Obowiązkiem administracji publicznej jest posiadanie adekwatnych do każdego rodzaju zagrożenia rozwiązań systemowych. Nagłe zachorowania i urazy towarzyszyły człowiekowi zawsze i każdego dnia poszukiwano sposobów, by im zapobiec. Najważniejszym zadaniem państwa jest podejmowanie działań medycznych wobec osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, natomiast głównym podmiotem odpowiadającym za pomoc przedszpitalną stał się system Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM) (1). Opóźniona pomoc w ciężkim stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego nie daje praktycznie szans na przeżycie. Bezpieczny transport pod opieką wykwalifikowanego personelu zapewnia utrzymanie i stabilizację podstawowych funkcji życiowych wraz z wdrożeniem odpowiednich medycznych czynności ratunkowych. Miejscem docelowym dalszego udzielania pomocy, a zarazem jednostką systemu PRM jest szpitalny oddział ratunkowy (SOR).

Pierwsze pogotowie ratunkowe w Polsce powstało w 1891 roku w Krakowie. Wiele wskazówek oraz pomocy odnośnie powstania pogotowia udzielili organizatorzy pierwszego w Europie pogotowia (pogotowia wiedeńskiego istniejącego od 1883 r.). Pogotowie ratunkowe znajdowało się w budynku Straży Pożarnej, gdzie w przyznanym lokalu mieściły się ambulatorium, poczekalnia oraz pomieszczenie dla studentów wyższych lat Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Krakowskie Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe posiadało jedną karetkę sanitarną zaprzęgniętą w dwa konie z pięcioma sztukami noszy. Symbolem Towarzystwa był biały krzyż na niebieskim tle. Od 1904 roku zostały wprowadzone pierwsze płatne dyżury dla ochotników, jednak dopiero w 1911 roku zostali tym objęci także lekarze. W 1908 roku pogotowie posiadało już cztery karetki konne, fotel składany, siedem kuferków wypadkowych oraz cztery pary noszy. Krakowskie Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe zakończyło swoją działalność w 1950 roku, natomiast kilka miesięcy później osiedliło się w Domu Zdrowia, w którym pozostało do 1977 roku. Następnie pogotowie ratunkowe znów zmieniło swoją lokalizację, lecz w końcu do własnego budynku, gdzie funkcjonuje do dnia dzisiejszego (2). Wkrótce po powstaniu krakowskiej jednostki pogotowia ratunkowego utworzono także stacje pogotowia ratunkowego we Lwowie (1893 r.), w Warszawie (1897 r.), Łodzi (1899 r.), Lublinie (1917 r.) oraz w Poznaniu (1928 r.). Instytucje te były samodzielne, posiadały osobowość prawną, finansowano je ze składek społecznych, opłat ubezpieczalni społecznej, darowizn, własnych środków oraz dotacji miejskich. Zapewniały całodobową oraz bezpłatną pomoc we wszystkich nagłych zdarzeniach (3). W 1919 roku utworzono Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża (PTCK). Jego członkowie udzielali pomocy rannym w wyniku wojny, prowadzili wiele zakładów leczniczych, a także stacje pogotowia ratunkowego. Zakładano również drużyny ratownicze, prowadzono szkolenia sanitarne oraz poszukiwania osób zaginionych. W latach 1948-1951 infrastrukturę opieki zdrowotnej (30 szpitali, 280 przychodni zdrowia oraz 177 stacji pogotowia ratunkowego) od Polskiego Czerwonego Krzyża przejął rząd i przekazał pod zarząd Ministerstwa Zdrowia. Władze administracyjne podzieliły stacje pogotowia ratunkowego na: miejskie, powiatowe i wojewódzkie, w których działały zespoły wyjazdowe, a także stacjonarne ambulatoria. W 1951 roku Minister Zdrowia wydał pierwszy po wojnie dokument, w którym określono zasady działania transportu sanitarnego. Po reformie administracyjnej kraju w 1976 roku utworzono nową instrukcję dotyczącą ramowej organizacji Wojewódzkich Kolumn Transportu Sanitarnego (WKTS). W każdym województwie powołano jednostki, jako samodzielne jednostki budżetowe, podlegające właściwemu wojewodzie. W latach 1990-1999 WKTS nadal były jednostkami organizacyjnymi o charakterze budżetowym i zasięgu wojewódzkim. Zapewniały one realizację potrzeb transportowych dla całej służby zdrowia. Budżet był określony na dany rok według ustawy budżetowej, a w ramach tych środków wykonywano zadania transportowe. W 1992 roku Ministerstwo Zdrowia zakupiło 80 nowoczesnych ambulansów, które nieodpłatnie przekazano do WKTS w poszczególnych województwach. Od tego czasu można było prowadzić czynności ratunkowe w momencie przewożenia poszkodowanego do szpitala. W latach 1989-1999, w związku z brakiem uregulowań prawnych, a także określonej ilości środków finansowych, funkcjonowanie tych jednostek pozostawiało wiele do życzenia. Można stwierdzić, iż w tych latach w Polsce nie było systemu ratownictwa medycznego gwarantującego udzielanie specjalistycznej pomocy, niezbędnej do ratowania życia i zdrowia obywateli (2). Proces powstawania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego odbywał się wieloetapowo. Koncepcja obecnego systemu pochodzi z lat 90. XX wieku. Polska, wzorując się na doświadczeniach innych państw, podejmowała kolejne inicjatywy, które miały na celu utworzyć w pełni nowoczesny i zintegrowany system PRM. W 1999 roku został wprowadzony w życie program polityki zdrowotnej „Zintegrowane Ratownictwo Medyczne”, zaplanowany na lata 1999-2003. Najważniejszym celem programu było zarówno przygotowanie wykwalifikowanego personelu medycznego, jak i infrastruktury, a także opracowanie procedur dla właściwego funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego na terenie całego kraju. W 2001 roku program podzielono na 6 pakietów zadaniowych, w których główne ogniwa to stworzenie m.in. centrów powiadomienia ratunkowego (CPR), szpitalnych oddziałów ratunkowych czy też sieci ambulansów ratunkowych (2). Ogromnym przełomem w tworzeniu systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego stała się uchwalona 25 lipca 2001 roku pierwsza ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym, pomimo tego, iż uregulowała wiele kwestii tylko pobieżnie (4). Ustawa zapoczątkowała nową erę w rozwoju ratownictwa medycznego w Polsce. Jednak jej dysfunkcjonalność sprawiła podjęcie prac nad nowymi rozwiązaniami. Prace nad nowelizacją trwały do 6 września 2006 roku, natomiast 12 października prezydent RP podpisał Ustawę o ratownictwie medycznym (3). Według obowiązującej Ustawy z 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym (5) w skład tego systemu wchodzą: zespoły ratownictwa medycznego (ZRM) – wykorzystujące drogę lądową (ambulanse), powietrzną (Lotnicze Pogotowie Ratunkowe – LPR/ HEMS) oraz wodną, a także szpitalne oddziały ratunkowe. Ambulanse obsługują specjalnie wyszkolone zespoły ratownicze, które stanowią część zintegrowanego systemu ratującego życie ludzi (6). Ratownictwo medyczne w Polsce na przestrzeni lat podlegało dynamicznym zmianom. Na początku nie było tak wykwalifikowanego personelu oraz sprzętu jak obecnie, dlatego wskaźnik śmiertelności wśród osób, którym w ramach systemu udzielona została pomoc, był znacznie wyższy.

