© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2016, s. 180-187
Piotr Jarzynkowski1, Renata Piotrkowska1, Janina Książek1, Marek Dobosz1, 2
Satysfakcja pacjentów z badań endoskopowych dolnego odcinka przewodu pokarmowego
Satisfaction of patients with endoscopy of the lower gastrointestinal tract
1Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny
2Oddział Chirurgii Ogólnej, Copernicus Podmiot Leczniczy Sp. z o.o.
Summary
Introduction. Endoscopy become a commonly used tool for diagnostic and therapeutic gastroenterology. Colonoscopy, is one of the most commonly performed diagnostic and therapeutic lower gastrointestinal tract (lower GI). One of the major factors limiting the application of research colonoscopy is patient discomfort, resulting in less acceptance testing and less favorable working conditions for the doctor. To reduce the inconvenience associated with a tolerance of endoscopic methods are attempts to improve testing by testing patient satisfaction, which is a very valuable measure of the quality.
Aim. The aim of this study is to determine the level of satisfaction of patients with endoscopy lower gastrointestinal tract (lower GI).
Material and methods. The study included 109 patients (57 women and 52 men) who underwent colonoscopy. The study was conducted in 2015 in the studios of endoscopy in Pomorskie and Kujawsko-Pomorskie. The study employed a survey of diagnostic and research tool was a questionnaire by their own.
Results. Patients who underwent endoscopic examination of the lower gastrointestinal tract under general anesthesia intravenous and topical, to a lesser extent, felt discomfort than patients using only local anesthesia or local anesthesia and premedication. Socio-demographic factors, smoking and comorbid conditions do not affect the overall tolerability of the study.
Conclusions. Should pay more attention to the proper preparation of the patient for a colonoscopy by introducing uniform standards of education and selection of appropriate means for bowel preparation. You should also consider the introduction of a standard can choose the type of anesthesia to the patient, which will increase their satisfaction, but also allow for more accurate and efficient execution of the study.
Wstęp
Kolonoskopia jest badaniem endoskopowym jelita grubego wprowadzonym do praktyki klinicznej w latach 60. XX wieku w Stanach Zjednoczonych (1). Jednak pierwsze próby miały miejsce w starożytnym Rzymie, Grecji i Egipcie, gdzie do zobrazowania odbytu używano metalowych wzierników o określonej długości (2). W Polsce początkowo uznawano kolonoskopię za eksperymentalną metodę badawczą, dopiero w 1971 roku udowodniono jej przewagę nad badaniem radiologicznym w diagnostyce chorób jelita grubego (3). Badanie polega na wprowadzeniu giętkiego fiberoskopu o dł. 130-160 cm do światła jelita grubego, dzięki czemu możliwe są: ocena makroskopowa błony śluzowej dolnego odcinka przewodu pokarmowego (DOPP), pobranie materiału do badania histopatologicznego, wykonanie drobnych zabiegów, jak usunięcie polipów o charakterze gruczolaków czy zaopatrzenie krwawienia (4). Wskazania i przeciwwskazania do endoskopii dolnego odcinka przewodu pokarmowego szczegółowo przedstawia tabela 1.
Tab. 1. Wskazania diagnostyczne i terapeutyczne oraz przeciwwskazania do endoskopii DOPP (5)
| Wskazania do endoskopii DOPP | Przeciwwskazania do endoskopii DOPP |
– krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego
– zmiana rytmu wypróżnień i konsystencji stolca
– przewlekłe biegunki
– podejrzenie czynności jelit
– bóle brzucha, bolesne wypróżnienia, uczucie parcia na stolec
– niedokrwistość
– badania przesiewowe do wczesnego wykrywania nowotworów jelita grubego
– nadzór po leczeniu nowotworów jelita grubego i chorób zapalnych jelit
– niewyjaśniony spadek masy ciała w krótkim czasie | – brak zgody i współpracy z pacjentem
– podejrzenie perforacji jelita grubego
– zaostrzenie chorób zapalnych jelit
– zaburzenia krzepnięcia
– wczesny okres po operacyjnych zespoleniach w zakresie tego odcinka jelita
– niewydolność sercowo-krążeniowa
– ciąża |
Badanie kolonoskopowe od 2000 roku jest wykorzystywane również jako badanie przesiewowe. Istnieją dowody naukowe, że kolonoskopia z polipektomią, wykonywana raz na 10 lat, jest prawdopodobnie najbardziej skuteczną metodą badania przesiewowego w raku jelita grubego (6). Według danych szacunkowych, powoduje ona zmniejszenie zapadalności na raka jelita grubego o 76-90% i zmniejszenie śmiertelności o 69% (7). Wysoka skuteczność przesiewowej kolonoskopii w badaniach naukowych uczyniła ją metodą z wyboru w profilaktyce raka jelita grubego w wielu krajach, m.in. w Polsce, Niemczech czy Stanach Zjednoczonych (8-10). Powikłania endoskopii dolnego odcinka przewodu pokarmowego są stosunkowo rzadkie. Najczęstsze to perforacja jelita, która występuje w 0,2%, oraz krwawienie – w 0,3% przypadków (11). Badanie kolonoskopowe stanowi duże obciążenie psychiczne dla pacjentów. U większości występuje lęk przed bólem, koniecznością obnażenia się oraz utratą kontroli nad zwieraczami. Jest badaniem dość długim i dość kosztownym ze względu na drogi sprzęt. Kluczowe dla jakości kolonoskopii są: przygotowanie pacjenta do badania, właściwie przekazane informacje, wytłumaczenie, na czym polega badanie, a w szczególności prawidłowe oczyszczenie jelita (12). Optymalna metoda przygotowania jelita grubego powinna zapewnić dobre oczyszczenie jelita, być bezpieczna, prosta do zastosowania, dobrze tolerowana oraz tania i łatwo dostępna. Nie powinna zaburzać oceny endoskopowej ani histopatologicznej. Najczęściej stosuje się schematy przygotowania oparte na preparatach fosforanów lub izotonicznym roztworze glikolu polietylenowego (PEG) (13, 14). W badaniach naukowych mają zastosowanie skale, które w sposób precyzyjny określają stan oczyszczenia jelita. Są to m.in. skale Aronchick (tab. 2), Ottawa i Boston (15).
Tab. 2. Skala Aronchick
| Oczyszczenie jelita |
| Bardzo dobre – niewielka ilość przezroczystego płynu lub widoczne > 95% błony śluzowej |
| Dobre – duża ilość przezroczystego płynu pokrywająca 5-25% błony śluzowej, widoczne > 90% błony śluzowej |
| Wystarczające – niewielka ilość półpłynnej treści dającej się spłukać/odessać, widoczne > 90% błony śluzowej |
| Słabe – półpłynna treść niedająca się spłukać/odessać, widoczne < 90% błony śluzowej |
| Nieoczyszczone – konieczne powtórzenie kolonoskopii |
Kolonoskopia najczęściej wykonywana jest w trybie ambulatoryjnym w znieczuleniu miejscowym. U niektórych badanych konieczna jest sedacja z monitorowaną opieką anestezjologiczną bądź znieczulenie ogólne dożylne. Zdrowy pacjent podlega ocenie anestezjologicznej bezpośrednio przed planowym zabiegiem. W przypadku chorego z potencjalnie poważnymi problemami i uwarunkowaniami medycznymi, konsultacja anestezjologiczna powinna zostać przeprowadzona wcześniej w warunkach ambulatoryjnych bądź przy przyjęciu do szpitala (16).
Cel pracy
Celem pracy jest określenie poziomu satysfakcji pacjentów z badań endoskopowych dolnego odcinka przewodu pokarmowego (kolonoskopii) w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim.
