Agnieszka Szymczak-Biały, Marek Malewski, Aleksandra Persona-Śliwińska, *Grażyna Jarząbek-Bielecka
Seksuologia a medycyna rodzinna – wybrane zagadnienia
Sexology and family medicine – selected issues
Pracownia Ginekologii Wieku Rozwojowego i Seksuologii, Klinika Ginekologii, Katedra Perinatologii i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Summary
Although the quality of sexual life is not indifferent to the general category of the quality of human life, and the practice of a sexologist and family doctor indicates that although most people tend to perceive the quality of their sex life as an important element of the overall quality of life, patients do not always admit it when they do so. medical visits. Health is both physical, mental and social well-being, and it also includes understanding sexual health. Care in the context of sexual health includes not only the issue of reproduction, but also the prevention, diagnosis and treatment of sexual dysfunction or sexually transmitted diseases. Sexual health is also one of the determinants of the quality of life and the feeling of happiness in a relationship with a partner. Human activities to satisfy "sexual need" are complex - they involve many different mechanisms and extend far beyond sexuality itself. Therefore, in phylogenetic terms, only in the case of the human species is eroticism that includes sexuality together with the sphere of feelings, intellect and the sphere of the psyche. Human sexuality is the sphere of emotions and behaviors aimed at sexual intercourse and is one of the basic ways of human freedom.
Seksualne funkcjonowanie człowieka warunkowane jest zarówno przez czynniki biologiczne, jak i psychologiczne. Rozpatrując zagadnienie uwarunkowań biologicznych rozwoju i funkcjonowania psychoseksualnego, należy podkreślić znaczenie pojęć „popęd seksualny” oraz „potrzeba seksualna”.
Popędy definiuje się jako pierwotne mechanizmy regulacyjne, które mają zapewniać zaspokojenie potrzeb organizmu (potrzeb biologicznych) poprzez uruchomienie i podtrzymanie odpowiednich czynności niezbędnych do osiągnięcia warunków, dzięki którym potrzeby zostaną zaspokojone. Człowiek tworzy popędy poprzez doświadczenia, które determinują ich powstanie. Nie wszystkie popędy są wykształcone u wszystkich ludzi, choć część z nich występuje u większości z nich (1-5).
Popęd seksualny jest bardzo złożony. Opiera się zarówno na pobudzeniach pochodzących z narządów wewnętrznych organizmu, jak i na stymulacji zewnętrznej, z otoczenia. W pobudzeniu wewnętrznym istotną rolę odgrywa ośrodkowy układ nerwowy, gdyż dzięki niemu możliwy jest proces uczenia się. Jest to o tyle istotne, że pewne bodźce zewnętrzne mogą stać się bodźcami seksualnymi poprzez skojarzenie ich z ubiegłym podnieceniem seksualnym. Obok ośrodkowego układu nerwowego w pobudzeniu wewnętrznym bardzo istotną rolę odgrywają mechanizmy mózgowe i hormonalne, między którymi istnieje ścisłe powiązanie morfologiczne i czynnościowe (6-9).
Popęd jest jednym z podstawowych elementów zapewniających zaspokojenie potrzeb – czym więc są potrzeby? Obejmują one właściwości organizmu, dla których utrzymania i rozwoju muszą być spełnione określone warunki. Spełnienie tych warunków powoduje, że potrzeba ma formę potencjalną, natomiast gdy brak jest ich spełnienia, potrzeba aktualizuje się poprzez wywołanie stanu wewnętrznego napięcia, stanu niespecyficznego, który musi być rozpoznany, by człowiek mógł tę potrzebę zaspokoić i zredukować powstałe napięcie za pomocą określonego zachowania.
Potrzeba seksualna stanowi właściwość ludzkiego organizmu polegającą na okresowym powstawaniu specyficznego napięcia psychofizycznego możliwego do zredukowania tylko poprzez podjęcie czynności dających satysfakcję seksualną.
Niewątpliwie istotną rolę w zachowaniach seksualnych odgrywają czynniki genetyczne, morfologiczne i fizjologiczne.
Między seksualnością a jakością życia można wymienić kilka relacji, a mianowicie:
– dobra jakość życia sprzyja udanemu życiu seksualnemu,
– obniżona jakość życia ma negatywny wpływ na życie seksualne,
– udane życie seksualne jest jednym z czynników dobrej jakości życia,
– nieudane życie seksualne prowadzi do pogorszenia jakości życia,
– skuteczne leczenie zaburzeń seksualnych prowadzi do poprawy jakości życia partnerów.
Warto podkreślić, że do czynników organicznych wpływających na reaktywność seksualną zaliczamy:
– zaburzenia hormonalne,
– choroby (cukrzyca, choroby układu krążenia, choroby neurologiczne, ginekologiczne, nowotworowe, układu moczowo-płciowego, choroby przenoszone drogą płciową, choroby alergiczne, układu oddechowego, krwi),
– urazy rdzenia kręgowego,
– przerost gruczołu krokowego u mężczyzn,
– uzależnienie od alkoholu, narkotyków i nikotyny,
– zaburzenia i choroby psychiczne (zespoły nerwicowe, lękowe, depresyjne, schizofrenia, anoreksja, bulimia),
– meno- i andropauza,
– zaburzenia wrodzone (np. wnętrostwo, stulejka, rozszczepienie kręgosłupa).
Czynniki psychogenne mogą być wyłączną lub współistniejącą z tłem organicznym przyczyną zaburzeń seksualnych.
