Streszczenie
Wstęp. Uszkodzenia pourazowe znajdują się wśród istotnych problemów stomatologii wieku rozwojowego, z jakimi rodzice w trybie pilnym zgłaszają się z dziećmi do gabinetu stomatologicznego.
Cel pracy. Celem pracy jest wskazanie na konieczność zachowania czujności wiktymologicznej zespołu stomatologicznego w ocenie urazów zębów mlecznych i stałych w aspekcie różnicowania urazów przypadkowych i nieprzypadkowych.
Materiał i metody. Dokonano przeglądu publikacji zamieszczonych w bazie naukowej PubMed. Zastosowano kryterium wyszukiwania następujących słów kluczowych w języku polskim i angielskim: „uraz nieprzypadkowy”, „dzieci i młodzież”, „sprawca krzywdzenia”, „badanie podmiotowe i przedmiotowe”.
Wyniki. Wywiad i badanie kliniczne należą do podstawowych narzędzi diagnostycznych umożliwiających prawidłowe rozpoznanie, które skutkuje wdrożeniem właściwego postępowania terapeutycznego u dziecka po urazie. Zbieranie wywiadu jest też okazją do zaobserwowania niepokojącego zachowania dziecka, które może świadczyć o krzywdzeniu. Niezależnie od informacji podanych przez opiekuna dziecka badanie przedmiotowe jest badaniem weryfikującym zgodność wywiadu ze stwierdzonymi uszkodzeniami pourazowymi, powstającymi w prostym mechanizmie fizycznym – im większa energia, tym większa destrukcja narządów i układów. Badanie przedmiotowe dostarczy odpowiednich informacji weryfikujących komplementarność wywiadu z badaniem przedmiotowym, które dzięki rzetelnej wiedzy wiktymologicznej stomatologa skutkują postawieniem prawidłowej diagnozy, wdrożeniem właściwego leczenia oraz podjęciem działań interwencyjnych przerywających krzywdzenie dziecka.
Wnioski. Uprawdopodobnienie występowania urazu nieprzypadkowego u dziecka zobowiązuje profesjonalistów sektora medycznego do podjęcia zdecydowanych działań chroniących dziecko przed skutkami przemocy fizycznej, w szczególności w czasach pandemii COVID-19, w której małoletni zmuszeni sytuacją zewnętrzną spędzają więcej czasu ze sprawcami nadużyć. Edukacja wiktymologiczna stomatologów i odpowiednia reakcja na krzywdzenie dziecka pozwolą na skuteczną interwencję dotyczącą zarówno procesu terapeutycznego, jak i działań zapobiegających dalszemu krzywdzeniu.

Summary
Introduction. Post-traumatic injuries are significant problems of paedodontic dentistry that parents with children urgently report to dental practice.
Aim. The aim of the study is to indicate the necessity of maintaining the victimological awareness of the dental team in assessing injuries of deciduous and permanent teeth in terms of differentiating accidental and non-accidental injuries.
Material and methods. The publications in the PubMed scientific database were reviewed by applying the search criteria for the following keywords in Polish and English: “non-accidental injury”, “children and youth”, “perpetrator of abuse”, “phenomenon identification”, “interview and clinical examination”.
Results. Interview and clinical examination are among the basic diagnostic tools for correct diagnosis, which results in the implementation of proper therapeutic management in a child after an injury. This also an opportunity to observe disturbing behavior of children that may indicate abuse. Regardless of the provided information, the subject examination is verifying the compliance of an interview with post-traumatic injuries arising in a simple physical mechanism – the greater the energy, the greater destruction. This will provide relevant information that verifies the compliance of the interview with the clinical examination, thanks to the reliable victimological knowledge of the dentist, results in the correct diagnosis, implementation of appropriate treatment, and child abuse intervention.
Conclusions. The likelihood of a child’s non-accidental injury requires medical professionals to take decisive action to protect the child from the effects of physical violence in particular during the COVID-19 pandemic, in which minors forced by the external situation spend more time with perpetrators of abuse, they are more exposed to harm. Victimology education and an appropriate response to child abuse will allow for effective intervention regarding both the therapeutic process and measures to prevent further harm to children.