Julia Pipiro-Belka1, Anna Lobaczuk-Sitnik1, Andrzej Sieskiewicz2, *Emilia Duchnowska1, Bozena Kosztyla-Hojna1, Jerzy Robert Ladny3, Maciej Zdrojkowski1
Komunikacja alternatywna w głębokim niedosłuchu i głuchocie
Alternative communications in severe hearing loss and deafness
1Department of Clinical Phonoaudiology and Speech Therapy, Medical University of Bialystok, Poland
2Department of Otholaryngology, Medical University of Bialystok, Poland
3Department of Emergency Medicine, Medical University of Bialystok, Poland
Streszczenie
Wstęp. Istotą procesu komunikacyjnego jest wymiana myśli i przekazanie sobie wiedzy na określony temat. Język migowy jest uznawany za pełnoprawny sposób komunikacji, a nie tylko za zbiór znaków służących do komunikacji. Zgodnie z treścią Ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania polski język migowy (PJM) jest określany jako wizualno-przestrzenna forma komunikacji.
Cel pracy. Celem pracy było przedstawienie języka migowego jako narzędzia komunikacji osób z wykształceniem logopedycznym.
Materiał i metody. Badaniem objęto 90 absolwentów kierunku Logopedia z fonoaudiologią. Do zebrania informacji, dotyczących form wykorzystania języka migowego oraz sposobów rozwijania i stosowania umiejętności komunikowania się w języku migowym, został użyty autorski kwestionariusz ankiety.
Wyniki. Analiza wyników wskazuje, że ponad 22% osób badanych używa języka migowego w życiu codziennym. Najczęściej deklarowanym stanem emocjonalnym związanym z używaniem języka migowego była niepewność (79%), wśród innych odpowiedzi wymieniono: strach i lęk (37%), radość (11%), spokój (5%) i zakłopotanie (5%). Dodatkowo, 5% badanych określiło, że w danej sytuacji nie towarzyszyły im żadne emocje.
Wnioski. Wykazano, że stres jest czynnikiem obecnym u większości badanych podczas nadawania i odbioru komunikatów w języku migowym.
Summary
Introduction. The essence of the communication process is the exchange of thoughts and sharing knowledge on a specific topic. Sign language is recognized as a full-fledged way of communication, not just a collection of signs used for communication. In accordance with the Act on Sign Language and Other Means of Communication, Polish Sign Language (PJM) is defined as a visual-spatial form of communication.
Aim. The aim of the study was to present sign language as a communication tool for speech therapists.
Material and methods. The study included 90 graduates of Speech Therapy and Phonoaudiology. Original questionnaire was used to collect information on the forms of using sign language and the methods of developing and applying the ability to communicate in sign language.
Results. The analysis of the results shows that over 22% of the respondents use sign language on everyday basis. The most frequently reported emotional state related to the use of sign language was uncertainty (79%), other responses were fear and anxiety (37%), joy (11%) and calmness (5%) as well as confusion (5%). Additionally, 5% of respondents stated that in a given situation they felt no particular emotions.
Conclusions. It has been shown that stress is a factor present in the majority of respondents when transmitting and receiving messages in sign language.
Wstęp
W literaturze naukowej pojęcia „komunikacji” używa się w kontekście procesu porozumiewania się, wymiany myśli, poglądów i informacji pomiędzy ludźmi. W jej ramach zawiera się również wszystko to, co warunkuje ten proces, a więc wpływa na przepływ informacji. Istotą procesu komunikacyjnego jest wymiana myśli i przekazanie sobie wiedzy na określony temat. Istotnym jest, że komunikacja różni się w zależności od poziomów oraz użytych środków i narzędzi (1, 2). Język migowy jest uznawany za pełnoprawny sposób komunikacji, a nie tylko za zbiór znaków służących do komunikacji. Naukowcy wskazują na podobieństwo pomiędzy ontogenezą mowy werbalnej i nabywaniem języka migowego w domu przez dziecko za pośrednictwem rodziców. Jego równoprawne postrzeganie potwierdza fakt, iż poszczególne języki migowe narodowości i krajów są zawarte w klasyfikacjach językowych, m.in.: World Atlas of Linguistic Structures (3).
Zgodnie z treścią Ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania polski język migowy (PJM) jest określany jako wizualno-przestrzenna forma komunikacji (4, 5). Dodatkowo, budowa języka migowego jest specyficzna i szczególna. Co więcej, nie jest on tylko narzędziem służącym porozumiewaniu się. Język migowy ma również funkcje pozwalające na rozeznawanie i poznawanie rzeczywistości, kształtowanie swojej tożsamości oraz daje możliwość wyrażania siebie, czyli własnych poglądów, emocji, potrzeb itd. (6). Banalizacja czy obniżanie wartości języka migowego jako języka w przeszłości była dość powszechnym zachowaniem. Niezgoda czy niezrozumienie użycia języka migowego jako narzędzia komunikacyjnego sprawiła, że w latach 90. XX wieku zaczęto analizować język migowy pod względem lingwistycznym, składniowym i gramatycznym (7).
W latach 90. XX wieku naukowcy udowodnili, że języki migowe są niejednorodne, tak samo jak języki foniczne (7). Kolejnym aspektem jest pogląd dotyczący charakteru znaków. Należy pamiętać, że charakterystyczna dla języków naturalnych dwuklasowość jest obecna w PJM. Oznacza to, że występują w nim słownictwo i gramatyka, podobnie jak w innych językach naturalnych. Tym samym ze skończonego zbioru znaków użytkownik może ułożyć nieskończenie wiele zdań (7). Następnym była opinia dotycząca agramatyczności PJM. Przyczyną był zabieg porównania składni języka polskiego do polskiego języka migowego i próba wiernego przełożenia z jednego języka na drugi. Argumentem stosowanym, aby udowodnić gramatyczny charakter PJM, jest jego odrębność od języka polskiego. Wartym zaznaczenia jest, że istotną funkcję gramatyczną pełnią zachowania tworzące gramatykę PJM, które w języku werbalnym nigdy się nie pojawiły (7).
