© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 4/2017, s. 177-182
*Tomasz Słomka1, Anna Drelich-Zbroja2, Tomasz Roman2, Maryla Kuczyńska2, Piotr Trojanowski3, Tomasz Jargiełło2
Grubość kompleksu intima-media oraz występowanie blaszki miażdżycowej w tętnicach szyjnych w populacji lubelskiej w odniesieniu do stylu życia badanych
The thickness of the intima-media complex and the existence of atherosclerotic plaque in the carotid arteries in the Lublin’s population in relation to lifestyle of subjects
1Zakład Matematyki i Biostatystyki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Kierownik Zakładu: dr hab. n. o zdr. Marian Jędrych
2Zakład Radiologii Zabiegowej i Neuroradiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Małgorzata Szczerbo-Trojanowska
3Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Janusz Klatka
Streszczenie
Wstęp. Miażdżyca jest to przewlekła, zwyrodnieniowo-zapalna choroba naczyń tętniczych. Ultrasonografia (USG) dopplerowska staje się coraz bardziej rozpowszechnioną nieinwazyjną metodą obrazowania zmian miażdżycowych w naczyniach tętniczych. Poprzez ocenę grubości warstwy środkowej i wewnętrznej tętnic, szczególnie szyjnych, tzw. ocenę grubości kompleksu śródbłonek-błona środkowa naczyń, ocenę kompleksu intima-media (ang. intima-media thickness – IMT) można skutecznie rozpoznać i monitorować wiele chorób o podłożu miażdżycowym, szczególnie u osób obarczonych ryzykiem występowania epizodów sercowo-naczyniowych.
Cel pracy. Celem badań prezentowanych w niniejszej pracy była ocena zależności grubości kompleksu IM w prawej i lewej tętnicy szyjnej oraz występowania blaszki miażdżycowej w lubelskiej populacji, w odniesieniu do stylu życia, zwłaszcza aktywności fizycznej i palenia tytoniu.
Materiał i metody. Badaniami objęto grupę 121 osób, mężczyzn i kobiet będących mieszkańcami województwa lubelskiego, których poproszono o wypełnienie ankiety informacyjnej o ich stylu życia. Następnie osoby te były poddawane dopplerowskiemu badaniu USG dotyczącemu oceny grubości kompleksu IM oraz oceny występowania w obrazie USG blaszki miażdżycowej.
Wyniki. Wykazano różnice dla grubości kompleksu IM z uwzględnieniem stopnia aktywności fizycznej oraz paleniem papierosów oraz zależności pomiędzy występowaniem blaszki miażdżycowej a stopniem aktywności fizycznej badanych osób. Nie stwierdzono zależności pomiędzy występowaniem blaszki miażdżycowej a paleniem papierosów.
Wnioski. Wyniki prezentowanej pracy potwierdzają celowość wykonywania pomiaru grubości kompleksu IM, zwłaszcza u osób obciążonych ryzykiem sercowo-naczyniowym, w tym w postaci nieprawidłowego stylu życia.
Summary
Introduction. Atheromatosis is a chronic inflammatory condition of arterial vessels. Doppler sonography becomes more and more widespread non-invasive method of vascular imaging, including the occurrence of atheromatous symptoms. The focus of Doppler sonography is an evaluation of the vascular intima-media thickness (IMT) of the arteries, especially of the carotid arteries, the, so-called, evaluation of the endothelium-intima-media complex. IMT evaluation is of key clinical significance, mainly for its high diagnostic and monitoring efficacy of atheromatosis-based diseases.
Aim. The aim of this report was an evaluation of the relationships between IMT in right and left carotid arteries and the occurrence of atheromatous plaque in the Lublin population with respect to selected cardiovascular risk factors: physical fitness or the use of nicotine.
Material and methods. A group of 121 subjects was included into the study, all of the participants being residential inhabitants of the Lublin Voivodship. All the participating patients were requested to fill in a questionnaire. After that, the patients were submitted to Doppler sonography concentrated on IMT evaluation. The occurrence of atheromatous plaque was also assessed in obtained sonographic images.
Results. There were statistically significant differences for IMT according to physical activity and smoking by subjects; statistically significant relationship was also found between the occurrence of the atheromatous plaque and the degree of physical activity. No statistical relationship was found between the occurrence of the atheromatous plaque and tobacco smoking.
