Wojciech Malchrzak1, Jakub Gurbierz1, Karolina Bula1, Szymon Hradzki1, Zygmunt Zdrojewicz2
Szpinak – zdrowa, nieco zapomniana roślina
Spinach – a healthy, slightly forgotten plant
1Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu 2Gabinet Diagnostyki i Leczenia Zaburzeń Hormonalnych i Seksuologicznych, Wrocław
Summary
Spinach and its preserves have beneficial effects on the organism, associated with its dietary changes, but also affect by containing biologically active substances which directly affects the body’s tissues. The studies cited in this article have proven many effects of this interesting and, as it finds out, often undervalued plant. Water is the largest part of the spinach composition, however, it also contains carbohydrates and protein and it is linked with a rich source of valuable and necessary substances like microelements and vitamins. Storage, as well as the condition in which the spinach grew, has a large impact on its composition. Factors forming good development of this plant are organic farming, adequate lighting and growing season. There are many studies which are linked with beneficial spinach influence on nervous system, osteoarticular system, digestive system and endocrine system. Trials carried out on rats often prove rightness of hypotheses about beneficial and pleiotropic property of the spinach. Effect of local acting of spinach on teeth was examined, and it can diminish teeth hypersensitivity as well as potassium nitrate. In the other studies concerning about osteoarticular system impact of delaying osteoporotic changes associated with menopause, as well as formation of degenerative changes in the knee joints in rats. Another proved attribute of spinach is its beneficial influence on obesity. Spinach extracts by inhibiting hunger hormones and stimulating satiety hormones secretion can increase satiety level in comparison to placebo.
Wstęp
Szpinak (Spinea oleracea) należy do rodziny szarłatowatych i prawdopodobnie pochodzi z Azji. Od zarania dziejów, ze względu na wiele swoich właściwości, uważany jest za zdrowe warzywo (tab. 1). Celem artykułu jest przedstawienie walorów zdrowotnych szpinaku.
Tab. 1. Skład szpinaku
| Skład analityczny szpinaku | Zawartość w 100 g |
| Wartość energetyczna | 23 kcal |
| Białko | 2,9 g |
| Węglowodany | 3,6 g (w tym cukry 0,4 g) |
| Tłuszcz | 0,4 g |
| Sód | 79 mg |
| Potas | 558 mg |
| Błonnik | 2,2 g |
| Witamina A | 781 μg |
| Witamina E | 1,4 μg |
| Witamina K1 | 400 μg |
| Witamina B6 | 0,2 mg |
| Witamina C | 51 μg |
| Wapń | 126 mg |
| Żelazo | 4,1 mg |
Szpinak jest niskokaloryczny, zawiera: potas, cynk, mangan, magnez i żelazo oraz witaminy, m.in.: kwas foliowy, niacynę, A, B i C (1, 2). Dodatkowo:
– ma wpływ na proces widzenia i przeciwdziała zaćmie oraz zwyrodnieniu plamki żółtej (beta-karoten, luteina i ksantyna pięciokrotnie lepiej przyswajają się ze szpinaku gotowanego), łagodzi objawy zespołu suchego oka i zapalenia spojówek,
– jest przydatny w kontroli masy ciała, bowiem odkryto, że szpinak zawiera tylakoid – substancję hamującą trawienie tłuszczów i redukującą apetyt, a także zwiększającą efektywność odchudzania o 43%. Aby uzyskać ten efekt, szpinak musi być rozdrobniony i zmiksowany,
– potas, kwas foliowy (3) i niski poziom sodu zawarte w szpinaku korzystnie wpływają na układ sercowo-naczyniowy (spadek ciśnienia tętniczego krwi, zmniejszenie ryzyka zawału i udaru), natomiast koenzym Q10 zwiększa siłę mięśni (w tym sercowego), a także zapobiegają hiperlipidemii. Glikoglicerolipidy szpinaku mają działanie przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, antybakteryjne i przeciwpasożytnicze oraz chronią przed chorobą wieńcową (4), a witamina K i liczne pierwiastki zapobiegają osteoporozie,
– epoksyksantofil, neoksantyna i wiolaksantyna zmniejszają aktywność nowotworową, co pozwala na przypuszczenie, że spożywanie tej rośliny może zmniejszać ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe.
Szpinak zawiera duże ilości soli szczawianowych, dlatego jest przeciwwskazany w kamicy moczowej, chorobach reumatologicznych, dnie moczanowej i chorobie wrzodowej. Kwas szczawiowy jest substancją antyodżywczą, utrudnia wchłanianie innych substancji odżywczych. Szpinak zawiera też wiele azotanów szkodliwych w dużej dawce dla serca (w plastikowych torebkach zawierających posiekany szpinak azotany przekształcały się w azotyny, co upośledza zdolność hemoglobiny do transportowania tlenu).
Szpinak i sałata rzymska zajmują 7. i 9. miejsce na liście top 20 produktów spożywczych w odniesieniu do wskaźnika ANDI (Aggregate Nutrient Density Index). Na liście 30 najzdrowszych warzyw i owoców szpinak zajmuje 5. miejsce.
Wpływ uprawy i przechowywania na skład szpinaku
Szpinak jest rośliną znaną ze swojej wszechstronności. Mimo że w ponad 90% składa się z wody i niewielkiej ilości białek i węglowodanów, jest on także świetnym źródłem innych substancji odżywczych oraz ważnych makro- i mikroelementów, w tym witamin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Roślina ta jest szczególnie bogata w błonnik (2,2 g/100 g), a także zawiera 20% zalecanej dziennej dawki magnezu, 16% potasu i 15% żelaza w 100 g produktu. W przypadku witamin szpinak jeszcze bardziej zaskakuje swoim bogactwem odżywczym – zawiera 604% zalecanej dziennej dawki spożycia witaminy K, 188% witaminy A, 49% kwasu foliowego oraz 47% dawki witaminy C, co sprawia, że jest on jednym z bardziej wartościowych produktów spożywczych (5, 6).
