*Marta Ziętek, Urszula Kaczmarek
Stan higieny jamy ustnej i przyzębia u dzieci i młodzieży z zespołem Downa
Oral hygiene and periodontal status in children and adolescents with Down syndrome
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Urszula Kaczmarek
Streszczenie
Wstęp. Zespół Downa, najczęściej spotykana aberracja chromosomowa, jest zespołem wad wrodzonych spowodowany obecnością dodatkowego chromosomu 21. Cechom dysmorficznym i wadom układowym w całym organizmie towarzyszy różnego stopnia niepełnosprawność umysłowa. Wady zgryzu, dysproporcja między rozwojem narządu żucia a językiem, a także nieprawidłowy tor oddechowy, gorsza higiena oraz słabsze samooczyszczanie (zmniejszona sekrecja śliny) implikują rozwój chorób przyzębia u osób z zespołem Downa.
Cel. Określenie stanu higieny jamy ustnej oraz stanu przyzębia u dzieci i młodzieży z zespołem Downa w odniesieniu do osób zdrowych.
Materiał i metody. Badaniem objęto 150 osób obojga płci w wieku od 5 do 21 lat, w tym 75 chorych z zespołem Downa (grupa badawcza) i 75 ogólnie zdrowych (grupa kontrolna). U wszystkich badanych przeprowadzono badanie kliniczne jamy ustnej oceniające poziom higieny (uproszczony wskaźniki OHI-S i aproksymalny wskaźnik płytki – API) i stan przyzębia (wskaźnik dziąsłowy GI wg Löe i Sillness’a i zmodyfikowany wskaźnik krwawienia z kieszonki dziąsłowej – mSBI).
Wyniki. Frekwencja zapaleń przyzębia u chorych z zespołem Downa wynosiła 100%. Chorych w porównaniu ze zdrowymi cechował gorszy stan przyzębia – zarówno wartości wskaźnika GI, jak i mSBI były istotnie wyższe (0,90 ± 0,56 vs. 0,39 ± 0,53; 70,99% ± 27,65% vs. 26,69% ± 34,94%; p < 0,001). Zanotowano istotnie wyższą niż u zdrowych wartość wskaźnika OHI-S 1,68 ± 0,68 (vs. 1,32 ± 0,76) oraz wskaźnika API (86,66% ± 17,78%; vs. 66,34% ± 34,33%; p < 0,001).
Wnioski. U chorych z zespołem Downa w porównaniu ze zdrowymi stwierdzono istotnie gorszy stan higieny jamy ustnej i gorszy kliniczny stan przyzębia.
Summary
Background. Down syndrome, the most common chromosomal aberration, is a congenital disorder caused by having an extra 21st chromosome.
Dysmorphic features and characteristic systemic defects are accompanied by mental disability of varying degree. Malocclusions, disproportion between the development of masticatory system and the tongue, abnormal respiratory tract, poor oral hygiene, and reduced salivary secretion contribute to the development of periodontal diseases in patients with Down syndrome.
Aim. The aim of the study was to assess oral hygiene and gingival health status in children and adolescents with Down syndrome compared to generally healthy subjects.
Materials and methods. The study included 150 subjects of both genders, aged between 5 and 21 years. The research group comprised of children and adolescents with Down syndrome (n = 75) and a control group with generally healthy individuals (n = 75).
Oral hygiene status was assessed using the oral Hygiene Index -Simplified (OHI-S) and the Aproximal Aproximal Plaque Index (API). Periodontal status was assessed using the Gingival Index (GI) and the Sulcus Bleeding Index (SBI).
Results. The prevalence of periodontitis among patients with Down syndrome reached 100%. GI and SBI values were significantly higher in Down syndrome group compared to control group (0.90 ± 0.56 vs . 0.39 ± 0.53; 70.99% ± 27.65% vs 26.69% ± 34.94%, respectively; p < 0.001). OHI-S and API values were also significantly higher in Down syndrome patients compared to healthy individuals (1.68 ± 0.68 vs 1.32 ± 0.76, p < 0.01; 86.66% ± 17.78 vs 66.34% ± 34.33, p < 0.001).