Od stycznia 2007 roku obowiązującym aktem prawnym jest Ustawa z 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym (5). Celem ustawy jest wprowadzenie funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego zarówno poprzez wysoki poziom udzielania świadczeń zdrowotnych opierających się na obowiązujących standardach państw zachodnich, jak i zapewnienie żądanych rozwiązań w obszarze powiadamiania o stanach nagłych (3). Aktem wykonawczym do ustawy w obszarze wymagań odnoszących się do osobowego składu zespołów ratownictwa medycznego, a także wymagań dotyczących ich wyposażenia jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28 sierpnia 2009 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ratownictwa medycznego (7). W akcie tym opisano gwarantowane świadczenia w zakresie ratownictwa medycznego i warunki wykonywania tych świadczeń (8). Od 1 stycznia 2014 roku weszła w życie Ustawa z 22 listopada 2013 roku o systemie powiadamiania ratunkowego (9) regulująca techniczne funkcjonowanie systemu, w której zapisano oddzielenie funkcji odbierania zgłoszeń alarmowych od funkcji dysponowania zasobami ratowniczymi. Założeniem systemu jest funkcjonowanie profesjonalnych Centrów Powiadamiania Ratunkowego obsługujących wszystkie zgłoszenia alarmowe według tych samych procedur (10). Przyjęte i zakwalifikowane zgłoszenie w CPR zostało przekazane do odpowiedniej służby ratunkowej, która dzięki otrzymanej informacji zajmuje się dysponowaniem właściwych sił i środków. Bardzo dobrze wyszkolony operator numeru alarmowego w CPR powinien zebrać odpowiednie informacje związane ze zgłoszeniem, aby skrócić czas procesu udzielania pomocy (11). Kolejnym aktem prawnym, który wszedł w życie w 2014 roku jest rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 28 kwietnia 2014 roku w sprawie organizacji i funkcjonowania centrów powiadomienia ratunkowego (12). Określa ono stanowiska pracowników centrum, wymagania odnoszące się do pomieszczeń oraz wyposażenia technicznego, a w szczególności reguluje jednolity sposób obsługi powiadomienia alarmowego, w tym rozmowy z zawiadamiającym, przekazanie tego zgłoszenia do służb dysponujących, decydujących i wysyłających zasoby ratownicze (13). Przepisy prawne dotyczące systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego są regulowane przez wyżej wymienione akty prawne, dzięki którym system ten powinien funkcjonować sprawnie.

System Państwowe Ratownictwo Medyczne powstał, by zapewnić pomoc każdej potrzebującej osobie, która znajduje się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Dysponent jednostki systemu PRM musi zapewnić gotowość ludzi, zasobów i jednostek organizacyjnych. Jednostkami systemu PRM udzielającymi świadczenia wyłącznie w razie stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego są zespoły ratownictwa medycznego, w tym lotnicze zespoły ratownictwa medycznego oraz szpitalne oddziały ratunkowe (5).

Ustawa z 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym pozwoliła na utworzenie w Polsce jednolitego systemu ratownictwa medycznego, posiadającego takie same standardy zarówno personalne, jak i sprzętowe. Zgodnie z art. 36 tej ustawy „Zespoły ratownictwa medycznego są wyposażone w specjalistyczny środek transportu sanitarnego, spełniający cechy techniczne i jakościowe określone w Polskich Normach przenoszących europejskie normy zharmonizowane”. Zespoły ratownictwa medycznego podzielone zostały na: