*Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Leczenie miodem owrzodzeń cukrzycowych stóp
Treatment of diabetic foot ulcers by bee honey
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: dr hab. inż. Małgorzata Zimniewska, prof. IWNiRZ
Streszczenie
Owrzodzenia cukrzycowe stóp mają podłoże neurogenne lub angiogenne. W obu przypadkach stanowią poważne zagrożenie zdrowotne, ponieważ ich leczenie jest trudne i w wielu przypadkach nieskuteczne. Poważnym powikłaniem w leczeniu tej choroby są zakażenia drobnoustrojami opornymi na antybiotyki. Stąd poszukiwanie innych, skutecznych sposobów leczenia owrzodzeń cukrzycowych stóp. Jednym z rozwiązań jest zastosowanie do tego celu miodu pszczelego. Z przedstawionych w pracy badań klinicznych wynika, że stosowanie opatrunków z miodu w owrzodzeniach cukrzycowych stóp daje bardzo korzystne efekty, lepsze i szybciej osiągalne niż w przypadku preparatów ogólnie wykorzystywanych w praktyce klinicznej. Z tego względu miód pszczeli może być z powodzeniem stosowany w leczeniu owrzodzeń cukrzycowych stóp, zarówno pochodzenia angiogennego, jak i neurogennego, w różnym stopniu zaawansowania, z procesami zgorzelowymi włącznie.
Summary
Diabetic foot ulcers are of neurogenic or angiogenic origin. In both cases they pose a serious health threat because their treatment is difficult and in many cases is ineffective. A serious complications in the treatment of this disease are caused by microorganism infections that are resistant to antibiotics. Hence the search for other effective healings of diabetic foot ulcers. One solution is to use bee honey for this purpose. The clinical studies presented in the work prove that the use of honey dressings in diabetic foot ulcers provide very beneficial effects, better and faster achievable than in the case of preparations generally used in clinical practice. For this reason, bee honey can be successfully applied in the treatment of diabetic foot ulcers, both of angiogenic and neurogenic origin, at different stages of development, including gangrenous processes.
Wstęp
Długotrwała cukrzyca w wielu przypadkach, szczególnie u osób starszych, może prowadzić do upośledzenia przepływu krwi i niedotlenienia tkanek w obrębie naczyń włosowatych. Zaburzenia te nazwano mikroangiopatią cukrzycową. W jej wyniku dochodzi m.in. do uszkodzenia nerwów obwodowych i owrzodzeń neurogennych stóp, a także do martwicy tkanek spowodowanej niedrożnością i zarastaniem naczyń włosowatych, co w konsekwencji objawia się owrzodzeniami zgorzelinowymi stóp. Mamy wówczas do czynienia z tzw. neuropatią i zgorzelą cukrzycową stóp.
Mikroangiopatia cukrzycowa charakteryzuje się nierównomiernym pogrubieniem śródbłonka wyścielającego światło naczyń włosowatych. Jego prawidłowa grubość mieści się w granicach 140-270 nm, natomiast w cukrzycy wartość ta przekracza 300 nm. Pogrubienie śródbłonka jest wynikiem zaburzeń metabolicznych, a mianowicie zwiększonej zawartości glikozaminoglikanów, glikoprotein oraz wzrostu glikacji kolagenu. Procesy te prowadzą do niedrożności naczyń włosowatych i niedokrwienia przylegających tkanek. Zaburzają one także zaopatrywanie nerwów w tlen i niezbędne substancje odżywcze. Uszkodzenie nerwów obwodowych w wyniku cukrzycy określane jest mianem neuropatii cukrzycowej.
Na podłożu neurogennym, objawiającym się zaburzeniami dotyku oraz bólem, może pojawić się owrzodzenie stopy. Charakteryzuje się ono ubytkiem skóry, tkanki podskórnej, a niekiedy także tkanek głębiej położonych. Owrzodzenia neurogenne pojawiają się przeważnie na podeszwie stopy, w okolicy główek kości śródstopia, na zewnętrznym brzegu dużego palca oraz w okolicy pięty i kostki. Często owrzodzenia ulegają zakażeniu drobnoustrojami chorobotwórczymi, co prowadzi do ropowicy stóp.