Conclusions. Patients with Down syndrome had significantly poorer oral hygiene and worse periodontal health status compared to healthy individuals.
Wstęp
Przyczynę zespołu wad charakterystycznych dla zespołu Downa, najczęściej spotykanej aberracji chromosomów autosomalnych, zidentyfikował w 1959 roku genetyk Lejeune jako obecność dodatkowej kopii chromosomu 21 (1).
Chromosom 21, najmniejszy z ludzkich autosomów, zaliczany jest do grupy G chromosomów, która odpowiedzialna jest zarówno za rozwój somatyczny narządów płciowych, miednicy, serca, fałdu naskórnego oka, tęczówki, soczewki, zatok obocznych nosa, paliczków rąk i śródręcza, dermatoglifów dłoni i stóp, jak również za napięcie mięśniowe, elastyczność chrząstek i ścięgien, proporcję między kończynami a tułowiem, proporcje czaszki. Odpowiedzialny jest także za kształt małżowiny usznej, jakość i ilość włosów, wielkość zębów, grubość kości mózgoczaszki oraz za inteligencję i rozwój umysłowy (2, 3). Obecność dodatkowego 21 chromosomu (lub jego ramion długich) powoduje zaburzenia metaboliczne, wady narządów wewnętrznych, dymorfizm tkankowy oraz charakterystyczne cechy fenotypowe z upośledzeniem umysłowym różnego stopnia (3-7).
Nieprawidłowości występujące w jamie ustnej, takie jak: wady zgryzu, dysproporcja między rozwojem narządu żucia a językiem, a także nieprawidłowy tor oddechowy, gorsza higiena wynikająca z ograniczenia zdolności manualnych chorych oraz słabsze samooczyszczanie (zmniejszona sekrecja śliny) implikują rozwój próchnicy i chorób przyzębia u osób z zespołem Downa (8).
W rozwoju chorób przyzębia, oprócz czynników miejscowych, dużą rolę odgrywają także czynniki ogólne, jak: upośledzone krążenie prowadzące do niedotlenienia tkanek, obniżenie odporności organizmu i tendencje do zakażeń, a także ogólna niewydolność endokrynologiczna. Choroby przyzębia, których pierwsze objawy pojawiają się już między 6. a 15. rokiem życia, mogą przybierać postać zapalenia dziąsła brzeżnego, ostrego lub podostrego martwiczego zapalenia dziąseł, zaawansowanego zapalenia przyzębia, recesji dziąsłowych, a także pionowych i poziomych zaników kości. Rozwojowi zapaleń przyzębia sprzyja występowanie specyficznej flory bakteryjnej – Aggregatibacter actinomycetemcomitans oraz Porphyromonas gingivalis, Tannerella forsythia, Treponema denticola, tworzących tzw. red complex (9-14).
Cel pracy
Celem pracy było określenie stanu higieny jamy ustnej oraz stanu przyzębia u dzieci i młodzieży z zespołem Downa w odniesieniu do osób zdrowych.
Materiał i metody
Ogółem zbadano 150 osób obojga płci (66 chłopców i 84 dziewczęta) w wieku od 5 do 21 lat. Grupę badawczą stanowiły dzieci i młodzież z zespołem Downa (n = 75), uczniowie Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego nr 8 i 9 i Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego nr 10 we Wrocławiu, grupę kontrolną zaś dzieci i młodzież ogólnie zdrowe (n = 75), wiekiem i płcią dobrane odpowiednio do grupy badawczej, będące pacjentami zgłaszającymi się do leczenia stomatologicznego w Stomatologicznym Centrum Transferu Technologii Sp. z o.o. NZOZ Akademicka Poliklinika Stomatologiczna we Wrocławiu.
