*Swietłana Kozaczuk
Fluoryzacja dogłębna w profilaktyce i leczeniu próchnicy: stosowanie preparatu Tiefenfluorid® junior u dzieci. Opisy przypadków
Deep penetration fluoridation for caries prevention and treatment: the use of Tiefenfluorid® junior in children. Case reports
Indywidualna Praktyka Lekarska, Kraków
Streszczenie
Profilaktyka fluorkowa wspólnie ze zdrową zbilansowaną dietą oraz nawykami higienicznymi jest filarem w walce z chorobą próchnicową. W czasach, gdy ruch antyfluorowy rośnie w siłę i budzi wątpliwości nawet wśród lekarzy i higienistek, środowisko stomatologiczne powinno korzystać w postępowaniu klinicznym z wiarygodnych dowodów naukowych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa terapii.
W artykule przedstawiono przypadki kliniczne stosowania preparatu do fluoryzacji dogłębnej Tiefenfluorid® junior (Humanchemie, Niemcy) w leczeniu i profilaktyce zmian próchnicowych u dzieci. W celu wykrycia zmian próchnicowych zastosowano metodę wizualno-dotykową. Do klasyfikacji zmian próchnicowych wykorzystano Międzynarodowy System Wykrywania i Oceny Próchnicy – ICDAS II. Dynamikę rozwoju zmian próchnicowych oceniano metodą wizualno-dotykową na wizytach kontrolnych co 3 miesiące w ciągu 12 miesięcy.
Fluor jest efektywny w leczeniu próchnicy początkowej w szkliwie, a preparat na bazie srebra i fluoru SDF skutecznie zatrzymuje próchnicę w zębinie. Wadą SDF jest zabarwienie zębów na czarny kolor. W przeciwieństwie do zwykłych fluorków, preparat do fluorowania Tiefenfluorid® junior (Humanchemie, Niemcy) dzięki działaniu preparatu utrwalającego staje się nietoksyczny, ponadto proces odbywa się w głębi szczelin labilnej warstwy szkliwa, a nie na powierzchni zębów.
Dogłębna fluoryzacja może być stosowana do zabiegów profilaktycznych, w tym mineralizacji bruzd, a także do leczenia próchnicy początkowej. W leczeniu próchnicy początkowej u małych dzieci stanowi alternatywę dla impregnacji i dla lakierów fluorowych.
Summary
The use of fluoride, a healthy diet and good dental care habits are the pillars of the fight against caries. At a time when the anti-fluoride movement is on the increase and raises doubts even amongst the dentists and dental hygienists, the dental environment should be based on the credible scientific evidence regarding the effectiveness and safety of therapy in their clinical management.
The article presents the clinical cases in which the agent for deep penetration fluoridation Tiefenfluorid® junior (Humanchemie, German) was used in the treatment and prevention of carious lesions in children. The visual-tactile method was used for detecting caries lesions. The International Caries Detection and Assessment System – ICDAS II was used for classifying dental caries. Carious lesions activity were assessed using visual-tactile method at control visits every 3 months within 12 months.
Fluoride is effective in the treatment of initial caries in enamel, and the agent based on silver and fluorine SDF (Silver Diamine Fluoride) effectively inhibits tooth decay in the dentin. The disadvantage of SDF is the black color of the teeth. In contrast to common fluoride compounds, the solution with fluoride Tiefenfluorid® junior (Humanchemie, German) becomes non-toxic due to the reaction with the second application solution with calcium hydroxide. Furthermore, the process takes place deep in the funnels of the dental enamel, not on the tooth surface.
The deep penetration fluoridation can be used for the caries prophylaxis, including the mineral fissure sealing, as well as for the treatment of initial caries lesions. In the treatment of initial caries in small children, it is an alternative to the silver nitrate impregnation and for the fluoride varnishes.
Wstęp
W Polsce ponad 85% 6-latków i 95% 18-latków ma zęby dotknięte próchnicą. Często problemy z zębami wynikają z niewiedzy rodziców na temat skutecznej profilaktyki próchnicy i chorób jamy ustnej. Głównymi filarami zapobiegawczymi są: zbilansowana dieta, prawidłowe nawyki higieniczne oraz profilaktyka fluorkowa (1).
