U dzieci w wieku przedszkolnym 40% wszystkich urazów stanowią urazy głowy i twarzy, a aż 18% urazów dotyczy obszaru jamy ustnej (1). Z badań Andreasena i wsp. (2) wynika, że ponad 1/3 dzieci 5-letnich doznała urazu zębów mlecznych, przy czym duża część niewielkich urazowych uszkodzeń zębów mlecznych nie jest zgłaszana i nie jest ujęta w statystykach (3). W uzębieniu mlecznym urazom najczęściej ulegają zęby sieczne przyśrodkowe, w mniejszym stopniu siekacze boczne oraz kły (4). Największa wypadkowość urazowa w uzębieniu mlecznym występuje w wieku 2-3 lat, kiedy rozwija się koordynacja motoryczna i zwiększa się aktywność ruchowa dziecka (5). W zębach mlecznych najczęściej dochodzi do uszkodzenia tkanek podporowych zęba – zwichnięć, które stanowią od 21 do 81% wszystkich uszkodzeń zębów mlecznych (3). Mnogie zwichnięcia zębów i uszkodzenia otaczających tkanek miękkich najczęściej występują u dzieci w wieku 1-3 lat i zazwyczaj są efektem upadku (1). Natomiast izolowane złamania korzenia w zębach mlecznych są dość rzadkie. Andreasen i Andreasen (6) podają, że ten typ urazu występuje z częstością 2-4%. Również badania u dzieci do 6. roku życia przeprowadzone przez Walczak i wsp. (4) potwierdzają, że złamania korzeni stanowią 2,46% urazów zębów mlecznych. Różnica w częstości występowania zwichnięć i złamań korzeni w uzębieniu mlecznym wynika z plastyczności rozwijającej się kości wyrostka zębodołowego, słabszego osadzenia zęba w zębodole i budowy anatomicznej zęba mlecznego, gdyż korony zębów mlecznych są krótsze w stosunku do koron zębów stałych, a korzenie zębów mlecznych mają mniejsze wymiary (3).

Częstość występowania złamań korzeni wzrasta w wieku 3-4 lat, w związku rozpoczęciem resorpcji fizjologicznej korzeni zębów siecznych i osłabieniem wytrzymałości korzenia (7). Złamanie korzenia obejmuje swoim zasięgiem cement, zębinę i miazgę. Może występować z przemieszczeniem lub bez przemieszczenia odłamanego fragmentu. W badaniu klinicznym koronowy fragment jest zazwyczaj ruchomy i przemieszczony, może wystąpić przejściowe przebarwienie koron na kolor różowy lub szary (2, 8). W badaniu radiologicznym widoczne jest złamanie, zlokalizowane zwykle w 1/3 środkowej lub 1/3 wierzchołkowej części korzenia, z linią w postaci przejaśnienia oddzielającą dwa lub więcej fragmentów korzenia (8, 9).

Chłopiec lat 3 zgłosił się, pod opieką matki, do Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w dniu 20 października 2014 roku z powodu bólu i wzmożonej ruchomości centralnych siekaczy w szczęce, spowodowanych doznanym w dniu zgłoszenia się urazem zębów. Uzyskano pisemną zgodę rodziców/opiekunów prawnych pacjenta na przeprowadzenie badania. W wywiadzie matka dziecka podała, że dziecko upadło na podłogę podczas zabawy w domu. Pomoc w postaci zatamowania krwawienia z wargi górnej została udzielona bezpośrednio po zdarzeniu. W chwili zgłoszenia w badaniu klinicznym zaobserwowano obrzęk wargi górnej i obecność rany na wardze górnej, niewymagającej zaopatrzenia chirurgicznego. W badaniu wewnątrzustnym stwierdzono obecność krwiaka na błonie śluzowej wyrostka zębodołowego w okolicy zęba 51, przemieszczenie korony zęba 51 w kierunku podniebiennym oraz wysunięcie wzdłuż długiej osi zęba. Występowała ruchomość zęba 51 w kierunku pionowym i poziomym > 2 mm (III stopień). Stwierdzono także złamanie w obrębie szkliwa korony zęba 61 oraz ruchomość zęba w kierunku poziomym ok. 1 mm. Badanie radiologiczne wykazało poprzeczne złamanie zlokalizowane w 1/3 wierzchołkowej części korzenia zęba 61, poszerzenie szpary ozębnej w rejonie wierzchołka w związku ze znacznym wysunięciem wzdłuż długiej osi zęba 51 oraz skrócenie wymiarów zęba w związku z dopodniebiennym przemieszczeniem korony (ryc. 1). Ząb 51 z uwagi na znaczną ekstruzję i zakończony rozwój korzenia zgodnie z wytycznymi IADT (International Association of Dental Traumatology) został zakwalifikowany do usunięcia (1).

Pacjenta skierowano do Zakładu Chirurgii Stomatologicznej celem usunięcia zęba 51 z ekstruzją. Z uwagi na stopień ruchomości zęba i jego znaczne wysunięcie z zębodołu zabieg przeprowadzono w znieczuleniu powierzchownym. Wyznaczono wizytę kontrolną i zalecono dietę miękką przez okres 2 tygodni i delikatne szczotkowanie zębów miękką szczoteczką. Pacjent zgłosił się w dniu 24 listopada 2014 roku na wizytę kontrolną, na której stwierdzono znaczne zmniejszenie ruchomości zęba 61, niezmienioną barwę zęba oraz nieobecność zmian patologicznych na błonie śluzowej wyrostka zębodołowego w okolicy zęba 61. Matkę pacjenta poinformowano o konieczności kontroli klinicznej i radiologicznej. Podczas wizyty kontrolnej, po 8 tygodniach od urazu, w badaniu klinicznym stwierdzono fizjologiczną ruchomość zęba 61, barwa zęba była niezmieniona, przyzębie i błona śluzowa w okolicy zęba 61 bez zmian klinicznych. Wykonane kontrolne zdjęcie RTG wykazało resorpcję na powierzchni dystalnej fragmentu wierzchołkowego korzenia i zaokrąglenie brzegów fragmentu koronowego, bez cech stanu zapalnego (ryc. 2). Kolejne badanie radiologiczne, po okresie 8 miesięcy, wykazało gojenie za pomocą tkanki mineralizowanej w obrębie szczeliny złamania (ryc. 3).