*Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Nowe możliwości wykorzystania miodu manuka do leczenia chorób skóry i błon śluzowych
New possibilities using of manuka honey for the treatment of skin and mucous membrane diseases
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Naukowy Instytutu: prof. dr n. techn. Ryszard Kozłowski
Streszczenie
Miód manuka charakteryzuje się szerokim zakresem działania leczniczego. Znalazł zastosowanie w terapii wielu chorób wewnętrznych, jednak szczególne zainteresowanie budzi jego wykorzystanie w leczeniu wielu chorób dermatologicznych, często niepoddających się działaniu leków konwencjonalnych, a także przewlekłych i zaniedbanych. Miód manuka może być stosowany do leczenia chorób skóry i błon śluzowych zarówno w stanie naturalnym, jak i w formie preparatów, takich jak plastry, pasty, żele i krople. Z przeglądu piśmiennictwa wynika, że stosowanie tego produktu jest wyjątkowo skuteczne w terapii cukrzycowych owrzodzeń stóp, ran odleżynowych, zakażonych ran powstałych po operacjach odtwórczych brzucha, przepukliny pępkowej u noworodków, ran po operacji wycięcia sromu oraz ropiejących ran włosowych. Miód manuka okazał się także bardzo skuteczny w leczeniu ran powstałych w wyniku toczącego się procesu nowotworowego jamy ustnej oraz pooperacyjnego obrzęku rogówki. Wykazuje również korzystne działanie w dużej liczbie przypadków poradiacyjnego zapalenia błon śluzowych jamy ustnej oraz alergicznego grzybiczego zapalenia zatok przynosowych.
Summary
Manuka honey is characterized by a wide range of therapeutic effects. It has been used in the treatment of several internal diseases, but of particular interest is the use in the treatment of many dermatological diseases, often unresponsive to conventional drugs, as well as chronic and neglected illnesses. Manuka honey can be applied in curing skin and mucous membrane diseases both in the natural state and in the form of preparations such as plasters, pastes, gels and drops. According to literature review, the use of manuka honey is extremely effective in healing diabetic foot ulcers, pressure ulcers, post bariatric abdominoplasty infected wounds, exomphalos major in newborn, as well as in treatment of wounds after gynaecological surgery, e.g. surgical vulvectomy, and pilonidal sinus wounds. Manuka honey has also proved to be very effective in the treatment of wounds caused by ongoing squamous cell carcinoma of the oral cavity, and post-operative corneal oedema. It also confirmed beneficial effects in a large number of cases of radiation-induced oral mucositis, and allergic fungal rhinosinusitis.
Wprowadzenie
Miód manuka charakteryzuje się szerokim zakresem działania leczniczego. Znalazł zastosowanie w terapii wielu chorób wewnętrznych, jednak szczególne zainteresowanie budzi jego wykorzystanie w leczeniu wielu chorób dermatologicznych, często niepoddających się działaniu leków konwencjonalnych, a także przewlekłych i zaniedbanych.
Wcześniejsze prace, opublikowane w latach 2001-2009, dotyczą głównie zastosowania miodu manuka w leczeniu rozmaitych typów ran, takich jak oparzeniowe (1, 2), pourazowe (3), odleżynowe (3-5), cukrzycowe stóp (2, 5), po zabiegach chirurgicznych (2, 6), po przeszczepach skóry (7, 8), zakażone drobnoustrojami opornymi na antybiotyki (9-11), martwicze (9, 10), zgorzelinowe (10), nowotworowe (5, 8, 12), alergiczne (5), a także o zróżnicowanej etiologii (2, 4).
Ponadto do tej pory w piśmiennictwie polskim opublikowano wiele prac na temat leczniczych właściwości miodu manuka, w tym dotyczących leczenia chorób wewnętrznych (13), owrzodzeń żylakowych podudzi (14), ran odleżynowych (15), a także o charakterze ogólnym, wskazujących na możliwości leczenia za pomocą tego produktu różnych chorób wewnętrznych i zewnętrznych (16-20).
Niniejsze opracowanie ma na celu przybliżenie nowych możliwości wykorzystania miodu manuka do leczenia chorób skóry i błon śluzowych.
Choroby skóry
W latach 2010-2016 w piśmiennictwie pojawiło się szereg prac dotyczących zastosowania miodu manuka w terapii chorób skóry. Dotyczyły one leczenia cukrzycowych owrzodzeń stóp (23-25), odleżyn u osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego (26), zakażeń i rozejścia się brzegów ran po operacjach odtwórczych brzucha (27), przepukliny pępkowej dużej u noworodków (28), ran po operacji wycięcia sromu (29) oraz ropiejących zatok włosowych (30).
Cukrzycowe owrzodzenia stóp
W omawianym okresie ukazało się kilka prac na temat leczenia miodem manuka cukrzycowych owrzodzeń stóp (ang. diabetic foot ulcers). Polskie nazewnictwo lekarskie określa tę chorobę jako „angiopatię cukrzycową” lub „stopę cukrzycową” (21, 22). Powstaje ona na tle zmian miażdżycowych zlokalizowanych w większych naczyniach, co prowadzi do zgorzeli w obrębie palców stóp, względnie w małych naczyniach podudzi lub stóp, co powoduje owrzodzenia, często zakażone bakteriami lub grzybami. Długotrwała choroba w wielu przypadkach prowadzi do amputacji palców stóp lub większej części kończyny.
Zerm i wsp. (23) z dobrym skutkiem zastosowali w warunkach szpitalnych opatrunki z miodem manuka u pacjentów z cukrzycowymi owrzodzeniami stóp. Rany w większości przypadków zakażone były gronkowcami złocistymi opornymi na metycylinę (Staphylococcus aureus MRSA). Opatrunki z miodem manuka o wymiarach 60 x 40 x 15 mm użyto do leczenia owrzodzeń określanych jako III stopnia w skali Wagnera. Łącznie z opatrunkami miodowymi stosowano terapię antybiotykami systemowymi, oczyszczanie ran z wydzieliny ropnej i martwych tkanek oraz przeciwbólowe opaski uciskowe.
W wyniku zastosowanego leczenia obserwowano zanikanie miejscowego stanu zapalnego, wymieranie drobnoustrojów ropotwórczych, stymulowanie rozwoju tkanki ziarninowej oraz systematyczne zmniejszanie cukrzycowych owrzodzeń stóp. Efekty działania opatrunków z miodu manuka oraz tolerowanie ich przez pacjentów oceniano bardzo pozytywnie (23).
Al Saeed (24) w randomizowanych i kontrolowanych podwójnie ślepą próbą badaniach klinicznych, dotyczących leczenia cukrzycowego owrzodzenia stóp za pomocą miodu manuka, uwzględnił 57 pacjentów obu płci w wieku 55-59 lat. Do grupy leczonej konwencjonalnie oraz dodatkowo opatrunkami z miodem manuka przeznaczono 31 pacjentów (grupa badana). Natomiast do grupy leczonej wyłącznie konwencjonalnie zakwalifikowano 26 pacjentów (grupa kontrolna). Pacjenci chorowali na cukrzycę średnio 17 lat, a stan owrzodzeń stóp w skali Wagnera wynosił u nich: II stopnia – 20 osób, III stopnia – 16 osób i IV stopnia – 21 osób.
W grupie badanej stosowano opatrunki zawierające 35 g miodu manuka o wartości MGO 180+ (180 μg metyloglioksalu w 1 kg miodu). Nakładano je na rany pacjentów raz dziennie. Ponadto rany pacjentów obu grup (badanej i kontrolnej) przemywano środkiem antyseptycznym Povidone iodine oraz zaopatrywano opatrunkami okluzyjnymi. Terapię prowadzono przez 6 miesięcy.
Badania wykazały, że u pacjentów grupy badanej (leczenie konwencjonalne wspomagane opatrunkami z miodem manuka) całkowite zniszczenie drobnoustrojów w ranach nastąpiło średnio po 11 dniach terapii i było o 14 dni (56%) krótsze niż u pacjentów grupy kontrolnej (leczenie konwencjonalne). Ponadto w grupie badanej całkowite wyleczenie cukrzycowych owrzodzeń stóp (zabliźnienie ran) nastąpiło po 6 miesiącach terapii u 27 pacjentów (87,1%), podczas gdy w grupie kontrolnej całkowite wyleczenie po tym czasie odnotowano w przypadku zaledwie 11 pacjentów (42,3%). Warto dodać, że do amputacji palców stóp u pacjentów z grupy badanej doszło tylko w 3 przypadkach (9,7%), natomiast w grupie kontrolnej dotyczyło to 11 pacjentów (34,6%) (24).
W ramach innych badań klinicznych, randomizowanych i kontrolowanych podwójnie ślepą próbą, Kamaratos i wsp. (25) do leczenia neuropatycznych (powstałych na tle zmian w nerwach obwodowych) owrzodzeń stóp użyli opatrunków impregnowanych miodem manuka. Badaniami objęto 63 pacjentów w wieku 55-60 lat, których podzielono na dwie grupy. W jednej grupie, liczącej 32 osoby, zastosowano opatrunki impregnowane miodem manuka (grupa badana). Drugą grupę pacjentów, w liczbie 31 osób, leczono za pomocą opatrunków konwencjonalnych (grupa kontrolna). Opatrunki w obu grupach zmieniano raz dziennie. Terapię prowadzono przez 4 miesiące.