Prawie 1/3 polskich 8-latków cierpi na nadwagę lub jest otyła według standardów WHO (2). Około 10% dzieci w wieku 1-3 lat ma nadwagę/otyłość i 18,4% jest zagrożone nadmierną masą ciała (3). Ponad 60% polskich dzieci w wieku 3 lat i około 25% dzieci w wieku 5 lat nigdy nie było u lekarza dentysty (4). Namawianie dziecka do szczotkowania zębów często wiąże się z dużym wysiłkiem dla rodziców. Dodatkowym problemem jest ruch antyfluorowy, który wzbudza niepokój i wątpliwości nawet u lekarzy i higienistek stomatologicznych. Bez wątpienia wszystkie trzy filary prewencyjne są zachwiane.
Stanowisko Polskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej, konsultanta krajowego oraz FDI (Światowej Federacji Dentystycznej) kładzie nacisk na ograniczenie spożycia cukrów, rozpoczęcie przeprowadzenia zabiegów higienicznych w jamie ustnej dziecka nie później niż w momencie wyrznięcia się pierwszego zęba mlecznego oraz wprowadzenie egzogennej profilaktyki fluorkowej. Codzienne stosowanie pasty z fluorem 1000 ppm u dzieci w wieku do 3 lat i 1000-1450 ppm u dzieci w wieku 3-6 lat w zależności od wysokości ryzyka próchnicy oraz profesjonalna fluoryzacja 2-4 razy do roku stanowi skuteczne działanie profilaktyczne w walce z próchnicą wczesnego dzieciństwa (1). Przy wyborze pasty do zębów dla dziecka rodziców należy uczulić, by zwrócili uwagę nie tylko na odpowiednią zawartość fluoru, ale i na inne składniki typu SLS (ang. sodium lauryl sulphate), parabeny, PEG (ang. polyethylene glycol), współczynnik RDA (ang. relative dentin abrasivity). Z kolei lekarze dentyści zgłębiając wiedzę z zakresu preparatów do profesjonalnej fluoryzacji, powinni świadomie dokonać wyboru dla swoich małych pacjentów.
Toksyczność fluoru, udowodniona w wielu badaniach naukowych, zależy od dawki i czasu ekspozycji. Szkodliwe działanie fluoru możemy obserwować nie tylko w postaci fluorozy zębów, ale także dotyczy ono kości, wątroby, nerek, tarczycy, narządów rozrodczych. Jest neurotoksyczny i wywołuje zaburzenia w gospodarce mineralnej, m.in. wapnia, magnezu i fosforu (5).
Jednak wszystkie wymienione działania niepożądane mają związek z przedawkowaniem fluoru przy podaży endogennej, w tym suplementacji fluoru w postaci tabletek lub kropli. Badania, które opisują toksyczne działanie fluoru na tarczycę, układ nerwowy i rozrodczy, odnoszą się do rejonów z bardzo wysokim naturalnym stężeniem fluoru w wodzie ([powyżej 30 mg/l]; Indie i Chiny) (6). Według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) dopuszczalne stężenie fluoru w wodzie wynosi 1,5 mg/l (7).
W Polsce nie przeprowadza się sztucznej fluoryzacji wody. Woda w okolicach Trójmiasta i Malborka jest zbyt bogata we fluor, który występuje w niej naturalnie –1,6-2,0 mg/l w Gdańsku do 4,4 mg/l na terenie gminy Cedry Wielkie. Pozostałe rejony w Polsce mają stężenie fluoru w wodzie pitnej poniżej norm WHO (np. Kraków, Poznań, Warszawa, Wrocław 0,1-0,3 mg/l według danych Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji). Fluor także naturalnie występuje w pożywieniu, szczególnie w czarnej herbacie. Wiedza na temat zawartości fluoru w wodzie oraz pożywieniu jest kluczowa ze względu na łatwość przedawkowania tego związku u małych dzieci, np. przy piciu lub przygotowaniu mleka modyfikowanego czy jedzenia z wody zbyt bogatej we fluor.