Conclusions. The results justify the IMT measurements, especially in persons with cardiovascular risk including the improper style of life.
WSTĘP
Miażdżyca (arterioskleroza) jest przewlekłą chorobą naczyń tętniczych, o podłożu zwyrodnieniowo-zapalnym. Konsekwencją postępującego procesu miażdżycowego jest wytworzenie blaszki miażdżycowej wewnątrz naczynia, co powoduje zwężenie światła naczynia, ograniczenie przepływu krwi i niedokrwienia (1, 2). Patologia miażdżycy jest złożona, a proces miażdżycowy ma charakter wieloczynnikowy, nie do końca poznany. Niemniej jednak, uważa się, że na rozwój miażdżycy pracujemy latami – coraz częściej tę chorobę wiąże się z szybkim tempem i stylem życia w krajach wysokorozwiniętych (1, 3). Zwłaszcza w krajach wysoko ucywilizowanych, w inicjowaniu powstawania zmian miażdżycowych szczególnie istotną rolę odgrywa prowadzony styl życia, włączając w to stopień aktywności fizycznej i palenie tytoniu. Wiadomo bowiem, że podjęcie jakiejkolwiek aktywności fizycznej wpływa korzystnie na pracę układu sercowo-naczyniowego. Umiarkowany i dopasowany indywidualnie do osoby ruch poprawia wydolność mięśnia sercowego, a przez to znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia epizodu sercowo-naczyniowego. Regularne ćwiczenia fizyczne (chodzenie, bieganie, pływanie lub jazda na rowerze) nie tylko redukują masę ciała i zmniejszają obwód w talii, ale i obniżają ciśnienie tętnicze o około 3-4 mmHg oraz korzystnie wpływają na wartości lipidogramu i poziom glukozy (4-7). Dostępnych jest także wiele danych literaturowych wskazujących na to, że palenie tytoniu w sposób istotny zwiększa nie tylko ryzyko zachorowalności na choroby układu sercowo-naczyniowego, ale i śmiertelność z powodu tych chorób. Wypalenie jednego tylko papierosa dziennie skutkuje nagłym wzrostem ciśnienia tętniczego i silnym przyśpieszeniem akcji serca oraz nasila proces powstawania blaszki miażdżycowej. Dodatkowo palenie papierosów obniża stężenie cholesterolu frakcji „dobrego cholesterolu”, a zwiększa stężenie frakcji „złego cholesterolu” oraz powoduje zwiększenie krzepliwości krwi (8, 9). Wyniki badań projektu INTERHEART i INTERSTROKE potwierdziły niekorzystny wpływ tytoniu na układ sercowo-naczyniowy: palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca o 2,95 raza w porównaniu do osób niepalących (10), a udaru mózgu o 2,09 raza (11, 12).
W ciągu ostatnich kilkunastu lat nastąpił ogromny postęp w dziedzinie diagnostyki, a tym samym możliwości skutecznej terapii chorób układu sercowo-naczyniowego. Ultrasonografia (USG) dopplerowska staje się coraz bardziej rozpowszechnioną nieinwazyjną metodą obrazowania naczyń, jako jedna z niezbędnych i bardziej efektywnych metod wykrywania i monitorowania pierwszych niekorzystnych zmian strukturalnych w naczyniach tętniczych, jeszcze przed pojawieniem się objawów chorobowych. Istotą dopplerowskiego badania USG jest ocena grubości warstwy środkowej i wewnętrznej tętnic, szczególnie szyjnych, tzw. ocena grubości kompleksu śródbłonek-błona środkowa naczyń, ocena kompleksu intima-media (ang. intima-media thickness – IMT). Najczęściej badanie dotyczy dostępnych odcinków tętnic szyjnych wspólnych (ang. common carotid artery – CCA). Uważa się, że grubość kompleksu IM jest ważnym wskaźnikiem ryzyka wystąpienia epizodu sercowo-naczyniowego, gdyż pogrubienie błony wewnętrznej tętnicy szyjnej może sugerować wczesne stadium miażdżycy, bez konkretnych objawów chorobowych. Według Europejskiego Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego za prawidłowe wartości grubości kompleksu IM uważa się wartość 0,9 mm, a wartości przekraczające 0,9 mm uznawane są jako wyznacznik początkowego uszkodzenia narządowego (13-16).
