojawiają się u roślin w wieku powyżej 1 roku, na częściach łodyg wyeksponowanych na działanie słońca. Owocem jest jajowata lub owalna jagoda (5-10 cm długości) (2, 5). Owoce mogą mieć różną barwę, od zielonej, poprzez żółtą i pomarańczową, aż do czerwonej. Skórka owoców jest pokryta wieloma drobnymi kolcami, które są nieprzyjemne w dotyku, a wbite w skórę powodują ból. Zbierając owoce i przygotowując z nich potrawę, należy robić to w specjalnych rękawiczkach. Owoce zawierają miąższ, w którym znajduje się wiele nasion, mogą mieć różny kształt, najpierw są okrągłe, później bardziej wydłużone, przypominające figę. Opuncję można uprawiać jako roślinę doniczkową. Podłoże powinno być piaszczyste i lekkie. Opuncję podlewa się niewielkimi ilościami wody tylko po całkowitym przeschnięciu podłoża. Nawożenie (nawozem dla kaktusów) powinno odbywać się raz w miesiącu. Opuncja rozmnażana jest poprzez ukorzenianie pojedynczych pędów (sadzonki wierzchołkowe) oraz za pomocą nasion z dobrze wysuszonych owoców opuncji (1-4).
Skład chemiczny
Częścią jadalną opuncji figowej są owoce, liście i kwiaty. Owoce zawierają dużo wody – 92,893,4 g/100 g świeżej masy (tab. 1) (6).
Tab. 1. Skład chemiczny Opuntia ficus-indica (odmiany Milpa Alta i Atlixco) (6)
| Składnik | Odmiana |
| Milpa Alta | Atlixco |
| Wilgotność (g/100 g świeżej masy) | *92,81 ± 0,91a | 93,42 ± 0,04a |
| Białko (g) | 12,90 ± 0,09a | 13,84 ± 0,26a |
| Tłuszcz (g) | 1,10 ± 0,12a | 0,98 ± 0,14a |
| Węglowodany przyswajalne ogółem (g) | 25,38 ± 1,99b | 18,99 ± 0,60b |
| Węglowodany rozpuszczalne (g) | 14,09 ± 0,61b | 13,29 ± 0,46b |
| sacharoza | 2,59 ± 0,01b | 2,40 ± 0,30b |
| glukoza | 4,85 ± 0,16b | 6,30 ± 0,02b |
| fruktoza | 6,65 ± 0,78b | 4,60 ± 0,18b |
| Błonnik ogółem (g) | 47,48 ± 1,91a | 51,14 ± 1,79a |
| nierozpuszczalny | 41,80 ± 1,88a | 44,07 ± 2,10a |
| rozpuszczalny | 5,68 ± 0,36a | 7,07 ± 0,81a |
| Popiół (g) | 18,38 ± 0,07b | 18,23 ± 0,02b |
| Witaminy ogółem (100 mg) | 63,92 ± 3,73b | 57,03 ± 3,17a |
| kwas askorbinowy | 19,21 ± 0,14b | 25,52 ± 2,53a |
| kwas dehydroaskorbinowy | 44,71 ± 3,86b | 31,51 ± 0,63b |
| β-Karoten (mg) | 61,32 ± 0,59a | 66,85 ± 1,86b |
*Wartości wyrażono jako średnia ± SD, w przeliczeniu na suchą masę, z wyjątkiem wilgoci. Dane oznaczone różnymi literami w tym samym wierszu różnią się istotnie statystycznie (p < 0,05)
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Donkin R. Spanish red: an ethnogeographical study of cochineal and the Opuntia cactus. T Am Philol Soc 1977; 67:1-77. 2. Jędrzejko K, Kowalczyk B, Bacler B. Rośliny kosmetyczne. Wyd Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2006; 147. 3. Anderson EF. The cactus family. Timber Press, Portland 2001; 127. 4. Benson LH. The cacti of the United States and Canada. Stanford University Press, Stanford 1982; 67. 5. Barbera G, Inglese P, La Mantia T. Seed content and fruit characteristics in cactus pear (Opuntia ficus-indica Mill.). Sci Hortic (Amsterdam) 1994; 58:161-5. 6. Ramadan MF, Morsel JT. Recovered lipids from prickly pear (Opuntia ficus-indica L. Mill.) peel: a good source of polyunsaturated fatty acids, natural antioxidant vitamins and sterols. Food Chem 2003; 83:447-56. 7. Ayadi MA, Abdelmaksoud W, Ennouri M i wsp. Cladodes from Opuntia ficus-indica as a source of dietary fiber: effect on dough characteristics and cake making. Ind Crops Prod 2009; 30:40-7. 