Streszczenie
Obecność ubytków próchnicowych u co drugiego dziecka w wieku 3 lat w Polsce świadczy o wczesnej ekspozycji zębów na działanie czynników próchnicotwórczych. Częstą przyczyną są błędy dietetyczne, polegające przede wszystkim na dodawaniu cukru do produktów spożywczych podawanych dziecku oraz karmieniu dziecka przed snem i w nocy, zarówno sztucznie, jak i naturalnie. Karmienie naturalne dziecka przynosi korzyści zarówno dziecku, jak i matce. Może ono przyczynić się jednak do rozwoju choroby próchnicowej, jeśli nie będą przestrzegane zasady profilaktyki przeciwpróchnicowej.
Niezbędne było więc wyjaśnienie znaczenia przedłużonego karmienia piersią, tj. kontynuowanego po 12. miesiącu życia dziecka, w etiologii próchnicy wczesnego dzieciństwa oraz opracowanie zaleceń umożliwiających kontynuację karmienia i jednocześnie ograniczenie ryzyka wystąpienia próchnicy zębów.
Dokonano przeglądu badań naukowych oceniających kariogenność mleka ludzkiego, związek karmienia piersią z próchnicą wczesnego dzieciństwa, wpływ innych czynników na występowanie tej choroby oraz zaleceń dietetycznych dla dzieci towarzystw naukowych, Światowej Organizacji Zdrowia i zespołów ekspertów. Pozyskane informacje pozwoliły na przygotowania artykułu pt. „Karmienie piersią a próchnica wczesnego dzieciństwa – systematyczny przegląd piśmiennictwa” i wstępnej wersji dokumentu dotyczącego zasad postępowania zmniejszających ryzyko próchnicy zębów u dzieci karmionych piersią w 2. roku życia. Ostateczna wersja dokumentu powstała po uwzględnieniu uwag zespołu ekspertów opiniujących i konsultantów wojewódzkich w dziedzinie stomatologii dziecięcej.
Dokument zawiera podstawowe informacje dotyczące etiologii próchnicy wczesnego dzieciństwa, roli, jaką odgrywają w niej błędy w sposobie odżywiania dziecka oraz zalecenia profilaktyczne, których przestrzeganie zmniejszy ryzyko tej choroby.

Summary
The presence of cavities resulting from caries in every other child aged 3 in Poland proves early exposure of the teeth to the operation of cariogenic factors. A common cause are dietary issues consisting mainly in adding sugar to food given to the child and feeding the child before going to sleep and at night, both artificially and using the natural method. Natural child feeding brings benefits both for the child and the mother. However, it may contribute to the development of caries if the principles of anti-caries prophylaxis are not maintained.
Thus, it was necessary to explain the importance of prolonged breastfeeding, i.e. continued after the child reaches 12 months of age, in the aetiology of early childhood caries and develop recommendations making it possible to continue breastfeeding at simultaneous limitation of the risk of caries.
A review was made of scientific studies assessing the cariogenicity of the human milk, the relationship between breastfeeding and early childhood caries, the impact of other factors on the presence of the disease and dietary recommendations for children of Scientific Associations, World Health Organisation and panels of experts. The information obtained made it possible to prepare the article entitled “Breastfeeding and early childhood caries – systematic overview” and early version of the document concerning the principles of conduct reducing the risk of caries in breastfed children at the age of two. The final version of the document was created having taken into consideration the remarks of the panel of experts and province consultants in the field of paediatric dentistry.
The document contains the basic information concerning the aetiology of early childhood caries, the role played by the mistakes in the manner of feeding the child and prophylaxis recommendations, which when followed, reduce the risk of the disease.