Badanie kliniczne jamy ustnej, oceniające poziom higieny jamy ustnej i stan przyzębia, przeprowadzano w Akademickiej Poliklinice Stomatologicznej, w oświetleniu sztucznym i przy użyciu standardowego lusterka stomatologicznego oraz sondy WHO-621, a wyniki badania rejestrowano na specjalnie opracowanej karcie. Do rodziców/opiekunów skierowano ankietę, w której odpowiadali na pytania pozwalające ocenić nawyki higieniczne badanych. W ankiecie pytano m.in. o to, czy dziecko myje zęby, czy myje z pomocą rodziców czy samodzielnie, kiedy dziecko ostatnio myło zęby, czy dziecko stosuje szczoteczkę ręczną czy elektryczną oraz czy stosuje nici dentystyczne, szczoteczki międzyzębowe, wykałaczki, gumy do żucia.
Do oceny higieny jamy ustnej zastosowano uproszczony wskaźniki OHI-S (Oral Hygiene Index-Simplified) według Greena-Vermilliona i aproksymalny wskaźnik płytki – API (Approximal Plaque Index), a do oceny stanu przyzębia wskaźnik dziąsłowy GI (Gingival Index) według Löe i Sillnessa i zmodyfikowany wskaźnik krwawienia z kieszonki dziąsłowej – mSBI (Sulcus Bleeding Index).
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej za pomocą testu chi-kwadrat, współczynnika korelacji Pearsona oraz analizy wariancji, za istotny przyjmując poziom p ≤ 0,05.
Badania uzyskały zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym im. Piastów Śląskich we Wrocławiu nr KB – 71/2014.
Wyniki
Frekwencja zapaleń przyzębia u chorych z zespołem Downa wynosiła 100% i była o 14,7% wyższa w odniesieniu do zdrowych (100,0 vs. 85,3%; p < 0,001) (ryc. 1).
Ryc. 1. Frekwencja zapaleń przyzębia
Chorych w porównaniu ze zdrowymi cechował gorszy stan przyzębia, gdyż zarówno wartości wskaźnika GI, jak i mSBI były istotnie wyższe (p < 0,001). Jednakże, mimo iż wartość wskaźnika GI była ok. trzykrotnie wyższa u chorych niż zdrowych (0,90 ± 0,56 vs. 0,39 ± 0,53), to wartości obydwu grup badanych mieściły się w przedziale 0,1-1,0, wskazując na łagodne zapalenie dziąseł.
Wartość wskaźnika mSBI, wynosząca u chorych 70,99% ± 27,65, wskazuje na ciężkie i uogólnione zapalenie dziąseł, a wartość wskaźnika u zdrowych (26,69% ± 34,94) sugeruje łagodne zapalenie dziąseł (tab. 1).
Tab.1. Stan przyzębia
| | Grupa badana | Grupa kontrolna | Istotność różnic na poziomie |
| Wskaźniki | x ± SD | x ± SD | |
| mSBI (%) | 70,9 ± 27,65 | 26,69 ± 34,94 | p < 0,001 |
| GI | 0,90 ± 0,56 | 0,39 ± 0,53 | p < 0,001 |
U chorych zaobserwowano także gorszą higienę jamy ustnej w porównaniu do osób zdrowych. Średnia wartość wskaźnika OHI-S wyniosła u nich 1,68 ± 0,68, w tym wskaźnika osadu (DI-S) 1,58 ± 0,65 i wskaźnika kamienia (CI-S) 0,10 ± 0,14. Wykazano istotnie wyższe (p < 0,01) wartości wskaźnika osadu (DI-S), wpływające na znamiennie wyższe wartości wskaźnika higieny jamy ustnej (OHI-S) u chorych w porównaniu ze zdrowymi. Nie wykazano istotnych różnic pomiędzy wartościami wskaźnika kamienia (CI-S).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Prasher VP: Comparison of physical and psychiatric status in individuals with translocation and trisomy 21 Down syndrome. Downs Syndr Res Pract 1995; 3(1): 9-13.
2. Sustrova M, Sarikova V: Down’s syndrome-the impact of increased expression of genes of the 21st chromosome on the functions of immunity and nervous systems. Bratisl Lek Listy 1997; 98(4): 221-228.