Cel pracy
Celem pracy było przedstawienie języka migowego jako narzędzia komunikacji osób z wykształceniem logopedycznym oraz uwidocznienie poziomu wiedzy teoretycznej z zakresu języka migowego, jaką posiadają osoby z wykształceniem logopedycznym.
Materiał i metody
Badanie otrzymało zgodę Komisji Bioetycznej numer: R-I-002/507/2018. Trwało od stycznia 2018 do maja 2019 roku. Obejmowało 90 osób (88 kobiet i 2 mężczyzn, 98 vs 2%) i dotyczyło absolwentów kierunku Logopedia z fonoaudiologią. Do zebrania informacji, dotyczących form wykorzystania języka migowego oraz sposobów rozwijania i stosowania umiejętności komunikowania się w języku migowym, został użyty autorski kwestionariusz ankiety. Wypełnione ankiety zostały uogólnione i opracowane za pomocą programu Microsoft Excel. Uzyskane informacje przeanalizowano w sposób zbiorczy. Udział w badaniu był dobrowolny, a ankieta miała charakter anonimowy. W każdej chwili, bez względu na etap badania, ankietowany miał prawo zrezygnować. Przed wypełnieniem ankiety respondenci byli informowani, iż przystąpienie do badania jest równoznaczne z wyrażeniem zgody na wypełnienie ankiety, jak również, że przeprowadzający badanie zobowiązany jest do zachowania anonimowości osób uczestniczących w badaniu.
Wyniki
Pierwsze pytanie dotyczące języka migowego było związane ze sposobem jego postrzegania przez ankietowanych. Zdecydowana większość osób, bo aż 93%, określiła język migowy jako „sposób porozumiewania się osób Głuchych i głęboko niedosłyszących”. Ponad połowa ankietowanych (53%) określiła język migowy jako „system językowy zastępujący języki foniczne” oraz „system wspomagający komunikację w życiu codziennym i w terapii”. Zdaniem co czwartej osoby język migowym jest „przestrzennym przedstawieniem słów określonego języka”.
W jednym z pytań dotyczących użycia języka migowego w pracy ankietowani musieli określić, czy używają go w pracy zawodowej. Przeważającą grupę badawczą (ponad 75%) stanowią osoby nieużywające języka migowego w swojej pracy. Spośród niecałych 25% osób używających języka migowego podczas wykonywania obowiązków zawodowych, mniej niż połowa używa języka migowego przynajmniej kilka razy w miesiącu, a pozostała część rzadziej. Analiza wyników wskazuje, że ponad 22% osób badanych używa języka migowego w życiu codziennym.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Wendland M: Działanie komunikacyjne a przekazywanie informacji. Komunikologia: teoria i praktyka komunikacji. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 2012: 137-148.
2. Kulczycki E: Definiowanie komunikacji. Teoretyzowanie komunikacji. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań 2012: 18-21.
3. Żywiczyński P, Wacewicz S: Ewolucja języka. W stronę hipotez gesturalnych. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 2015: 258.
4. Ustawa o języku migowym i innych formach komunikacji.
5. Wojda P: Język migowy w Polsce – jeden czy w wielu odmianach? Przesłanki do badań nad głuchotą. Deaf Studies w Polsce. Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki 2014: 202-218.
6. Kosiba O, Grenda P: Leksykon języka migowego. Wydawnictwo Silentium, Bogatynia 2011.
7. Tomaszewski P, Rosik P: Czy polski język migowy jest prawdziwym językiem? Człowiek bez ograniczeń. Niepełnosprawność – Komunikacja – Terapia. Fundacja ORATOR, Lublin 2002: 133-165.
8. Tomaszewski P: O niektórych elementach morfologii polskiego języka migowego. Poradnik językowy 2005; 2: 59-75.
9. Twardowska E (red.): Stan badań nad polskim językiem migowym. Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki 2008.
10. Tomaszewski P, Piekot T: Język migowy w perspektywie socjolingwistycznej. Socjolingwistyka 2015; XXIX: 63-87.
11. Kołodziejczak A: Deaf art w Polsce – kwestia tożsamości głuchych artystów. Deaf Studies w Polsce. Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki 2014: 133-141.
12. Waląg E: Nie taki motyl straszny, jak go malują – kulturowy obraz g/Głuchego. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis 2016: 78-92.
13. Łozińska S, Rutowski P: Język migowy źródłem pamięci społecznej Głuchych. Horyzonty Wychowania 2009; 16(38): 91-108.
14. Wilimborek B: Nauczanie języka migowego osób słyszących. Języki obce w szkole 2015; 4: 115-118.
15. Rutkowski P, Mostowski P: Polski język migowy narzędziem przeciwdziałania wykluczeniu. Trendy 2017; 1: 18-22.
16. Gunia G: Zadania logopedy wobec edukacji inkluzyjnej. Logopedia Silesiana 2015; 4: 59-71.
17. Dramska D: Zagadnienia kultury języka i socjalizacji językowej jako istotnego elementu edukacji logopedycznej i pedagogicznej. Edukacja, kultura, sztuka – spoistość a integracja. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016: 64-72.
18. Pasuto Ł: Próba opisu języka migowego, czyli co każdy powinien wiedzieć o języku migowym. Forum Logopedyczne 2016; 25: 227-234.