Materiał i metody
Materiał badań stanowiło 109 pacjentów, u których wykonano kolonoskopię. Badania przeprowadzono w 2015 roku w pracowniach endoskopowych na ternie województwa pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę kierowników pracowni. Badania miały charakter anonimowy, wszyscy badani wyrazili zgodę na ich przeprowadzenie. W pracy wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Narzędzie badawcze stanowił kwestionariusz ankiety własnego autorstwa składający się z trzech części. Pierwsza część dotyczyła: danych społeczno-demograficznych, rodzaju środka użytego do przygotowania przewodu pokarmowego, palenia tytoniu oraz chorób współistniejących badanych. Druga część dotyczyła przebiegu badania: data, czas badania, premedykacja, znieczulenie. W trzeciej części ankietowani odpowiadali na pytania pozwalające określić poziom satysfakcji pacjenta z badania kolonoskopowego oraz z uzyskanych informacji przed badaniem i po jego zakończeniu. Wszystkie obliczenia statystyczne zostały przeprowadzone przy użyciu pakietu statystycznego IBM SPSS 20 oraz arkusza kalkulacyjnego Excel 2010. Zmienne ilościowe zostały scharakteryzowane za pomocą: średniej arytmetycznej, odchylenia standardowego, wartości minimalnej i maksymalnej. Natomiast zmienne typu jakościowego przedstawiono za pomocą liczności oraz wartości procentowych. Istotność różnic pomiędzy więcej niż dwiema grupami sprawdzono testem Kruskala-Wallisa. W przypadku otrzymania istotnych statystycznie różnic pomiędzy grupami zastosowano testy post hoc Bonferroniego, a istotność różnic pomiędzy dwiema grupami testem U Manna-Whitneya. W celu stwierdzenia powiązania siły oraz kierunku między zmiennymi zastosowano analizę korelacji, obliczając współczynniki korelacji Spearmana. Testy niezależności chi-kwadrat wykorzystano dla zmiennych jakościowych. We wszystkich obliczeniach za poziom istotności przyjęto p < 0,05.
Wyniki
Badaniom poddano 109 pacjentów: 57 kobiet (52,3%) oraz 52 mężczyzn (47,7%). Średni wiek badanych wyniósł 57 lat, najmłodszy ankietowany miał 25 lat, najstarszy 84 lata. Najniższa masa ciała badanego wynosiła 45 kg, najwyższa 112 kg (średnia 75 kg). Większość badanych stanowiły osoby z wykształceniem średnim – 43 (39,4%), wykształcenie wyższe deklarowało 28 badanych (25,7%), zawodowe 30 (27,5%) i podstawowe 8 osób (7,4%). Większą liczbę osób przebadano w pracowniach endoskopowych w województwie kujawsko-pomorskim – 65 (59,6%), w porównaniu z województwem pomorskim – 44 (40,4%). Palenie tytoniu deklarowały 33 osoby (30,3%), 57 osób (52,3%) nigdy nie paliło, natomiast 19 (17,4%) to byli palacze. Prawie połowa respondentów (53 osoby; 38,4%) nie podała chorób współistniejących w wywiadzie. Choroby układu krążenia to najczęściej podawane choroby współistniejące badanych – 33 (23,9%), kolejne to choroby układu kostno-ruchowego – 20 (14,5%) oraz cukrzyca – 13 osób (9,4%). Choroby układu oddechowego zgłaszało 8 ankietowanych (5,8%), a 7 osób (5,1%) choroby układu nerwowego. Średni czas badania kolonoskopowego wynosił 21,78 minuty, najdłuższe badanie trwało 51 minut, najkrótsze 10 minut. Pacjentów poproszono również o podanie nazwy preparatu zastosowanego do przygotowania jelita grubego. Większość badanych – 76 osób (69,7%) – zastosowała Fortrans, 15 (13,8%) Eziclen, 10 (9,2%) Citrafleet, a 7 osób (6,4%) Olopeg. Na pytanie o doświadczenia z kolonoskopią, aż 83 osoby (76,1%) odpowiedziały, że jest to ich pierwsze badanie, a dla 26 badanych (23,9%) było to kolejne badanie. Aby zweryfikować założone cele badań, wykonano szereg analiz statystycznych. W tabeli 3 przedstawiono wpływ wykształcenia na poziom uzyskanej informacji na temat kolonoskopii przed badaniem. Analiza ujawniła zależności pomiędzy zmiennymi (granica tendencji statystycznej). Wykształcenie badanych wpływa na poziom uzyskanych informacji na temat kolonoskopii przed zabiegiem H(3) = 7,74, p = 0,052. Aby sprawdzić, pomiędzy którymi grupami zachodzi zależność, zastosowano metodę porównań wielokrotnych post hoc Bonferroniego. Analiza wykazała, iż badani z wykształceniem średnim istotnie statystycznie częściej posiadali wyższy poziom informacji na temat badania przed zabiegiem niż respondenci z wykształceniem podstawowym. Pomiędzy pozostałymi grupami nie uzyskano istotnych statystycznie różnic p > 0,05. Analiza nie wykazała związku pomiędzy zmiennymi w przypadku wieku, płci badanych i miejsca wykonania badania (województwo). Wiek, płeć oraz miejsce wykonania badania nie wpływają na poziom uzyskanej informacji na temat kolonoskopii przed badaniem.
Tab. 3. Poziom informacji na temat kolonoskopii przed badaniem a wykształcenie badanych
| Poziom informacji przed zabiegiem vs wykształcenie | N | M | SD | H | df | p |
Podstawowe
Zawodowe
Średnie
Wyższe | 8
30
43
28 | 3,13
3,20
3,60
3,39 | 0,83
0,71
0,62
0,79 | 7,74 | 3 | 0,052 |
N – liczba badanych; M – wartość średnia; SD – odchylenie standardowe; H – symbol testu Kruskala-Wallisa; df – stopnie swobody; p – poziom istotności
Niemal identyczne wyniki uzyskano, badając poziom uzyskanej informacji pacjentów na temat zachowania po badaniu. Wiek, płeć badanych i miejsce wykonania badania nie wpływają na poziom uzyskanej informacji na temat zachowania po badaniu. Wykształcenie badanych wpływa na ich poziom uzyskanych informacji na temat zachowania po zabiegu H(3) = 8,98; p < 0,05. Aby sprawdzić, pomiędzy którymi grupami zachodzi zależność, zastosowano metodę porównań wielokrotnych post hoc Bonferroniego. Analiza wykazała, iż badani z wykształceniem średnim istotnie statystycznie częściej posiadali wyższy poziom informacji na temat zachowania po badaniu niż respondenci z wykształceniem zawodowym. Pomiędzy pozostałymi grupami nie uzyskano istotnych statystycznie różnic p > 0,05.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Bazaliński D, Kaczmarska D, Chmiel Z et al.: Determinanty warunkujące satysfakcję z profilaktycznej endoskopii jelita grubego. Nowa Med 2011; 3: 42-50. 2. Michałowski J, Kempiński R, Wieczorek S, Poniewierka E: Endoskopia przewodu pokarmowego. Od historii po teraźniejszość i przyszłość. Now Lek 2011; 80(2): 153-156. 3. Ginsberg GG, Kochman ML, Notron I, Gostout ChJ: Kliniczna endoskopia przewodu pokarmowego. Medipage, Warszawa 2009: 9-10. 4. Peterlejtner T, Zdrojewski M, Firkowski P et al.: Bezpieczeństwo i skuteczność kolonoskopowych polipektomii. Poal Ann Med 2009; 16(1): 94-102. 5. Yamada T: Podręcznik gastroenterologii (tłum. Małecka-Panas E). Czelej, Lublin 2006. 6. Kamiński M, Reguła J: Znaczenie jakości kolonoskopii przesiewowej. Prz Gastroenterol 2007; 2(6): 311-314. 