Choroby stawów biodrowych zarówno wrodzone, jak i występujące w wieku dziecięcym, pomimo leczenia są często przyczyną znacznych deformacji stawów biodrowych obserwowanych w wieku dorosłym. Deformacje objawiają się często silnymi dolegliwościami bólowymi i zaburzeniami funkcji kończyny. Takie choroby jak rozwojowa dysplazja stawu biodrowego, ropne krwiopochodne zapalenie stawu biodrowego w okresie noworodkowym, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów czy dysplazja wielonasadowa w wielu przypadkach powodują znaczną destrukcję stawu biodrowego i trwałe deformacje. Zaburzenia rozwoju stawu biodrowego dotyczą zarówno panewki stawu biodrowego, jak i bliższego końca kości udowej, a zmiany nasilają się wraz z wiekiem chorego. Jeśli wymienione choroby nie zostaną w odpowiednim czasie rozpoznane i prawidłowo leczone w okresie dziecięcym, mogą skutkować znacznymi ograniczeniami funkcjonalnymi u młodych dorosłych oraz zmianami morfologicznymi stawu biodrowego. Panewka stawu biodrowego zazwyczaj jest płytka i mała, głowa kości udowej jest zdeformowana, szyjka krótka z nieprawidłowym kątem antetorsji, kanał kości udowej jest zazwyczaj bardzo wąski i przyjmuje kształt cylindryczny bez typowego rozszerzenia w okolicy międzykrętarzowej (1, 2). Znacznie nasilona deformacja elementów stawu biodrowego i często obecne podwichnięcie lub całkowite zwichnięcie oraz młody wiek chorego stanowią ogromne wyzwanie dla chirurga i powodują, iż w literaturze można znaleźć wiele różnych strategii postępowania (3-6). Opisywane są operacje rekonstrukcyjne panewki stawu biodrowego, osteotomie kości udowej i różne techniki endoprotezoplastyki z zastosowaniem specjalnych implantów (7-25). Ze względu na różny obraz zmian morfologicznych stawu biodrowego w zależności od danej sytuacji klinicznej leczenie ciężkich następstw chorób stawów biodrowych jest trudne i wymagające technicznie. Często wcześniejsze leczenie operacyjne, którego celem była rekonstrukcja stawu biodrowego, a które nie zakończyło się sukcesem, znacznie utrudnia wykonanie endoprotezoplastyki (8, 11-15).

Doniesienia literaturowe zalecają osadzenie elementu panewkowego w jego anatomicznej lokalizacji w celu uzyskania prawidłowego przebiegu i napięcia mięśni obręczy biodrowej oraz celem egalizacji kończyn dolnych (7, 21, 22, 26). Ten zabieg wymaga zastosowania małych implantów panewkowych, ich znacznej medializacji, a czasem operacji rekonstrukcyjnych stropu panewkowego (16, 22, 26, 27). Wielu autorów zaleca stosowanie implantów bezcementowych u młodych chorych z uwagi na ich lepszą osteointegrację i łatwiejsze operacje rewizyjne w sytuacji obluzowania (8, 14, 15, 20, 24, 25). Szeroko stosowane w idiopatycznej chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego bezcementowe trzpienie anatomiczne nie znajdują zastosowania w ciężkich deformacjach bliższego końca kości udowej. Charakterystyczne rozszerzenie bliższego końca trzpienia celem dopasowania do prawidłowo zbudowanej okolicy międzykrętarzowej powoduje znaczne ryzyko śródoperacyjnego złamania okołoprotezowego lub nieprawidłowego osadzenia trzpienia (28-30). Ze względu na powyżej wymienione trudności w celu leczenia ciężkich następstw chorób stawu biodrowego poszukiwaliśmy optymalnego rozwiązania terapeutycznego i odpowiedniego implantu pozwalającego ustrzec się przed powyżej opisanymi powikłaniami. U większości chorych leczonych z powodu tak rozległych deformacji stawu biodrowego zastosowaliśmy bezcementowy trzpień stożkowy.

Celem pracy jest ocena wczesnych wyników leczenia z użyciem trzpienia stożkowego w ciężkich następstwach chorób stawów biodrowych.

Badaniem klinicznym i radiologicznym objęto 16 stawów biodrowych u 14 chorych (13 kobiet i 1 mężczyzna) leczonych operacyjnie endoprotezoplastyką z zastosowaniem trzpienia stożkowego w latach 2010-2011. Wiek chorych w chwili operacji wynosił od 15 do 58 lat, średnia wieku 32 lata. Wyłączono z oceny stawy biodrowe o zaawansowanych zmianach leczone z zastosowaniem innych rodzajów implantów. Etiologia schorzeń leczonych stawów biodrowych to: zaawansowana dysplazja stawu biodrowego z podwichnięciem lub zwichnięciem – 7 stawów, następstwa ropnego, krwiopochodnego zapalenia stawu biodrowego w okresie noworodkowym – 5 stawów, dysplazja wielonasadowa – 2 stawy, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – 1 staw (tab. 1). Wcześniejsze leczenie operacyjne, czasem wielokrotne, było zastosowane u 9 chorych. W 2 przypadkach doszło do ankylozy stawu biodrowego, która wymagała śródoperacyjnego uwolnienia celem wykonania endoprotezoplastyki.

Przed leczeniem operacyjnym wszyscy chorzy zostali poddani badaniu klinicznemu i radiologicznemu. W badaniu klinicznym oceniano: dolegliwości bólowe, zakres ruchu w stawach biodrowych, skrócenie kończyny oraz zaburzenia chodu. Do oceny klinicznej zastosowano skalę Harrisa (Harris Hip Score) (31). U wszystkich chorych wykonano standardowe badanie radiologiczne w projekcjach przednio-tylnej i osiowej (ryc. 1a, b), w 5 przypadkach celem dokładnej analizy warunków do implantacji endoprotezy wykonano dodatkowo badanie tomografii komputerowej (ryc. 2). U wszystkich chorych mierzono średnicę kanału śródszpikowego w bliższej części kości udowej oraz wykonywano planowanie przedoperacyjne z zastosowaniem odpowiednich przymiarów.