8. Bargougui A, Champy P, Triki S i wsp. Antileishmanial activity of Opuntia ficus-indica fractions. Biomed Prevent Nutrit 2014; 18:1-4. 9. Chougui N, Tamendjari A, Hamidj W i wsp. Oil composition and characterisation of phenolic compounds of Opuntia ficus-indica seeds. Food Chem 2013; 139:786-803. 10. Jaramillo-Flores ME, González-Cruz L, Cornejo-Mazón M i wsp. Effect of thermal treatment on the antioxidant activity and content of carotenoids and phenolic compounds of cactus pear cladodes (Opuntia ficus-indica). Food Sci Technol Int 2003; 9:271-8. 11. Ramírez-Moreno E, Díez-Marquès C, Sánchez-Mata M i wsp. In vitro calcium bioaccessibility in raw and cooked cladodes of prickly pear cactus (Opuntia ficus-indica L. Miller). Food Sci Technol 2011; 44:1611-5. 12. Cieślik E. Właściwości odżywcze i prozdrowotne Gravioli (Annona muricata L.), Opuncji figowej (Opuntia ficus-indica Mill.), Mangostanu wlaściwego (Garcinia mangostana L.), Aloesu zwyczajnego (Aloe vera L.). Nutrit Health 2014; 17(63):1-8. 13. Chougui N, Louaileche H, Mohedeb S i wsp. Physico-chemical characterization and antioxidant activity of some Opuntia ficus-indica varieties grown in north Algeria. Afr J Biotechnol 2013; 12:299-307. 14. Guevara-Figueroa T, Jimènez-Islas H, Reyes-Escogido ML i wsp. Proximate composition, phenolic acids, and flavonoids characterization of commercial and wild nopal (Opuntia spp.). J Food Compos Anal 2010; 23:525-32. 15. Ramírez-Moreno E, Córdoba-Díaz D, de Cortes Sánchez-Mata M i wsp. Effect of boiling on nutritional, antioxidant and physicochemical characteristics in cladodes (Opuntia ficus-indica). Food Sci Technol 2013; 51:296-302. 16. Cardador-Martínez A, Jimènez-Martínez C, Sandoval G. Revalorization of cactus pear (Opuntia spp.) wastes as a source of antioxidants. Cienc Tecnol Aliment 2011; 31:782-8. 17. El-Guizani T, Tlili N, Triki S. Fruit characteristics and chemical properties of juice and seeds of three Opuntia ficus-indica cultivars. Afr J Biotechnol 2012; 11:1460-4. 18. El Kossori RL, Villaume C, El Boustani E i wsp. Composition of pulp, skin and seeds of prickly pears fruit (Opuntia ficus-indica sp.). Plant Food Hum Nutr 1998; 52:263-70. 19. Morales P, Ramírez-Moreno E, Sanchez-Mata MC i wsp. Nutritional and antioxidant properties of pulp and seeds of two xoconostle cultivars (Opuntia joconostle F.A.C. Weber ex Diguet and Opuntia matudae Scheinvar) of high consumption in Mexico. Food Res Int 2012; 46:279-85. 20. Habibi Y, Heux L, Mahrouz M i wsp. Morphological and structural study of seed pericarp of Opuntia ficus-indica prickly pear fruits. Carbohyd Polym 2008; 72:102-12. 21. Yang N, Zhao M, Zhu B i wsp. Antidiabetic effects of polysaccharides from Opuntia monacantha cladode in normal and streptozotocin-induced diabetic rats. Innov Food Sci Emerg Technol 2008; 9:570-4. 22. Ishurda O, Zgheela F, Elghazouna M, i wsp. A novel (1→4)-d-glucan isolated from the fruits of Opuntia ficus-indica (L.) Miller. Carbohyd Polym 2010; 82:848-53. 23. De Leo M, Bruzual De Abreu M, Pawlowska MAM i wsp. Profiling the chemical content of Opuntia ficus-indica flowers. Phytochem Lett 2010; 3:48-52. 24. Griffith MP. The origins of an important cactus crop, Opuntia ficus-indica (Cactaceae): New molecular evidence. Am J Bot 2004; 91:1915-21.