Fluor podawany egzogennie ogranicza działanie bakterii próchnicotwórczych, hamuje procesy demineralizacji i wspomaga remineralizację. Jony fluorkowe w niskim stężeniu < 50 ppm zapewniają możliwość repozycji związków mineralnych traconych podczas ataków kwasów i tworzenia kryształów z powłoką fluoroapatytopodobną. Dostarczanie jonów fluorkowych o wyższym stężeniu > 100 ppm zapewnia tworzenie rezerwuaru jonów fluorkowych w postaci fluorku wapnia (CaF2) uwalnianych podczas ataku kwasów bakteryjnych na ząb (1).
Wskazania do fluoryzacji, w tym dogłębnej, dzielimy na profilaktyczne i lecznicze (8) (tab. 1). Profilaktyka profesjonalna według Polskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej jest zalecana u dzieci 2-4 razy w roku w zależności od ryzyka próchnicy oraz współpracy dziecka (1).
Tab. 1. Wskazania do egzogennej profilaktyki fluorkowej (9, 10)
| Profilaktyczne | 1. Zapobieganie powstawaniu zmian próchnicowych pierwotnych lub wtórnych. |
| 2. Zapobieganie próchnicy korzenia zęba. |
| 3. Zapobieganie powstawaniu zmian niepróchnicowego pochodzenia, np. erozje. |
| 4. Mineralizacja bruzd. |
| Lecznicze | 1. Leczenie początkowych zmian próchnicowych, gdy doszło tylko do odwapnienia tkanek, a nie do powstania ubytku w celu zatrzymania rozwoju próchnicy. |
| 2. Leczenie nadwrażliwości zębiny. |
Opisy przypadków
W artykule przedstawiono przypadki kliniczne stosowania preparatu do fluoryzacji dogłębnej Tiefenfluorid® junior (Humanchemie, Niemcy) w leczeniu i profilaktyce zmian próchnicowych u dzieci. W celu wykrycia zmian próchnicowych zastosowano metodę wizualno-dotykową (badanie stanu uzębienia w lupach stomatologicznych w powiększeniu x 3.5 z wykorzystaniem tępej sondy WHO). Do klasyfikacji zmian próchnicowych wykorzystano Międzynarodowy System Wykrywania i Oceny Próchnicy – ICDAS II (International Caries Detection and Assessment System), według którego:
– 0 – szkliwo prawidłowe,
– 1 – matowa plama, biała lub brązowa, widoczna po osuszeniu,
– 2 – matowa plama, biała lub brązowa, widoczna na powierzchni wilgotnej,
– 3 – miejscowe przerwanie ciągłości szkliwa, bez zmian w obrębie zębiny,
– 4 – podpowierzchniowe zaciemnienie w obrębie zębiny, bez przerwania lub z miejscowym przerwaniem ciągłości szkliwa,
– 5 – niewielki ubytek eksponujący zębinę,
– 6 – rozległy ubytek eksponujący zębinę.
Uzyskano pisemną zgodę rodziców/opiekunów prawnych pacjentów.
Przypadek 1
Dziecko 3,5 roku, ogólnie zdrowe. Pierwsza wizyta w gabinecie stomatologicznym w wieku 18 miesięcy. Z wywiadu: mama zaniepokojona wyglądem zębów siecznych górnych, podejrzewa próchnicę butelkową. Dziecko niechętnie gryzie przednimi zębami i pozwala szczotkować zęby sieczne górne, nie współpracuje. W badaniu klinicznym: próchnicowe zniszczenie koron klinicznych zębów siecznych górnych, zmiany aktywne, występuje wrażliwość podczas badania tępą sondą WHO. Według skali ICDAS-II zmiany próchnicowe kod 3 na powierzchniach wargowych zębów 52, 51, 61 i 62 oraz zmiany próchnicowe kod 5 na powierzchniach podniebiennych zębów 52, 51 i 62, płaskie, nie stanowią miejsc retencji płytki bakteryjnej, dokładne oczyszczanie w domu szczoteczką do zębów jest możliwe. Rozległy ubytek próchnicowy kod 6 w skali ICDAS-II w zębie 61 na powierzchni podniebiennej stanowi miejsce retencji płytki bakteryjnej, dokładne oczyszczanie w domu szczoteczką do zębów jest niemożliwe. Plan postępowania profilaktyczno-leczniczego:
1. Higienizacja, instruktaż higieny i zalecenia dietetyczne.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kaczmarek U, Jackowska T, Mielnik-Błaszczak M et al.: Indywidualna profilaktyka fluorkowa u dzieci i młodzieży – rekomendacje polskich ekspertów. Nowa Stomatol 2019; 24(2): 70-85.