3. Sadowska L, Mysłek-Prucnal M, Choińska AM, Mazur A: Diagnostyka i terapia dzieci z zespołem Downa w świetle badań własnych i przeglądu literatury przedmiotu. Przegl Med Uniw Rzesz 2009; 1: 8-30.
4. Opitz JM, Gilbert-Barness EF: Reflections of the pathogenesis of Down syndrome. Am Med Genet Supp 1990; 7: 38-51.
5. Coe DA, Matson JL, Russell DW et al.: Behavior problems of children with Down syndrome and life events. J Autism Dev Disord 1999; 29(2): 149-156.
6. Hattori M, Fujiyama A, Taylor TD et al.: The DNA sequence of human chromosome 21. Nature 2000; 405: 311-319.
7. Moraes MEL, Bastos MS, Santos LR et al.: Dental age in patients with Down syndrome. Braz Oral Res 2007; 21(3): 259-264.
8. Azfar M, Khan I, Iqbal N et al.: Oral health of individuals with Down syndrome in Karachi, Pakistan. J Pak Dent Assoc 2018; 27(4): 190-194.
9. Hanookai D: Herpesviruses and periodothopathic bacteria in trisomy 21. J Periodontol 2000; 71: 376-384.
10. Sakellari D, Belibasakis G, Chadjipadelis T et al.: Supragingival and subgingival microbiota of adult patients with Down’s syndrome. Changes after periodontal treatment. Oral Microbiol Immunol 2001; 16(6): 376-382.
11. Sakellari D, Arapostathis KN, Konstantinidis A: Periodontal conditions and subgingival microflora in Down syndrome patients. J Clin Periodontol 2005; 6: 684-690.
12. Yoshihara T, Morinushi T, Kinyo S, Yamasaki Y: Effect of periodic preventive care on the progression of periodontal disease in young adults with Down’s syndrome. J Clin Periodontol 2005; 32(6): 556-560.
13. Martinez-Martinez RE, Loyola-Rodriguez JP, Bonilla-Garro SE et al.: Characterization of periodontal biofilm in Down syndrome patients: a comparative study. J Clin Pediatr Dent 2013; 37(3): 289-295.
14. Ahmed N, Parthasarathy H, Arshad M et al.: Assessment of Porphyromonas gingivalis and Aggregatibacter actinomycetemcomitans in Down’s syndrome subjects and systemically healthy subjects: A comparative clinical trial. J Indian Soc Periodontol 2014; 18(6): 728-733.
15. Reuland-Bosma W, van Dijk J: Periodontal disease in Down syndrome: a review. J Clin Periodontol 1986; 13(1): 64-73.
16. Lopez-Perez R, Borges-Yáñez SA, Jimènez-García G, Maupomè G: Oral hygiene, gingivitis and periodontitis in persons with Down syndrome. Spec Care Dentist 2002; 22(6): 214-220.
17. Morgan J: Why is periodontal disease more prevalent and more severe in people with Down syndrome? Spec Care Dentist 2007;27(5): 196-201.
18. Al-Sufyani GA, Al-Maweri SA, Al-Ghashm AA, Al-Soneidar WA: Oral hygiene and gingival health status of children with Down syndrome in Yemen: A cross-sectional study. J Int Soc Prev Community Dent 2014; 4(2): 82-86.
19. Rahul VK, Mathew C, Jose S et al.: Oral manifestation in mentally challenged children. J Int Oral Health 2015; 7(2): 37-41.
20. Khocht A, Yaskell T, Janal M et al.: Subgingival microbiota in adult Down syndrome periodontitis. J Periodont Res 2012; 47: 500-507.
21. Page RC, Offenbacher S, Schroeder HE et al.: Advances in the pathogenesis of periodontitis: summary of developments, clinical implications and future directions. Periodontol 2000 1997;14: 216-248.
22. Carrada CF, Scalioni F, Cesar D et al.: Salivary periodontopathic bacteria in children and adolescents with Down syndrome. PLoS One 2016; 11(10): e0162988.
