Wirus SARS-CoV-2, czynnik etiologiczny COVID-19, po raz pierwszy pojawił się w chińskim mieście Wuhan w grudniu 2019 roku i w ciągu kilku miesięcy rozprzestrzenił się, wywołując pandemię, którą Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła w marcu 2020 roku. Większość osób zarażonych wirusem doświadcza łagodnych lub umiarkowanych chorób układu oddechowego, bez konieczności specjalistycznego leczenia. Jednak osoby z grupy ryzyka (wiek podeszły, obciążenia systemowe ze strony układu oddechowego, krążenia, choroby metaboliczne i nowotworowe) są bardziej narażone na ciężki przebieg choroby i powikłania (1, 2). Obecnie uznaje się, że wirus SARS-CoV-2 rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową i przez dotyk. Wirus ten może być także przenoszony z zakażonych powierzchni na błony śluzowe nosa, oczu i jamy ustnej (transmisja fomitowa) (3, 4). Możliwa jest również infekcja drogą oro-fekalną, co ma znaczenie w środowiskach szpitalnych (5). SARS-CoV-2 wykorzystuje do wniknięcia do wnętrza komórki receptor konwertazy angiotensyny 2 (ACE2). Receptory te znajdują się w dużych ilościach w nabłonku układu oddechowego i przewodu pokarmowego, ale także w nosowej części gardła, błonie śluzowej jamy ustnej i nosa oraz gruczołach ślinowych (6). Jest to szczególnie ważna informacja dla personelu stomatologicznego, ponieważ wirus obecny w ślinie pacjentów może rozprzestrzeniać się drogą aerozolu w warunkach gabinetu stomatologicznego. W związku z szybką transmisją wirusa i łączącym się z nim przeciążeniem systemu opieki zdrowotnej oraz ryzykiem wystąpienia infekcji krzyżowych, Ministerstwo Zdrowia oraz Zespół Ekspertów Grupy Roboczej Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego przedstawili rekomendacje dotyczące leczenia stomatologicznego pacjentów w dobie pandemii COVID-19.

Celem pracy jest opracowanie aktualnych zaleceń dotyczących organizacji pracy w gabinecie stomatologicznych w czasie pandemii COVID-19 w oparciu o obowiązujące wytyczne i akty normatywne.

Dokonano analizy i opracowania treści dokumentu „Zalecenia postępowania przy udzielaniu świadczeń stomatologicznych w sytuacji ogłoszonego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2” (7), opublikowanego przez Ministerstwo Zdrowia (MZ) w dniu 26.03.2020 roku, oraz Rekomendacji Grupy Roboczej Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego (PTS) w sprawie postępowania w gabinecie stomatologicznym w okresie podwyższonego zagrożenia epidemiologicznego (8).

W stanie epidemii MZ oraz PTS zalecają ograniczenie zakresu świadczeń stomatologicznych do wykonywania procedur niezbędnych w przypadku wykonywania pilnej interwencji, tj. występowania bólu, procesów zapalnych i ropnych, urazów, torbieli oraz stanów z wysokim ryzykiem wystąpienia powikłań u pacjentów. Zalecana jest telefoniczna weryfikacja przyczyny zgłoszenia się do lekarza dentysty, umożliwiająca dostęp wyłącznie pacjentom, którzy wymagają udzielenia pilnej pomocy lekarskiej. W czasie epidemii praktykuje się udzielanie teleporad stomatologicznych (odnotowywanych w dokumentacji medycznej pacjenta) oraz zdalne wystawianie e-recept lub zwolnień lekarskich. MZ ogranicza w tym czasie wykonywanie świadczeń ortodontycznych i protetycznych (stosowność wizyt określana jest indywidualnie). Zalecane wizyty periodontologiczne obejmują diagnostykę kliniczną oraz leczenie zmian na błonie śluzowej jamy ustnej (w tym zmian nowotworowych, wymagających pobrania wycinków do badań histopatologicznych), diagnostykę i leczenie chorób przyzębia, ze względu na ryzyko progresji stanu zdrowia i wystąpienia powikłań. Świadczenia chirurgiczne dotyczą nacięcia ropnia, usunięcia zęba przyczynowego/zatrzymanego będącego przyczyną silnego bólu lub stanu zapalnego, leczenia torbieli i zmian zębopochodnych, pobrania wycinka do biopsji, chirurgicznego leczenia obrażeń zębopochodnych i zębowo-wyrostkowych. Do indywidualnej oceny pozostawia się wykonywanie ekstrakcji ze wskazań ortodontycznych, zabiegi wszczepienia implantów oraz augmentacje. Gdy konieczne jest wykonanie badań radiologicznych, wskazane są zdjęcia pantomograficzne i/lub CBCT, a odroczenie wykonywania zdjęć wewnątrzustnych – ze względu na większe narażenie na kontakt ze śliną pacjenta.

Pacjentów przyjmowanych w gabinecie stomatologicznym obowiązuje w stanie epidemii wstępna kwalifikacja przed wejściem do gabinetu: określenie przyczyny zgłoszenia się do gabinetu stomatologicznego i wstępna ocena potrzeby leczniczej, określenie ryzyka narażenia na zakażenie SARS-CoV-19, odkażenie rąk oraz pomiar temperatury ciała. Pacjentom ze stanem ostrym w jamie ustnej i z podejrzeniem zakażenia wirusem SARS-CoV-2 pomoc stomatologiczna powinna być udzielana w wyznaczonych do tego jednostkach. Wizyty w gabinecie odbywają się bez udziału osób towarzyszących, w przypadku dzieci może towarzyszyć im jeden opiekun prawny.