© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2016, s. 175-179
Halina Zielińska-Więczkowska, Aneta Czerwińska
Wpływ uczestnictwa w obozie Aktywnej Rehabilitacji na poprawę stanu funkcjonalnego chorych po uszkodzeniu rdzenia kręgowego
Influence of participation in Active Rehabilitation camps on improvement of the functional status of patients with spinal cord injury
Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika – Collegium Medicum w Bydgoszczy
Summary
Introduction. Patients after a spinal cord injury due to accidents, the help comes Foundation for Active Rehabilitation (FAR). Established on the initiative of people with disabilities. This Foundation conducts a comprehensive program aimed at the activation of social and professional.
Aim. Determination of the influence of participation of individuals with spinal cord injury in Active Rehabilitation camps on their improved functioning in terms of performing activities of daily living.
Material and methods. The study involved 87 individuals with spinal cord injury, participating in the Active Rehabilitation camp in the SAJGON Independent Life Center in Ciechocinek. Their mean age was 33.4 ± 8.945. Physical efficiency with respect to performing activities of daily living was assessed using the Barthel scale and a short questionnaire on injury and sociodemographic factors. The study was based on a diagnostic survey conducted before and after the stay at the Active Rehabilitation camp.
Results. Before the Active Rehabilitation camp, the mean score on the Barthel scale was 31.09 ± 24.405, which indicates moderate dependence bordering on heavy dependence. After the Active Rehabilitation camp, the score was twice as high (66.78 ± 21.914), which corresponds to the middle range of moderate dependence. Significant correlations were found of Barthel scale scores with age, level of educational attainment, type of injury and period of disability.
Conclusions. Participation in Active Rehabilitation camps significantly improves the functioning of patients with spinal cord injury with respect to all the analyzed scopes of activities of daily living. This form of comprehensive rehabilitation should be promoted for the benefit of improving the quality of lives of such patients.
Wstęp
Każdego roku, na skutek wypadków u wielu osób dochodzi do uszkodzenia rdzenia kręgowego. Najczęściej uraz ten dotyczy młodych ludzi w wieku 15-30 lat – rocznie odnotowuje się aż 1600-1800 przypadków z tej grupy wiekowej (1). Każdego roku przybywa 400 pacjentów z tetraplegią (2). Uraz zawsze wiąże się z ogromnym szokiem dla chorego i jego najbliższej rodziny, których należy jak najszybciej otoczyć pomocą psychologiczną, już w czasie hospitalizacji w oddziale szpitalnym (3).
Wśród najczęstszych przyczyn uszkodzenia rdzenia kręgowego wymienia się: wypadki komunikacyjne, różnego typu urazy (spowodowane nożem, postrzałowe), upadki z wysokości, skoki do wody, kontuzje u sportowców itp. Uszkodzenie rdzenia kręgowego nie tylko poważnie zaburza czynności życiowe osoby poszkodowanej, ale skutkuje dla niej wieloma powikłaniami. Wśród nich wymienia się: infekcje dróg moczowych, odleżyny, złamania, zakrzepicę żył głębokich, spastyczność odruchów autonomicznych, hipotonię ortostatyczną, problemy płuc i układu sercowo-naczyniowego, depresję, stany lękowe. Uszkodzenie rdzenia kręgowego, zwłaszcza tetraplegia, prowadzi do ciężkiego kalectwa i skazuje chorego na stałe poruszanie się na wózku inwalidzkim. Wiąże się z poważnymi problemami natury psychospołecznej, m.in. z utratą pracy, ograniczeniem celów życiowych, pogorszeniem sytuacji finansowej osoby poszkodowanej i jej rodziny (4).