23. Barkin RM, Weston WL, Humbert JR, Maire F: Phagocytic function in Down syndrome. I. Chemotaxis. J Ment Defic Res 1980; 24: 243-249.
24. Gemmell E, Marshall RI, Seymour GJ: Cytokines and prostaglandins in immune homeostasis and tissue destruction in periodontal disease. Periodontol 2000 1997; 14: 112-143.
25. Emingil G, Atilla G, Baskesen A, Berdeli A: Gingival crevicular fluid EMAPII, MIP-1alpha and MIP1beta levels of patients with periodontal disease. J Clin Periodontol 2005; 32(8): 880885.
26. Ram G, Chinen J: Infections and immunodeficiency in Down syndrome. Clin Exp Immunol 2011; 164: 9-16.
27. Cavalcante LB, Tanaka MH, Pires JR et al.: Expression of the interleukin-10 signaling pathway genes in individuals with Down syndrome and periodontitis. J Periodontol 2012; 83: 926-935.
28. Ferreira R, Michel RC, Greghi SL et al.: Prevention and Periodontal Treatment in Down Syndrome Patients: A Systematic Review. PLoS One 2016; 11(6): e0158339.
29. Cutress TW: Periodontal disease and oral hygiene in trisomy 21. Arch Oral Biol 1971; 16(11): 1345-1355.
30. Orner G: Periodontal disease among children with Down’s syndrome and their siblings. J Dent Res 1976; 55: 778-782.
31. Buckley S, Sacks B: Oral health problems and quality of life. Downs Syndr Res Prac 2007; 12(1): 17.
32. Grollmus ZCN, Morales Chavez MC, Donat FJS: Periodontal disease associated to systemic genetic disorders. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2007; 12: E211-215.
33. Zigmond M, Stabholz A, Shapira J et al.: The outcome of a preventive dental care programme on the prevelence of localized aggressive periodontitis in Down’s syndrome individuals. J Intell Dis Res 2006; 50(7): 492-500.
34. Shapiro S, Gedalia L, Hofman A, Miller M: Periodontal disease and blood citrate levels in patients with trisomy 21. J Dent Res 1969; 48: 1231-1233.
35. Loureiro ACA, Oliveira Costa F, da Costa JE: The impact of periodontal disease on the quality of life of individuals with Down syndrome. Downs Syndr Res Pract 2007; 12(1): 50-54.
36. Allison PJ, Lawrence HP: A paired comparison of dental care in Canadians with Down syndrome and their siblings without Down syndrome. Community Dent Oral Epidemiol 2004; 32(2): 99-106.
37. Oredugda FA: Oral health condition and treatment needs of a group of Nigerian individuals with Down syndrome. Downs Syndr Res Pract 2007; 12(1): 72-77.
38. Kumar S, Sharma J, Duraiswamy P, Kulkarni S: Determinants for oral hygiene and periodontal status amoung mentally disabled children and adolescents. J Indian Soc Pedod Prevent Dent 2009; 3(27): 151-157.
39. Teitelbaum AP, Pochapski MT, Jansen JL et al.: Evaluation of the mechanical and chemical control of dental biofilm in patients with Down syndrome. Community Dent Oral Epidemiol 2009; 37: 463-467.
40. Al Habashneh R, Al-Jundi S, Khader Y, Nofel N: Oral health status and reasons for not attending dental care among 12- to 16-year-old children with Down syndrome in special needs centres in Jordan. Int J Dent Hyg 2012; 10: 259-264.
41. Bradley C, McAlister T: The oral health of children with Down syndrome in Ireland. Spec Care Dentist 2004; 24(2): 55-60.
42. De Jongh A, Van Houtem C, Van Der Schoof M et al.: Oral health status, treatment needs, and obstacles to dental care among noninstitutionalized children with severe mental disabilities in The Netherlands. Spec Care Dentist 2008; 28(3): 111-115.
43. Pels E: Ocena stanu higieny jamy ustnej i stanu przyzębia u dzieci z zespołem Downa. Przegl Stom Wieku Rozw 1999; 25(1): 14-17.