Stwierdzono, że w grupie osób leczonych opatrunkami z miodem manuka już po pierwszym tygodniu terapii w 25 przypadkach (78,1%) rany zostały całkowicie oczyszczone z drobnoustrojów, podczas gdy w grupie kontrolnej stan taki obserwowano tylko w 11 przypadkach (31,5%). Poza tym czas trwania leczenia neuropatycznych cukrzycowych owrzodzeń stóp w grupie badanej wynosił 31 dni, a w grupie kontrolnej 43 dni. A zatem czas leczenia pacjentów opatrunkami impregnowanymi miodem był prawie o 30% krótszy w porównaniu do pacjentów leczonych opatrunkami konwencjonalnymi (25).
Odleżyny
Biglari i wsp. (26) za pomocą opatrunków z miodem manuka (Medihoney; Convita) leczyli przewlekłe odleżyny u osób całkowicie lub częściowo sparaliżowanych, cierpiących z powodu uszkodzenia rdzenia kręgowego. Pacjenci obojga płci w wieku 30-79 lat mieli rany odleżynowe zlokalizowane w okolicy krzyżowej, kulszowej, brzucha, ramienia, uda, podudzi oraz pięt. W 15 przypadkach były to odleżyny III stopnia i w 5 przypadkach – IV stopnia. Wielkość ran odleżynowych wahała się w granicach 8-80 cm2, przy czym większość z nich mieściła się w granicach 10-30 cm2. Poza tym wszystkie rany były zakażone bakteriami, w tym w 6 z nich znajdowały się gronkowce złociste oporne na metycylinę. Opatrunki z miodem manuka zmieniano raz dziennie. Terapia trwała 2 miesiące.
Wykazano, że po 4 tygodniach stosowania opatrunków z miodu, 18 pacjentów (90,0%) uległo całkowitemu wyleczeniu. Ich rany całkowicie się zabliźniły. Natomiast dwóch pozostałych pacjentów (10,0%) wyleczono za pomocą opatrunków z miodem manuka w ciągu 2-4 tygodni. Przeprowadzone badania świadczą o bardzo wysokiej skuteczności leczenia tego rodzaju ran odleżynowych.
Rany pooperacyjne
Opatrunki z miodem manuka okazały się bardzo przydatne w leczeniu ran powstałych po operacji odtwórczej brzucha. Jarvis i wsp. (27) opisali przypadek 40-letniej pacjentki, która poddała się takiemu zabiegowi chirurgicznemu po 2 latach od laparoskopowego założenia bypassu żołądka oraz znacznego obniżenia masy ciała (usunięcie nadmiaru tłuszczu z powłok brzusznych). Po 10 dniach od operacji wywiązało się zakażenie oraz rozejście się brzegów rozległej rany brzucha (pionowe i poziome nacięcie nadłonowe). Rana zakażona gronkowcem złocistym nie poddała się leczeniu konwencjonalnemu, a jej stan w trakcie podawania antybiotyków jeszcze się pogorszył (brzegi rany zaczęły ulegać procesowi martwiczemu).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Baghel PS, Shukla S, Mathur RK i wsp. A comparative study to evaluate the effect of honey dressing and silver sulfadiazine dressing on wound healing in burn patient. Indian J Plast Surg 2009; 42(2):176-81.
2. Gethin G, Cowman S. Case series of use of Manuka honey in leg ulceration. Int Wound J 2005; 2(1):10-5.
3. Acton C, Dunwoody G. The use of medical grade honey in clinical practice. Br J Nurs 2008; 17(20, supl):538-44.
4. Gethin GT, Cowman S, Conroy RM. The impact of Manuka honey dressings on the surface pH of chronic wounds. Int Wound J 2008; 5(2):185-94.
5. Robson V, Dodd S, Thomas S. Standardized antibacterial honey (Medihoney) with standard therapy in wound care: randomized clinical trial. J Adv Nurs 2009; 65(3):565-75.
6. Robson V. Use of Leptospermum honey in chronic wound management. J Commun Nurs 2004; 18(9):24-8.
7. Visavadia BG, Honeysett J, Danford MH. Manuka honey dressing: An effective treatment for chronic wound infections. Br J Oral Maxillafae Surg 2008; 46:696-7.
8. Simon A, Sofka K, Wiszniewsky G i wsp. Wound care with antibacterial honey (Medihoney) in pediatric hematology-oncology. Support Care Cancer 2006; 14:91-7.
