Amerykańskie Towarzystwo Endodontyczne (American Association of Endodontists – AAE) definiuje resorpcję jako fizjologiczną lub patologiczną utratę zębiny, cementu korzeniowego z/bez towarzyszącego zaniku otaczającej tkanki kostnej spowodowanej chorobą próchnicową lub urazem (1). Resorpcja patologiczna dotyczy najczęściej zębów stałych i jest procesem trudnym do diagnozowania i leczenia (2). W badaniu histologicznym w rejonie resorpcji najczęściej stwierdza się zapalną, unaczynioną tkankę łączną z naciekami z limfocytów i osteoklastów, a obraz jej jest w dużej mierze uzależniony od czynnika sprawczego (np. zapalenie miazgi, silny uraz mechaniczny, guz nowotworowy, siły wywierane podczas leczenia ortodontycznego) (3). Na podstawie literatury w przypadku następstwa urazu zębów resorpcję możemy podzielić na resorpcję wewnętrzną zapalną i zamienną oraz resorpcję zewnętrzną: powierzchniową, zapalną oraz zamienną (4, 5). W przypadku występowania jednoczasowo obu procesów możemy wyróżnić resorpcję zewnętrzno-wewnętrzną lub perforującą (6, 7).

Uraz zęba jest jednym z czynników wywołujących resorpcję zewnętrzną, a ryzyko jej wystąpienia jest szczególnie wysokie w przypadku zwichnięcia całkowitego i intruzji zęba (5). Według aktualnych wytycznych Międzynarodowego Stowarzyszenia Traumatologii Stomatologicznej (The International Association of Dental Traumatology – IADT) kluczowe znaczenie ma prawidłowe przechowywanie wybitego zęba oraz czas, który upłynął do zaopatrzenia urazu, stan zdrowia i wiek pacjenta, stopień rozwoju korzenia oraz postawa wobec leczenia (8). Występowanie resorpcji korzenia replantowanego zęba zależy również od stopnia zniszczenia tkanek przyzębia i ich gojenia, kondycji miazgi i ewentualnych widocznych zanieczyszczeń powierzchni zęba (9). Z uwagi na fakt, iż resorpcja zewnętrzna może zachodzić bezobjawowo, zalecane są systematyczne kontrole kliniczne oraz radiologiczne zębów objętych urazem (10).

Ośmioletni, ogólnie zdrowy pacjent w wyniku uderzenia o schody doznał urazu zębów 11 i 21 (11 – zwichnięcie całkowite oraz złamanie szkliwno-zębinowe niepowikłane korony, 21 – złamanie korony szkliwno-zębinowe niepowikłane). W wywiadzie neurologicznym nie stwierdzono utraty przytomności, zawrotów głowy ani wymiotów. Brak informacji na temat miejsca znalezienia i zanieczyszczenia zęba. Ząb 11 przechowywany był przez 1,5 godz. w pojemniku z wodą, a następnie w Zakładzie Chirurgii Szczękowo-Twarzowej został replantowany i unieruchomiony szyną elastyczną. Zalecono antybiotykoterapię doustną (Dalacin C 25 mg/kg masy ciała w dawce dzielonej przez 7 dni).

Podczas pierwszej wizyty w Zakładzie Stomatologii Dziecięcej WUM w 2. dobie od urazu dziecko zgłaszało dolegliwości bólowe o średnim natężeniu, negowało przyjmowanie leków przeciwbólowych, wypełniało zalecenia dietetyczno-higieniczne, przejawiało lęk przed leczeniem stomatologicznym. W badaniu wewnątrzustnym stwierdzono niezabezpieczone złamania koron zębów 11, 21, szynę elastyczną w obrębie zębów 53-63 oraz liczne ubytki próchnicowe wymagające pilnego leczenia w obrębie zębów mlecznych oraz stałych. Przeprowadzono badanie żywotności miazgi zębów 11, 21 chlorkiem etylu – silna pozytywna reakcja. Barwa zębów 11, 21 prawidłowa. W badaniu radiologicznym stwierdzono: ząb 11 w prawidłowej pozycji w zębodole po replantacji, przebieg linii złamania szkliwno-zębinowego w zębie 21 blisko rogu miazgi, niezakończony rozwój korzeni zębów 11 i 21 (R3/4, stadium ścian równoległych) oraz zębów 22,12 (R1/2, stadium ścian rozbieżnych). Złamania korony zębów zabezpieczono płynnym kompozytem typu Flow. Rodzic dziecka został poinformowany o opcjach leczenia, złym rokowaniu zęba 11 i możliwych powikłaniach po urazie z uwagi na stopień rozwoju korzenia, opóźniony czas replantacji zęba (powyżej 60 min) oraz transport zęba w środowisku niefizjologicznym (w wodzie). Zalecono kontynowanie antybiotykoterapii doustnej, przestrzeganie zaleceń dietetyczno-higienicznych oraz zwolnienie z zajęć sportowych.