Dla chorych po uszkodzeniu rdzenia kręgowego z pomocą przychodzi Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR), zapoczątkowana w Skandynawii w 1988 roku. Powstała z inicjatywy osób niepełnosprawnych, które najlepiej znają i rozumieją osoby dotknięte tym problemem. W Polsce System Aktywnej Rehabilitacji funkcjonuje głównie w oparciu o model szwecki, którego podstawą jest trening sportowy. Fundacja AR pomaga osobom po uszkodzeniu rdzenia kręgowego w powrocie do aktywnego życia na wózku. Prowadzi kompleksowy program ukierunkowany na aktywizację społeczną i zawodową. Program FAR obejmuje: rekrutację osób z uszkodzonym rdzeniem kręgowym już w okresie hospitalizacji w warunkach szpitalnych, organizację obozów o charakterze szkoleniowo-rehabilitacyjnym oraz ich kontynuację. Szkolenia specjalistyczne organizowane są dla osób niepełnosprawnych, personelu medycznego i pomocniczego. Głównym celem obozów Aktywnej Rehabilitacji (AR) jest nauka umiejętności, pozwalających w jak największym stopniu odzyskać samodzielność życiową, która jest ważnym wyznacznikiem jakości życia. Program jednego turnusu trwa 8 dni treningowych i opiera się na 5 dyscyplinach sportowych: pływaniu, łucznictwie, tańcu, koszykówce i tenisie stołowym (1, 3, 5, 6).
Każdego dnia uczestnicy biorą udział w 90-minutowej sesji treningowej obejmującej technikę poruszania się na wózku inwalidzkim, pływanie, trening kondycyjno-siłowy, tenis i łucznictwo. Uczestnicy obozów AR poprzez aktywny udział w sporcie uczą się czynności samoobsługowych i niezależności życiowej (6).
Obozy AR funkcjonują na terenie Lublina, Konstancina, Zielonej Góry, Ciechocinka i Spały.
Cel pracy
Celem pracy była ocena wpływu obozu AR u chorych po uszkodzeniu rdzenia kręgowego na poprawę ich funkcjonowania w zakresie wykonywania codziennych czynności życiowych w zależności od czynników socjodemograficznych, rodzaju urazu i czasu od jego wystąpienia/niepełnosprawności.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w grupie 87 osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego uczestniczących w obozie Aktywnej Rehabilitacji w Centrum Niezależnego Życia w Ciechocinku w 2015 roku. Przyjęto następujące kryteria doboru osób do badań: osoby pełnoletnie, stan po uszkodzeniu rdzenia kręgowego, uczestnictwo w obozie AR. Metodą badawczą był sondaż diagnostyczny. Do oceny sprawności fizycznej w zakresie wykonywania czynności dnia codziennego zastosowano skalę Barthel oraz ankietę własnej konstrukcji dotyczącą urazu i czynników socjodemograficznych. Skala Barthel pozwala wyodrębnić trzy grupy chorych w zależności od ich stanu psychoruchowego. Przy jej użyciu można ocenić takie czynności, jak: spożywanie posiłków, przemieszczanie się, utrzymanie higieny osobistej, korzystanie z WC i wykonanie toalety całego ciała, przemieszczanie się, wchodzenie i schodzenie po schodach, ubieranie się i rozbieranie, kontrolowanie zwieraczy (pęcherza moczowego i odbytu). Interpretacja wyników skali Barthel przedstawia się następująco: 86-100 pkt ?– stan funkcjonalny dobry, 21-85 pkt – upośledzenie funkcjonalne średnio ciężkie, 0-20 pkt – upośledzenie funkcjonalne ciężkie/niepełnosprawność (7).
W badaniach anonimowych brały udział osoby dorosłe. Uczestnicy badania zostali poinformowani o celu i zakresie badań. Na prowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy.
Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą programu Statistica 10.0 i arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel. Przyjęto poziom istotności p ≤ 0,05.
Wyniki
Charakterystyka socjodemograficzna badanej grupy
Badana grupa liczyła 87 osób: 53 mężczyzn i 34 kobiety, ze średnią wieku nieco ponad 33 lata (min. 19, maks. 54). Najwięcej osób było w wieku 26-30 lat (28,7%) oraz 31-35 lat (23,0%), a najmniej w wieku powyżej 45. roku życia (12,6%). Prawie 80% uczestników badania to mieszkańcy miasta. Wśród respondentów dominowało wykształcenie wyższe (40,2%) i średnie (także 40,2%), w następnej kolejności – zawodowe (14,9%) i podstawowe (4,7%). Połowa badanej grupy osób była aktywna zawodowo. Zatrudnienie w wymiarze całego etatu deklarowała 1/4 badanych. Pozostali pracowali w niepełnym wymiarze czasu pracy. Blisko połowa badanych (47,1%) deklarowała posiadanie rodziny.