2. Korzycka M, Jodkowska M, Oblacińska A, Fijałkowska A: Nutrition and physical activity environments in primary schools in Poland – COSI study. Ann Agric Environ Med 2019; doi: https://doi.org/10.26444/aaem/114223.
3. Weker H, Barańska M, Riahi A et al.: Nutrition of infants and young children in Poland – Pitnuts 2016. Dev Period Med 2017; 21(1): 13-28.
4. Mika A, Mituś-Kenig M, Mizerska-Żurowska A: Pierwsza wizyta dziecka w gabinecie stomatologicznym – wiek dziecka oraz przyczyna zgłoszenia się. Przegląd piśmiennictwa. Nowa Stomatol 2019; 24(2): 43-47.
5. Błaszczyk I, Ratajczak-Kubiak E, Birkner E: Korzystne i szkodliwe działanie fluoru. Farmacja Polska 2009; 65(9): 623-626.
6. Peckham S, Awofeso N: Water fluoridation: a critical review of the physiological effects of ingested fluoride as a public health intervention. Sci World J 2014; 2014:2 93019.
7. Guidelines for drinking-water quality: fourth edition incorporating the first addendum. World Health Organization 2017.
8. Mielczarek A, Bołtacz-Rzepkowska E, Bagińska J et al.: Próchnica zębów – zalecenia profilaktyczne i terapeutyczne. Stanowisko grupy roboczej Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy (ACFF) ds. zapobiegania próchnicy w populacji osób dorosłych. Nowa Stomatol 2017; 22(2): 89-96.
9. Knappwost C, Lehmann R, Tröndle H: Nichtinvasive Mineralische Fissurenversiegelung durch Cu-dotierte Tiefenfuoridierung – Ergebnisse einer 5-Jahres-Studie an 715 Fällen, ZMK 1999; 1-2: 6-9.
10. Kooshki F, Pajoohan S, Kamareh S: Effects of treatment with three types of varnish remineralizing agents on the microhardness of demineralized enamel surface. J Clin Exp Dent 2019; 11(7): e630-e635.
11. Ebrahimi M, Mehrabkhani M, Ahrari F et al.: The effects of three remineralizing agents on regression of white spot lesions in children: A two-week, single-blind, randomized clinical trial. J Clin Exp Dent 2017; 9(5): e641-e648.
12. Negre-Barber A, Montiel-Company JM, Boronat-Catalá M et al.: Hypomineralized Second Primary Molars as Predictor of Molar Incisor Hypomineralization. Sci Rep 2016; 6: 31929.
13. Steffen R, Kramer N, Bekes K: The Wurzburg MIH concept: The MIH treatment need index (MIH TNI): A new index to assess and plan treatment in patients with molar incisior hypomineralisation (MIH). European Archives of Paediatric Dentistry 2017; 18(suppl. 1).
14. Sanavia C, Tatullo M, Bassignani J et al.: Remineralization Strategies in Oral Hygiene: A Position Paper of Italian Society of Oral Hygiene Sciences-S.I.S.I.O. Working Group. Open Dent J 2017; 11: 527-538.
15. Marinho VC, Worthington HV, Walsh T et al.: Fluoride varnishes for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev 2013; (7): CD002279.
16. Marinho VC, Worthington HV, Walsh T et al.: Fluoride gels for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev 2015; 2015(6): CD002280.
17. Gao SS, Zhang S, Mei ML et al.: Caries remineralisation and arresting effect in children by professionally applied fluoride treatment – a systematic review. BMC Oral Health 2016; 16: 12.
18. Duangthip D, Chen KJ, Gao SS et al.: Managing Early Childhood Caries with Atraumatic Restorative Treatment and Topical Silver and Fluoride Agents. Int J Environ Res Public Health 2017; 14(10): 1204.
19. Devji T: Silver diamine fluoride is probably more effective than atraumatic restorative treatment, fluoride varnish, or no treatment for controlling caries progression in children. J Am Dent Assoc 2018; 149(4): e65.
20. Peretz B, Gluck G: Early childhood caries (ECC): a preventive-conservative treatment mode during a 12-month period. J Clin Pediatr Dent 2006; 30(3): 191-194.