CEL PRACY
Celem pracy była ocena kompleksu IM oraz występowania blaszki miażdżycowej w prawej oraz lewej tętnicy szyjnej wspólnej (ang. right/left common carotid artery – RT/LT CCA) w lubelskiej populacji, w odniesieniu do stylu życia pacjentów, uwzględniając aktywność fizyczną i palenie tytoniu.
MATERIAŁ I METODY
Materiał badawczy
Badaniem objęto losowo 121 osób z populacji lubelskiej. Badanych poproszono o wypełnienie ankiety, w której uzupełniano informacje dotyczące między innymi poziomu aktywności fizycznej czy stosowania używek, zwłaszcza nikotyny.
Metody badawcze
Wszystkie badania USG tętnic szyjnych wykonano w Zakładzie Radiologii Zabiegowej i Neuroradiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie przy użyciu aparatu Logiq 7 z zastosowaniem sondy liniowej wysokiej rozdzielczości o częstotliwości 6-12 MHz. Każde badanie USG wykonywane było przez tego samego, doświadczonego ultrasonografistę.
Każdą procedurę diagnostyczną rozpoczynano od obrazowania w prezentacji B (ang. brightness, jaskrawość), w poprzecznej płaszczyźnie identyfikując CCA. Następnie w płaszczyźnie podłużnej wizualizowano wymienione tętnice, stosując optymalną głębokość oraz ustawiając ognisko (pojedyncze) na głębokość ocenianej tętnicy. Pomiary grubości kompleksu IM przeprowadzone były przy maksymalnie powierzchownym obrazowaniu. Grubość kompleksu IM oceniano w CCA, w odległości od 1 do 2 cm poniżej podziału, zarówno dla lewej, jak i prawej tętnicy szyjnej. Wszystkie pomiary dokonywane były na ścianie tylnej.
W przypadku zdiagnozowania blaszki miażdżycowej (grubość powyżej 1,5 mm) oceniano jej morfologię w prezentacji B, a następnie oceniano powierzchnię każdej z blaszek – analizowano spektrum przepływu krwi na wysokości blaszek miażdżycowych, korzystając z opcji zapisu spektralnego, zaś w obrazowaniu color wykluczona bądź potwierdzano obecność przyspieszenia typowego dla znaczącego zwężenia. Następnie w sposób analogiczny przeprowadzono badanie tętnic szyjnych po stronie przeciwnej.
Analiza statystyczna danych
Do opracowania danych statystycznych wykorzystano program StatSoft, Inc. (2014) STATISTICA (data analysis software system), v. 12 (www.statsoft.com).
WYNIKI
Grubość kompleksu IM w RT CCA i LT CCA z uwzględnieniem stylu życia (poziom aktywności fizycznej oraz palenie tytoniu)
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Beręsewicz A, Skierczyńska A: Miażdżyca – choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej. Chor Serca i Naczyń 2006; 3(1): 1-6.
2. Strepikowska A, Buciński A: Udar mózgu – czynniki ryzyka i profilaktyka. Post Farmakoter 2009; 65(1): 46-50.
3. Murray JL, Lopez AD: The Global Burden of Disease: A Comprehensive Assessment of Global Mortality and Disability from Disaeses, Injuries, and Risk Factors in 1990 and Projected to 2020. World Health Organization, Geneva, Switzerland 1996.
4. Lindstom J, Louheranta A: The Finnish Diabetes Prevention Study (DPS); life style intervention and 3-year results on diet and physical activity. Diabetes Care 2003; 26: 3230-3236.
5. Luke A, Dugas LR, Durazo-Arvizu RA et al.: Assessing Physical Activity and its Relationship to Cardiovascular Risk Factors: NHANES 2003-2006. BMC Public Health 2011; 11: 387.
6. Papademetriou V, Kokkinos FP: The role of exercise in the control of hypertension and cardiovascular risk. Curr Opin Nephrol Hyperens 1996; 5: 459-462.
7. Petrella RJ, Lattanzio CN: Can adoption of regular exercise later in life prevent metabolic risk of cardiovascular disease? Diabetes Care 2005; 28(3): 694-701.