Ze względu na rodzaj doznanego urazu przeważały osoby z paraplegią (63,2%), u pozostałych chorych występowała tetraplegia (36,8%). Najliczniejszą grupę stanowili badani z urazem kręgosłupa „tetraplegia” na wysokości C3-4 (15,6%) oraz C6-7 (15,6%), a także C5-6 (12,5%) i C7 (12,5%). Natomiast w przypadku paraplegii najczęściej był to uraz na wysokości th12 (25,5%) oraz th8 (21,8%). Wśród chorych dominował 5-10-letni (43,7%) i 1-5-letni (26,4%) okres niepełnosprawności. W pozostałych przypadkach był on dłuższy.
Najwięcej badanych (70,1%) deklarowało udział w obozach AR jeden raz w roku, a blisko co czwarta osoba (24,1%) uczestniczy w nich kilka razy w roku. Pozostałe osoby deklarowały uczestnictwo po raz pierwszy.
Analiza stanu psychoruchowego wyników na skali Barthel – przed obozem i po obozie AR
Tabela 1 obrazuje stan chorych w zakresie wykonywania czynności życiowych przed obozem i po obozie AR – według skali Barthel.
Tab. 1. Stan chorego w zakresie wykonywania czynności życiowych przed i po OAR
| Stan funkcjonalny uczestników obozu AR według skali Barthel | Przed obozem AR
(liczba/%) | Po obozie AR
(liczba/%) |
| Stan funkcjonalny bardzo ciężki | 40/46,0% | 2/2,3% |
| Stan funkcjonalny średnio ciężki | 45/51,7% | 71/81,6% |
| Stan funkcjonalny dobry/lekki | 2/2,3% | 14/16,1% |
| Razem | 87/100,0% | 87/100,0% |
Przed obozem AR średnia wartość wyniku punktowego na skali Barthel wyniosła 31,09 ± 24,405 i oznacza to stan pacjenta średnio ciężki z pogranicza bardzo ciężkiego. Natomiast po obozie AR średni wynik zwiększył się do 66,78 ± 21,914 i uplasował się w środkowej strefie stanu średnio ciężkiego.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Furmaniuk L, Cywińska-Wasilewska G: Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego. Fizjoter 2008; 16(1): 85-91. 2. Furmaniak L, Cywińska-Wasilewska G: Ocena wpływu obozów Aktywnej Rehabilitacji na sprawność funkcjonalną osób z tetraplegią. Post Rehab 2012; 26(2): 51-56. 3. Józefowski P, Bolach E: Wpływ obozu Aktywnej Rehabilitacji na przewidywaną satysfakcję z życia osób z tetraplegią. Fizjoterapia 2011; 19(3): 28-39. 4. Nas K, Yazmalan L, Sah V et al.: Rehabilitation of spinal cord injuries. World J Orthop 2015; 6(1): 8-16. 5. Tasiemski T: Efektywność Systemu Aktywnej Rehabilitacji w usprawnianiu czynności samoobsługi i lokomocji osób po urazach rdzenia kręgowego. Post Rehab 1998; 12(1): 67-79. 6. Kamińska-Gwóźdź E, Lewicki R: Fundacja Aktywnej Rehabilitacji jako szansa w osiągnięciu samodzielności i niezależności osób po urazie rdzenia kręgowego. Stud Med 2012; 25(1): 81-84. 7. Skalska A: Kompleksowa ocean geriatryczna. [W:] Grodzicki T, Kocemba J, Skalska A (red.): Geriatria z elementami gerontologii ogólnej. Via Medica, Gdańsk 2006: 68-75. 8. Józefowski P, Bolach B, Prystupa T: Analiza sprawności funkcjonalnej osób z tetraplegią podczas obozu I stopnia Aktywnej Rehabilitacji; http://www.sportpedagogy.org.ua/html/journal/2011-08/11/joparc.pdf (data dostępu: 03.08.2016). 9. Kiwerski J, Krasuski M, Stelmasiak T: Zasady postępowania i funkcjonalne wyniki leczenia chorych z urazowym uszkodzeniem rdzenia kręgowego. Post Rehab 1990; 4(2): 33-43. 10. Tawashy AE, Eng JJ, Lin KH et al.: Physical activity is related to lower levels of pain, fatique and depression in individuals with spinal cord injury: a correlational study. Spinal Cord 2009; 47(4): 301-306.