Uszkodzenie nerwów stóp może powodować osłabienie mięśni międzykostnych utrzymujących prawidłowy kształt i napięcie sklepienia stopy, a także zmiany w stawach, więzadłach i kościach stopy. W konsekwencji dochodzi do deformacji stopy. Całokształt zmian z tym związanych nosi nazwę „stopy cukrzycowej”. Na podeszwie tworzą się modzele oraz pęknięcia skóry, które stają się miejscem zakażeń i owrzodzeń stopy.
Martwica tkanek stopy, będąca efektem niedokrwienia tkanek i zakrzepów wewnątrznaczyniowych, obejmuje najczęściej jeden lub więcej palców, a niekiedy i okolice pięty. W przypadku zgorzeli suchej (niezakażonej) tkanki martwicze przybierają czarne zabarwienie i stopniowo oddzielają się od tkanek zdrowych. Często jednak dochodzi do zakażenia i wówczas rozwija się zgorzel wilgotna, co prowadzi do rozszerzenia zakażenia na tkanki zdrowe. Prowadzi to do ropienia ran i niejednokrotnie kończy się amputacją palców stopy lub kończyny objętej zakażeniem. Powyższe dane zaczerpnięto z opracowania Komendera i wsp. (1), Niziałek (2) oraz Janickiego (3).
A zatem owrzodzenia cukrzycowe stóp mogą mieć podłoże neurogenne i angiogenne. W obu przypadkach stanowią one poważne zagrożenie zdrowotne, ponieważ leczenie tego rodzaju zaburzeń jest trudne i w wielu przypadkach nieskuteczne. Poważną przeszkodą w leczeniu owrzodzeń cukrzycowych zakażonych drobnoustrojami jest oporność wielu bakterii i grzybów na antybiotyki. Stąd poszukiwanie innych, skutecznych sposobów terapii tej choroby. Jednym z rozwiązań jest zastosowanie do leczenia owrzodzeń cukrzycowych stóp miodu pszczelego. Istnieje na to wiele dowodów.
Badania kliniczne
Wzmianki o stosowaniu miodu do leczenia trudno gojących się cukrzycowych owrzodzeń stóp zamieszczane były w piśmiennictwie od dawna, jednak pierwszą pracę o charakterze klinicznym na ten temat opublikował lekarz tajlandzki Dumronglert (4). Wśród 20 pacjentów z przewlekłymi, wrzodziejącymi ranami, 6 cierpiało na cukrzycowe owrzodzenia stóp. Owrzodzenia pokrywano miodem na całej powierzchni i przykrywano jałową gazą raz dziennie. Terapię prowadzono przez 6 tygodni.
Badania wykazały, że miód w ciągu 1 tygodnia oczyszczał rany z martwych tkanek, usuwał nieprzyjemny zapach, zmniejszał stan zapalny oraz wyraźnie zmniejszał wielkość ran i obecność w nich drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak: Staphylococcus aureus koagulazododatnich, Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis, Escherichia coli, Klebsiella sp. i Streptococcus sp. Większość drobnoustrojów wyizolowanych z owrzodzeń była oporna na podstawowe antybiotyki stosowane w terapii. Szybkość zmniejszania się powierzchni owrzodzeń ilustruje rycina 1. Natomiast czas niezbędny do wyleczenia (zabliźnienia ran) podano na rycinie 2. Przedstawione wyniki wskazują, że po 3 tygodniach terapii powierzchnia owrzodzeń zmniejszyła się prawie pięciokrotnie (średnio z 30,4 do 5,8 cm2). Całkowite wyleczenie wszystkich pacjentów odnotowano po 6 tygodniach stosowania miodu. Na tej podstawie można przyjąć, że miód jest skutecznym środkiem do leczenia owrzodzeń cukrzycowych stóp.