9. Acton C. Medihoney: a complete wound bed preparation product. Br J Nurs 2008; 17(11, Supl):544-8.
10. Blaser G, Santos K, Bode U i wsp. Effect of medical honey on wounds colonised or infected with MRSA. J Wound Care 2007; 16(8):325-8.
11. Cooper RA, Molan PC, Krishnamoorthy L i wsp. Manuka honey used to heal a recalcitrant surgical wound. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2001; 20:758-9.
12. Kingsley A. The use of honey in the treatment of infected wounds: case studies. Br J Nurs 2001; 10(22, Supl):513-20.
13. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Perspektywy wykorzystania miodu manuka w leczeniu chorób wewnętrznych. Post Fitoter 2016; 17(1):55-8.
14. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Miód manuka w leczeniu owrzodzeń żylakowych podudzi. Post Fitoter 2016; 17(3):228-32.
15. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Skuteczność stosowania opatrunków z miodu w leczeniu ran odleżynowych. Pasieka 2013; (3):48-51.
16. Hołderna-Kędzia E, Kędzia B. Miód manuka. Kalendarz Pszczelarza Polskiego. Wyd Humana Divinis, Toruń 2013; 68-75.
17. Tanska E. Medihoney leczy rany lepiej niż antybiotyki. Pszczelarstwo 2006; (12): 6-7.
18. Simka M. Zastosowanie miodu w leczeniu ran. Leczenie Ran 2006; 3(4):127-9.
19. Derentowicz P. Miód manuka w świetle badań naukowych. Prakt Lek 2014; (1):14.
20. Nowak D, Gośliński M. Właściwości antyoksydacyjne i zdrowotne miodu manuka. Czas Aptek 2015; (3):45-50.
21. Brühl W, Brzozowski R. Vademecum lekarza ogólnego. PZWL, Warszawa 1990; 444.
22. Jabłońska S, Chorzelski T. Choroby skóry. Wyd Lek PZWL, Warszawa 2001; 332.
23. Zerm R, Jecht M, De-Malter P i wsp. Treatment of diabetic foot syndrome with Manuka honey. Eur J Integr Med 2010; 2(4):258-9.
24. Al Saeed M. Therapeutic efficacy of conventional treatment combined with manuka honey in the treatment of patients with diabetic foot ulcers: A randomized controlled study. Egypt J Hosp Med 2013; 53(10):1064-71.
25. Kamaratos AV, Tzirogiannis KN, Iraklianov SA i wsp. Manuka honey – impregnated dressings in the treatment of neuropathic diabetic foot ulcers. Int Wound J 2014; 11(3):259-63.
26. Biglari B, Linden PH, Simon A i wsp. Use of Medihoney as a non-surgical therapy for chronic pressure ulcers in patients with spinal cord injury. Spinal Cord 2012; 50:165-9.
27. Jarvis RD, Crewe BT, Matzen SH. Post-bariatric abdominoplasty resulting in wound infection and dehiscence – Conservative treatment with medical grade honey: A case report and review of literature. Int J Surg Case Rep 2016; 20:1-3.
28. Nicoara CD, Singh M, Jester I i wsp. Medicated Manuka honey in conservative management of exomphalos major. Pediatr Surg Int 2014; 30(5):515-20.
29. Sioma-Markowska U. Leczenie ran trudno gojących się w ginekologii. Gin Pol Med Project 2011; 4(22):55-62.
30. Thomas M, Hamdan M, Hailes S i wsp. Manuka honey as an effective treatment for chronic pilonidal sinus wounds. J Wound Care 2011; 20(11):528-33.
31. Hawley P, Hovan A, McGahan CE i wsp. A randomized placebo-controlled trial of manuka honey for radiation-induced for mucositis. Support Care Cancer 2014; 22(3):751-61.
32. Drain J, Fleming MO. Palliative management of malodorous squamous cell carcinoma of the oral cavity with Manuka honey. J Wound Ostomy Contin Nurs 2015; 42(2):190-2.
33. Wong D, Alandejani T, Javer AR. Evaluation of manuka honey in the management of allergic fungal rhinosinusitis. J Otolaryngol-Head Neck Surg 2011; 40(2):E19-21.
34. Thamboo A, Thamboo A, Philpott C i wsp. Single-blind study of manuka honey in allergic fungal rhinosinusitis. J Otolaryngol-Head Neck Surg 2011; 40(3):238-43.
35. Albietz JM, Lenton LM. Standardised antibacterial Manuka honey in the management of persistent post-operative corneal oedema: a case series. Clin Exp Optom 2015; 98(5):464-72.