8. Graham I, Atar D, Borch-Johnsen K et al.: European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Fourth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and other societies on cardiovascular disease prevention in clinical practice (constituted by representatives of nine societies and by invited experts). Eur J Cardiovasc Prev Rehab 2007; 14(2): 1-40.
9. Prescott E, Hippe M, Schnohr P et al.: Smoking and the risk of myocardial infarction in women and men: longitudinal population study. Br Med J 1998; 316: 1043-1047.
10. Teo KK, Ounpuu S, Hawken S et al.: Tobacco use and risk of myocardial infarction in 52 countries in the INTERHEART study: a case-control study. INTERHEART Study Investigators. Lancet 2006; 368(9536): 647-658.
11. O’Donnell MJ, Xavier D, Liu L et al.: Risk factors for ischaemic and intracerebral haemorrhagic stroke in 22 countries (the INTERSTROKE study): a case-control study. Lancet 2010; 376: 112-123.
12. Podolec P, Kopeć G, Pająk A: Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. [W:] Podolec P (red.): Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007; 1: 83-87.
13. Adamczak-Ratajczak A, Mądry E, Krawczyk M et al.: Kompleks intima-media – znaczenie diagnostyczne. Fam Med Prim Care Rev 2010; 12: 877-878.
14. Cobble M, Bale B: Carotid intima-media thickness: knowledge and application to everyday practice. Postgrad Med 2010; 22(1): 10-18.
15. Elwertowski M, Małek G: Standardy badań ultrasonograficznych Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego – aktualizacja. Badanie zewnątrzczaszkowych odcinków tętnic szyjnych oraz kręgowych Standards of the Polish Ultrasound Society – update. Examination of extracranial carotid and vertebral arteries. J Ultrason 2014; 14: 179-191.
16. Mookadam F, Moustafa SE, Lester SJ et al.: Subclinical atherosclerosis: evolving role of carotid intima-media thickness. Prev Cardiol 2010; 13(4): 186-197.
17. Gori N, Anania G, Stefani L et al.: Carotid Intima-Media Thickness in Master Athletes. Asian J Sports Med 2015; 6(2): 22587.
18. Pahkala K, Heinonen OJ, Simell O et al.: Association of physical activity with vascular endothelial function and intima-media thickness. Circulation 2011; 124: 1956-1963.
19. Park JH, Miyashita M, Kwon YC et al.: A 12-week after-school physical activity programme improves endothelial cell function in overweight and obese children: a randomised controlled study. BMC Pediatr 2012; 12: 111.
20. Fan AZ, Paul-Labrador M, Merz CN et al.: Smoking status and common carotid artery intima-medial thickness among middle-aged men and women based on ultrasound measurement: a cohort study. BMC Cardiovasc Disord 2006; 6: 42.
21. Poredos P, Orehek M, Tratnik E: Smoking is associated with dose-related increase of intima-media thickness and endothelial dysfunction. Angiology 1999; 50(3): 201-208.
22. Diez-Roux AV, Nieto FJ, Comstock GW et al.: The relationship of active and passive smoking to carotid atherosclerosis 12-14 years later. Prev Med 1995; 24: 48-55.
23. Joensuu T, Salonen R, Winblad I et al.: Determinants of femoral and carotid artery atherosclerosis. J Intern Med 1994; 236: 79-84.
24. van den Berkmortel FW, Smilde TJ, Wollersheim H et al.: Intima-media thickness of peripheral arteries in asymptomatic cigarette smokers. Atherosclerosis 2000; 150: 397-401.
25. Belcaro G, Laurora G, Cesarone MR et al.: Progression of subclinical atherosclerosis in 6 years. Ultrasound evaluation of the average, combined femoral and carotid bifurcation intima-media thickness. Vasa 1995; 24: 227-232.
26. Pit’ha J, Krajickova D, Cifkova R et al.: Intima-media thickness of carotid arteries in borderline hypertensives. J Neuroimaging 1999; 9: 19-22.
27. Jun Z, Jiguang W, Qing D et al.: Association of carotid intima media thickness with cigarette smoking in hypertensive Chinese adults. Int J Cardiol 2009; 137(1): 10-11.
28. Richey SA, Coady SA, Folsom AR: Smoking and diabetes differ in their associations with subclinical atherosclerosis and coronary heart disease-the ARIC Study. Atherosclerosis 2004; 172: 143-149.
