Niedokrwienie kończyn dolnych powstaje wskutek zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła tętnic doprowadzających do nich krew. Do objawów niedokrwienia kończyn dolnych zalicza się: ochłodzenie kończyny, uczucie mrowienia i drętwienia, zwłaszcza w obrębie palców stóp, niewyczuwalne tętno, suchość i łuszczenie się skóry, osłabienie lub zaniki mięśniowe, a także zmiany troficzne w postaci przebarwień i owrzodzeń (1, 2). W przypadku, gdy choroba przebiega bezobjawowo, wzrasta ryzyko postępu choroby w sposób niekontrolowany i nieprzewidywalny, co zagraża wystąpieniem krytycznego niedokrwienia, często kończącym się amputacją kończyny (3). Jednym z głównych objawów charakteryzujących przewlekłe niedokrwienie kończyny dolnej jest chromanie przestankowe, które polega na wystąpieniu bólu mięśni kończyn dolnych o sile zmuszającej chorego do zatrzymania się (4). Chromanie przestankowe znacznie ogranicza możliwości poruszania się, a także negatywnie wpływa na aktywne życie osobiste, zawodowe i społeczne chorego (5). Istotnym elementem leczenia jest uświadomienie pacjentom, że postęp choroby zależy w dużej mierze od ich stylu życia (6). Do czynników mających wpływ na postęp miażdżycy należą: dziedziczenie, wiek, płeć, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zwiększone stężenie cholesterolu, stres, otyłość, spożywanie alkoholu, niewielka aktywność fizyczna, nieprawidłowe odżywianie (7, 8). Modyfikacja stylu życia pacjentów oraz przestrzeganie zaleceń dotyczących zakazu palenia, stosowania diety przeciwmiażdżycowej, kontrolowanie chorób współistniejących i zwiększenie aktywności fizycznej są równie ważnym elementem leczenia przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych, jak farmakoterapia (9, 10).

Celem pracy była ocena poziomu zachowań zdrowotnych wśród pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem kończyn dolnych.

Badania przeprowadzono wśród 70 pacjentów (51 mężczyzn i 19 kobiet) Kliniki Kardiochirurgii i Chirurgii Naczyniowej Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku z rozpoznaniem przewlekłego niedokrwienia kończyny dolnej. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Niezależnej Komisji Bioetycznej ds. Badań Naukowych przy Gdańskim Uniwersytecie Medycznym o numerze NKBBN/28/2019.

Metodą badawczą, którą posłużono się w niniejszej pracy, była metoda sondażu diagnostycznego przy udziale techniki ankietowej. Narzędzie badawcze stanowił Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ) autorstwa Zygfryda Juczyńskiego. W IZZ chorzy zaznaczali, jak często realizują jedną z 24 czynności związanych ze zdrowiem. Do oceny użyto pięciostopniowej skali, w której 1 oznacza „prawie nigdy”, 2 – „rzadko”, 3 – „od czasu do czasu”, 4 – „często”, 5 – „prawie zawsze”. Inwentarz Zachowań Zdrowotnych jest testem przeznaczonym dla osób dorosłych i pozwala określić poziom zachowań zdrowotnych. Uzyskane odpowiedzi ukazują ogólne nasilenia zachowań zdrowotnych. Następnie można określić poziom nasilenia czterech kategorii zachowań zdrowotnych: nawyki żywieniowe, zachowania profilaktyczne, praktyki zdrowotne oraz pozytywne nastawienie psychiczne. Odczytanie wyników polega na zliczeniu wartości liczbowych wszystkich pytań. Wylicza się ogólny wskaźnik zachowań zdrowotnych, przedstawiając wartości od 24 do 120 punktów. Im wyższa liczba punktów, tym większy poziom deklarowanych zachowań zdrowotnych. Następnie wskaźnik jest przeliczany na jednostki standaryzowane (steny). Wartość stenów określa się od 1 do 10, z czego 7-10 stenów to wyniki wysokie, 5-6 stenów to wyniki przeciętne, a od 1 do 4 stenów to wartości niskie. Wskaźnik uzyskany w każdej z czterech wyżej wymienionych kategorii to średnia liczba punktów, którą otrzymuje się na podstawie pytań odpowiadających każdej z kategorii zachowań zdrowotnych. Drugie narzędzie użyte w badaniach to autorski kwestionariusz ankiety pozwalający na zebranie danych klinicznych i społeczno-demograficznych oraz określenie poziomu zachowań zdrowotnych pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem kończyn dolnych. Wszystkie obliczenia statystyczne zostały przeprowadzone przy użyciu pakietu statystycznego IBM SPSS 23 oraz arkusza kalkulacyjnego Excel 2013. Zmienne typu jakościowego zostały przedstawione za pomocą liczności i wartości procentowych, a zmienne ilościowe scharakteryzowano za pomocą średniej arytmetycznej i odchylenia standardowego. Do sprawdzenia, czy zmienna ilościowa pochodziła z populacji o rozkładzie normalnym, posłużono się testem Kołmogorowa-Smirnowa. Istotność różnic pomiędzy więcej niż dwiema grupami sprawdzono, stosując nieparametryczny test istotności Kruskala-Wallisa, a istotność różnic pomiędzy dwiema grupami – testem U Manna-Whitneya. Dla sprawdzenia związku siły i kierunku zastosowano test korelacji Spearmana. We wszystkich obliczeniach za poziom istotności przyjęto p < 0,05.