Ryc. 1. Wpływ leczenia miodem na wielkość powierzchni owrzodzeń cukrzycowych stóp (wg 4)
Ryc. 2. Wpływ leczenia miodem na całkowite zabliźnienie się owrzodzeń cukrzycowych stóp (wg 4)
Obszerne badania kliniczne z udziałem pacjentów cierpiących na owrzodzenie cukrzycowe stóp przedstawili lekarze sudańscy (5). Leczeniu miodem poddano 6 pacjentów w wieku od 30 do 65 lat (średnio 53 lata) z owrzodzeniami zakażonymi pałeczkami Pseudomonas (4 pacjentów) i ziarniakami Staphylococcus (2 pacjentów).
Miód nakładano na owrzodzenia raz dziennie pod opatrunek z gazy. Leczenie miało za zadanie oczyszczenie zakażonych ran z tkanek martwiczych, eliminację drobnoustrojów chorobotwórczych, spowodowanie ziarninowania tkanek i przygotowanie ich do przeszczepów. Terapia dała dobre efekty w 5 przypadkach. U pacjentów średnio po 24 dniach leczenia miodem wykonano przeszczepy zdrowych tkanek. W jednym przypadku, u pacjenta bardzo osłabionego i zatrutego lekami, po 10 dniach terapii miodem, kiedy nie zaobserwowano poprawy, dokonano amputacji chorej stopy.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Komender J, Mossakowski MJ, Orłowski T i wsp. Wielki słownik medyczny. Wyd Lek PZWL, Warszawa 1996; 836, 1269.
2. Niziałek I: Zespół stopy cukrzycowej. Zdrowa Medycyna 2003; (12):40-1.
3. Janicki K. Domowy poradnik medyczny. Wyd Med PZWL, Warszawa 2004; 377-8.
4. Dumronglert E. A follow-up study of chronic wound healing dressing with pure natural honey. J Natl Res, Council Thailand 1983; 15(2):39-66.
5. Farouk A, Hassan T, Kashif H i wsp. Studies of Sudanese bee honey: Laboratory and clinical evaluation. Int J Crude Drug Res 1988; 26(3):161-8.
6. Efem SEE. Clinical observations on the wound healing properties of honey. Br J Surg 1988; 75:679-81.
7. Torey FI. Honey and healing. J Roy Soc Med 1991; 84:447.
8. Wood B, Redemarker M, Molan P. Manuka honey, a low leg ulcer dressing. NZ Med J 1997; 110:107.
9. Eddy JJ, Gideonsen MD. Topical honey for diabetic foot ulcers. J Fam Proct 2005; 54(6):533-5.
10. Gethin G, Cowman S. Case series of use Manuka honey in leg ulceration. Int Wound J 2005; 2(1):10-5.
11. Lotfy M, Badra G, Burham W i wsp. Combined use of honey, bee propolis and myrrh in healing a deep, infected wound in a patient with diabetes mellitus. Br J Biomed Sci 2006; 63(4):171-3.
12. Vandeputte J, van Wayenberge PH. Clinical evaluation of L-Mesitran – a honey based wound ointment. EWMA J 2003; 3(2):8-11.
13. Shukrimi A, Sulaiman AR, Halim AY i wsp. A comparative study between honey and Povidone Iodine as dressing solution for Wagner type II diabetic foot ulcers. Med J Malaysia 2008; 63:44-6.
14. Makhdoom A, Khan MS, Lagahari MA i wsp. Management of diabetic foot by natural honey. J Ayub Med Coll Abbottabad 2009; 21(1):103-5.
15. Moghazy AM, Shams ME, Adly OA i wsp. The clinical and cost effectiveness of bee honey dressing in the treatment of diabetic foot ulcers. Diabet Res Clin Pract 2010; 89:276-81.
16. Kamaratos AV, Tzirogiannis KN, Iraklianou SA i wsp. Manuka honey – impregnated dressing in the treatment of neuropathic diabetic foot ulcers. Int Wound J 2012; 9.