Do powstania zaburzeń seksualnych predysponują takie czynniki indywidualne, jak:
– wykorzystanie seksualne w dzieciństwie i inne urazy seksualne,
– specyfika środowiska rodzinnego, tj. nadmierny rygoryzm wychowawczy, antyseksualna atmosfera, nieudane małżeństwo rodziców, brak rodziców, wrogość między członkami rodziny, zaburzona komunikacja i identyfikacja z rolami seksualnymi rodziców, niechęć rodziców do dziecka lub do płci przez nie posiadanej,
– cechy osobowościowe, takie jak: chwiejność uczuciowa, introwersja, depresja, agresywność, impulsywność, ukryte cechy homoseksualne, tłumienie uczuć, negatywne postawy wobec seksualności i własnej płci, nadmierna samokontrola, kompleksy, negatywny obraz samego siebie, negatywizm w postrzeganiu innych, zaburzenia identyfikacji z płcią,
– przewaga systemu normatywnego, oceniającego, w tym rygoryzm norm religijnych,
– uwarunkowania towarzyszące zachowaniom seksualnym, takie jak np. niektóre praktyki masturbacyjne, rozbudowana i odbiegająca od rzeczywistości wyobraźnia erotyczna, urazowe doświadczenia z pierwszych kontaktów seksualnych i związków uczuciowych,
– lęki związane z seksualnością, własną rolą seksualną, lęk przed sukcesem/porażką.
Do czynników w relacjach partnerskich predysponujących do pojawienia się zaburzeń seksualnych należą:
– brak kultury współżycia seksualnego,
– zanik atrakcyjności partnera,
– rutyna i monotonia we współżyciu seksualnym,
– rozbieżności między oczekiwaniami a rzeczywistością,
– walka o dominację w związku, brak zaufania,
– zaburzenia komunikacji między partnerami,
– lęk przed ciążą, rozbieżności postaw wobec stosowania metod sterowania płodnością,
– negatywne uczucia wobec partnera,
– małżeństwo/związek zawierany z pragmatycznych, a nie uczuciowych motywów,
– nastawienie na technikę i sprawność seksualną, a nie więź uczuciową,
– brak efektywnej aktywności seksualnej, np. nieumiejętna sztuka miłosna, brak oczekiwanej stymulacji, agresywne reakcje wobec partnera proponującego nieakceptowane formy współżycia seksualnego,
– lekceważące i ośmieszające zachowanie wobec partnera w trakcie współżycia, porównywanie go z innymi partnerami,
– związki pozamałżeńskie, zdrady,
– lęk przed niezaspokojeniem potrzeb i oczekiwań partnera,
– brak współdziałania i współpracy w przypadku wystąpienia epizodycznych zaburzeń (2, 10-14).
Do najczęściej spotykanych przyczyn społeczno-kulturowych powstawania zaburzeń seksualnych można zaliczyć:
– brak edukacji seksualnej na każdym poziomie rozwoju psychoseksualnego człowieka,
– brak wiedzy na temat seksualnego funkcjonowania płci przeciwnej do posiadanej,
– błędne informacje na temat seksu, mity i stereotypy wiążące się z ludzką seksualnością,
– porównywanie z kreowanym przez wydawnictwa pornograficzne nierealnym obrazem seksualności,
– spadek reaktywności seksualnej w wyniku zbyt dużej ilości bodźców seksualnych,
– zbyt wczesna inicjacja seksualna,
– promiskuityzm,
– „sportowy” i „rekreacyjny” model seksualności (Schnarch D., 1991) (15),
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Obuchowska I, Jaczewski A: Rozwój erotyczny dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1982.
2. Lew-Starowicz Z: Seksualność a jakość życia człowieka. Przegląd seksuologiczny 2006; II; 1(5).
3. Aleksandrowicz JW: Zaburzenia nerwicowe, zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych (według ICD-10). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
4. Dolczewska-Samela A: Zdrowie seksualne i reprodukcyjne oraz ich determinanty. [W:] Bartkowiak G (red.): Czynniki kształtujące zachowania zdrowotne człowieka na przestrzeni życia. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2008; 11-130.
5. Dolczewska-Samela A: Promocja zdrowia seksualnego jako forma profilaktyki zaburzeń. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 2006; 3(8).
6. Godlewski J: Ewolucja poglądów na temat normalności i nienormalności seksualnej. [W:] Rzepka J (red.): Zagadnienia prorodzinnej edukacji seksuologicznej i profilaktyki HIV/AIDS. Tom II, Studio Wydawnicze AGAT, Katowice 1998; 13-68.
7. Heszen-Niejodek I, Kądzielawa D, Toeplitz-Winiewska M: Zdrowie i choroba. [W:] Strelau J (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom III. Gdańsk 2000: 258.
8. Imieliński K: Seksiatria. Tomy I i II. PWN, Warszawa 1990.
9. Kratochvil S: Leczenie zaburzeń seksualnych. Wydawnictwo ISKRY, Warszawa 2002.
10. Lew-Starowicz Z: Leczenie zaburzeń seksualnych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997.
11. Lew-Starowicz Z: Zaburzenia seksualne w praktyce ogólnolekarskiej. Wydawnictwo Termedia, Poznań 2004.
12. Lew-Starowicz Z: Encyklopedia erotyki. Muza SA, Warszawa 2001.
13. Lew-Starowicz Z: Miłość i seks. Słownik encyklopedyczny. Wydawnictwo Europa, Wrocław 1999.
14. Lew-Starowicz Z: Seks w sieci i nie tylko… Wydawnictwo Medyczne, Kraków 2002.
15. Schnarch D: Constructing the sexual crucible: an integration of sexual and marital therapy. Norton, New York 1991: 13-167.
16. Gapik L: Funkcjonalna norma seksualna ? prezentacja. Przegląd Terapeutyczny 2006; 1.