7. Reguła J, Rupinski M, Kraszewska E et al.: Colonoscopy in colorectal-cancer screening for detection of advanced neoplasia. N Engl J Med 2006; 355: 1863-1872. 8. Kronborg O, Regula J: Population screening for colorectal cancer. Advantages and drawbacks. Dig Dis 2007; 25: 270-273. 9. Fox C, Schmiegel W, Classen M: Current status of screening colonoscopy in Europe and in the United States. Endoscopy 2007; 39: 168-173. 10. Butruk E, Regula J, Polkowski M et al.: National colorectal cancer screening programme in Poland. ESGE Newsletter. Endoscopy 2002; 34: 939-940. 11. Stec R: Badania przesiewowe w raku jelita grubego. Współczesna Onkol 2006; 3: 96-102. 12. Wretowska D, Pracki M, Kamiński M: Przygotowanie jelita grubego do kolonoskopii. Gastroenterol Klin 2010; 2(1): 30-36. 13. Mamula P, Adler DG, Conway JD et al.: Colonoscopy preparation. Gastrointest Endosc 2009; 69: 1201-1209. 14. Huppertz-Haus G, Bretthauer M, Sauar J et al.: Polyethylene glycol versus sodium phosphate in bowel cleansing for colonoscopy: a randomized trial. Endoscopy 2005; 37: 537-541. 15. Aronchick CA, Lipschutz WH, Wright SH et al.: A novel tablet purgative for colonoscopic preparation: efficacy and safety comparisons with Colyte and Fleet Phospho-Soda. Gastrointest Endosc 2000; 52: 346-352. 16. American Society of Anesthesiologist Task Force: Practice guidelines for sedation and analgesia by non-anesthesiologists. Anesthesiology 2002; 96: 1004-1017. 17. Dolwani S, Ragunath K: Quality criteria for a good screening colonoscopy. Curr Colorectal Cancer Rep 2010; 6: 38-43. 18. Luck A, Pearson S, Madden G, Hewitt P: Effects of video information on precolonoscopy anxiety and knowledge; a randomized trial. Lancet 1999; 354: 2032-2035. 19. Eszyk J, Otręba D, Gonciarz M: Jak właściwe przygotowanie chorego wpływa na rezultat badania kolonoskopowego. Świat Med Farm 2014; 2: 3-9. 20. Wah-Kheong Ch, Khean-Lee G: Evaluation of Patient Satisfaction of an Outpatient Colonoscopy Service in an Asian Tertiary Care Hospital. Gastroenterol Res Pract 2012; 2012: 561893. 21. Homa K: Akceptowalność przesiewowych badań kolonoskopowych we wczesnym wykrywaniu raka jelita grubego. Gastroenterol Pol 2004; 2: 181-185. 22. Condon A, Graff L, Elliot L, Ilnyckyj A: Acceptance of colonoscopy requires more than test tolerance. Can J Gastroenterol 2008; 1: 41-47. 23. Gryz J, Izdebski P: Lęk u pacjentów przed inwazyjnymi badaniami diagnostycznymi: koronografią, arteriografią, kolonoskopią. Pol J Radiol 2005; 2: 31-36. 24. Filat C, Milas D, Dragomi I, Dumit DL: Endoskopia digestive-cauza de anxietate. Clujul Medical 2010; 1: 127-132. 25. Klabunde C, Vernon S, Nadel M et al.: Barriers to colorectal cancer screening: a comparison of reports from primary care physicians and average-risk adults. Medical Care 2005; 43(9): 939-944. 26. Zubarik R, Ganguly E, Benway D et al.: Procedure-related abdominal discomfort in patients undergoing colorectal cancer screening: a comparison of colonoscopy and flexible sigmoidoscopy. Am J Gastroenterol 2002; 97: 3056-3061. 27. Kotowski B, Kamiński M, Rupiński M et al.: Analiza jakości kolonoskopii w ogólnopolskim programie badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego. Gastroenterol Klin 2009; 1: 45-53. 28. Schoenfeld P, Cash B, Flood A et al.: Colonoscopic screening of average-risk women for colorectal neoplasia. N Engl J Med 2005; 352: 2061-2068.