Wpływ na zawartość substancji odżywczych ma wiele czynników, w tym m.in. sposób przechowywania liści. Przeprowadzono doświadczenie, w którym liście szpinaku wystawione na działanie światła o różnym natężeniu oraz temperatury przechowywania badano pod kątem stężenia substancji odżywczych. Wykazano, że odpowiednie oświetlenie liści pozwala na zachowanie, a czasem nawet zwiększenie stężenia substancji, takich jak: witaminy C, K i E oraz kwas foliowy i karotenoidy (7).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Wydro D: Anti-aging na talerzu. Wydawnictwo AAAAM, Warszawa 2017.
2. Qin J, Shi A, Mou B et al.: Genetic diversity and association mapping of mineral element concentrations in spinach leaves. BMC Genomics 2017; 18(1): 941.
3. Shohag M, Wei Y, Yu N et al.: Natural variation of folate content and composition in spinach (Spinacia oleracea) germplasm. J Agric Food Chem 2011; 59(23): 12520-12526.
4. Achrem-Achremowicz J, Grabowska K, Ellnaim M: Budowa, występowanie oraz aktywność farmakologiczna glikoglicerolipidów. Farm Pol 2009; 65(3): 184-191.
5. Roberts JL, Moreau R: Functional properties of spinach (Spinacia oleracea L.) phytochemicals and bioactives. Food Funct 2016; 7(8): 3337-3353.
6. United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service, National Nutrient Database for Standard Reference Legacy Release: 11457, Spinach, raw. https://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/11457.
7. Lester GE, Makus DJ, Hodges DM: Relationship between fresh-packaged spinach leaves exposed to continuous light or dark and bioactive contents: effects of cultivar, leaf size, and storage duration. J Agric Food Chem 2010; 58(5): 2980-2987.
8. Koh E, Charoenprasert S, Mitchell AE: Effect of organic and conventional cropping systems on ascorbic acid, vitamin C, flavonoids, nitrate, and oxalate in 27 varieties of spinach (Spinacia oleracea L.). J Agric Food Chem 2012; 60(12): 3144-3150.
9. Citak S, Sonmez S: Mineral Contents of Organically and Conventionally Grown Spinach (Spinacea oleracea L.) during Two Successive Seasons. J Agric Food Chem 2009; 57(17): 7892-7898.
10. Kumari M, Naik SB, Rao NS et al.: Clinical efficacy of a herbal dentifrice on dentinal hypersensitivity: a randomized controlled clinical trial. Aust Dent J 2013; 58(4): 483-490.
11. Bartold PM: Dentinal hypersensitivity: a review. Aust Dent J 2006; 51(3): 212-218; quiz 276.
12. Tomaszewska IM: Nadwrażliwość zębów. Portal MP dla pacjentów, 16.03.2017 r., https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-zebow/107700,nadwrazliwosc-zebow.
13. Kumari M, Naik SB, Martande SS et al.: Comparative efficacy of a herbal and a non-herbal dentifrice on dentinal hypersensitivity: a randomized, controlled clinical trial. J Investig Clin Dent 2016; 7(1): 46-52.
14. Sauro S, Gandolfi MG, Prati C, Mongiorgi R: Oxalate-containing phytocomplexes as dentine desensitisers: An in vitro study. Oral Biology 2006; 51(8): 655-664.
15. Adhikary S, Choudhary D, Ahmad N et al.: Dried and free flowing granules of Spinacia oleracea accelerate bone regeneration and alleviate postmenopausal osteoporosis. Menopause 2017; 24(6): 686-698.
16. Choudhary D, Kothari P, Tripath AK et al.: Spinacia oleracea extract attenuates disease progression and sub-chondral bone changes in monosodium iodoacetate-induced osteoarthritis in rats. BMC Complement Altern Med 2018; 18(1): 69.
17. Chu YF, Sun J, Wu X, Liu RH: Antioxidant and antiproliferative activities of common vegetables. J Agric Food Chem 2002; 50: 6910-6916.
18. Gutierrez RMP, Velazquez EG, Carrera SPP: Spinacia oleracea Linn Considered as one of the Most Perfect Foods: an Pharmacological and Phytochemical Review. Mini Rev Med Chem 2019; 19(20): 1666-1680.
19. Roberts JL, Moreau R: Functional properties of spinach (Spinacia oleracea L.) phytochemicals and bioactives. Food Funct 2016; 7(8): 3337-3353.
20. Rebello CJ, Chu J, Beyl R et al.: Acute Effects of a Spinach Extract Rich in Thylakoids on Satiety: A Randomized Controlled Crossover Trial. J Am Coll Nutr 2015; 34(6): 470-477.
21. Montelius C, Erlandsson D, Vitija E et al.: Body weight loss, reduced urge for palatable food and increased release of GLP-1 through daily supplementation with green-plant membranes for three months in overweight women. Appetite 2014; 81: 295-304.
22. Sahebkar-Khorasani M, Jarahi L, Cramer H et al.: Herbal medicines for suppressing appetite: A systematic review of randomized clinical trials. Complement Ther Med 2019; 44: 242-252.
23. Panda V, Shinde P, Dande P: Consumption of Spinacia Oleracea (spinach) and aerobic exercise controls obesity in rats by an inhibitory action on pancreatic lipase. Arch Physiol Biochem 2018: 1-8.
