Wyodrębnianie się gastrologii jako samodzielnej dziedziny chorób wewnętrznych rozpoczęło się w drugiej połowie XIX wieku. Pomiędzy internistami i chirurgami toczyły się wówczas bardzo żywe dyskusje na temat pierwszeństwa w leczeniu chorób przewodu pokarmowego. Zastanawiano się, czy lepsze są metody radykalne, jednak ryzykowne, czy raczej mniej skuteczne, ale bezpieczniejsze, terapie zachowawcze. W okresie międzywojennym prace z zakresu chorób przewodu pokarmowego pochodziły z trzech głównych ośrodków uniwersyteckich: lwowskiego, krakowskiego oraz warszawskiego. Do najczęściej prezentowanych tematów należały choroba wrzodowa i rak żołądka. W wielu pracach poruszano problem diagnostyki chorób przewodu pokarmowego, m.in. w zakresie przydatności klinicznej badania kału na krew utajoną w nowotworach i „owrzodzeniach”. Szeroko pisano także o metodach endoskopowych i diagnostyce radiologicznej, które odkrywały przed lekarzami nowe horyzonty badawcze (1). Wśród wielu lekarzy uznanych za twórców tzw. polskich szkół gastrologicznych były takie znakomitości medycyny wewnętrznej, jak: Edward Korczyński, Walery Jaworski, Antoni Gluziński, Józef Wacław Grott, Ludwik Justman, Wilhelm Rubin, Anastazy Landau. W powojennej Warszawie lekarzem, który zabiegał o rozwój gastrologii jako odrębnej specjalizacji, był Leon Plocker¹ (vel Plockier, Płocker, Płockier) (ryc. 1) (2). Pośród niewielu prac naukowych, jakie pozostawił po sobie prof. Plocker, można odnaleźć krótki, dwustronicowy życiorys zawierający podstawowe informacje na temat życia i pracy dr. Antoniego Tuchendlera (3, 4). Ukazał się on wkrótce po śmierci lekarza, którego autor nazwał „twórcą polskiej gastroenterologii”. Kim byli obydwaj lekarze? Postanowiliśmy dowiedzieć się więcej na temat nieznanego gastrologa nazywającego siebie lekarzem pacjentów cierpiących na „choroby żołądka i kiszek” i opisującego go w pośmiertnym wspomnieniu profesora².

Doktor Antoni Tuchendler po ukończeniu studiów na Uniwersytecie w Dorpacie szkolił się w berlińskiej Klinice Charitè. W 1900 roku powrócił do Warszawy, gdzie wkrótce założył rodzinę i na świat przyszło troje jego dzieci. Od 1902 roku był członkiem prestiżowego Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego (5). Oprócz prac typowo naukowych chętnie pisał artykuły do gazet codziennych i wygłaszał pogadanki dla szerokiej publiczności. W swoich wypowiedziach był odważny, miewał własne zdanie, którego nie bał się wyrażać, i potrafił przekazywać wiedzę w sposób zrozumiały i dowcipny. Gdy w 1955 roku rząd walczył z plagą alkoholizmu, dr Tuchendler pisał na łamach „Przekroju”, że hasła prohibicyjne, purytańskie, w absolutny sposób potępiające wszelkie użycie alkoholu, nie są skuteczną bronią w tej walce. Szczególnie dobrze wypowiadał się na temat win gronowych: czerwonego w przebiegu biegunek (z uwagi na zawarty w nim garbnik), białego, gdy wskazane było działanie moczopędne. Doceniał też zbawienny wpływ wina na nastrój, zwłaszcza u pozbawionych apetytu gruźlików, oraz piwa na cały organizm. Przestrzegał jednak przed nadmiernym używaniem wódek i wina, zwłaszcza przez osoby „z dolegliwościami guzów krwawnicowych odbytu (hemoroidów)” oraz w chorobach nerek i układu nerwowego. Piwo zaś zdecydowanie odradzał osobom otyłym, zwłaszcza z chorobami układu krążenia. Uważał, że picie alkoholu nie pomaga sportowcom, a osobom wykonującym pracę wymagającą precyzji (kierowcom, pilotom) oraz młodzieży i kobietom ciężarnym powinien być zabroniony (6). Podobno już jako młody lekarz zanotował następujące słowa: „Gdy podczas ostatniego zjazdu lekarskiego w Karlsbadzie siedzącemu obok mnie na bankiecie doktorowi Pisekowi, seniorowi lekarzy lwowskich, wyraziłem zdanie, że po szklance pilznera czuję się lepiej, aniżeli po szklance wody karlsbadzkiej, otrzymałem odpowiedź dość znamienną: »A czy to kolega nie wie, co zwykł był mawiać słynny profesor wiedeński Nothnagel: Szklanka wody już niejednemu człowiekowi zaszkodziła, ale szklanka pilznera nigdy«” (7).