Okres wymiany uzębienia jest czasem intensywnych zmian w obrębie układu stomatognatycznego. Wyrzynanie oraz zaguzkowanie pierwszych zębów trzonowych zgodnie z I klasą Angle’a, przy prawidłowym wzroście szczęki, prowadzi do zwiększenia wymiaru wertykalnego i spłaszczenia płaszczyzny okluzyjnej. Jednocześnie wspólnie z mięśniem okrężnym ust wpływa na rozwój żuchwy poprzez doprzednie jej pozycjonowanie, z anteriorotacją i odciążeniem stawu skroniowo-żuchwowego. Znaczący jest wzorzec wzrostu szczęki, stymulowany przez szereg kości górnego piętra twarzy, z wytworzeniem odpowiedniej przestrzeni dla kolejno wyrzynających się zębów w odcinku bocznym, prawidłowym ustawieniem zębów siecznych, fizjologiczną pozycją języka, który również stymuluje wzrost kompleksu szczęki. Na uwagę zasługuje drożność dróg oddechowych oraz wpływ nieprawidłowości szkieletu czy wad postawy na odcinek szyjny kręgosłupa i rotacje głowy. Niezwykle ważnym aspektem podczas okresu wymiany uzębienia jest czas wyrzynania pierwszych zębów przedtrzonowych, ich wzajemna relacja ma również znaczący wpływ na ostateczny kierunek adaptacji żuchwy i dalszy rozwój układu stomatognatycznego. W przypadku planowania leczenia protetycznego dzieci z zaburzeniami układu stomatognatycznego należy ustalić etiologię i ocenić rozległość zaburzeń oraz ich wpływ na procesy rozwoju poszczególnych tkanek czy narządów części twarzowej czaszki (1, 2).

W grupie pacjentów między 6. a 12. rokiem życia, ze względu na wiek i wzrost aktywności ruchowej dzieci oraz wymianę uzębienia i nadzgryz fizjologiczny, często obserwuje się zaburzenia jakościowe, będące wynikiem urazów stałych zębów siecznych (3-5). Urazy są czynnikiem predysponującym do zaburzeń i nieprawidłowości, do których dochodzi u dzieci 6-7-letnich najczęściej podczas zabaw, bójek z rówieśnikami czy uprawiania sportu. Kolejny okres, w którym wzrasta częstość występowania urazów, to wiek około 10 lat, kiedy dzieci osiągają dobrą koordynację psychoruchową, testują nowe rowery, deskorolki czy prezenty komunijne. W obecnych czasach oprócz urazów na rowerach, hulajnogach, rolkach czy deskorolkach dochodzi również do rozległych urazów wielonarządowych na kładach lub skuterach.

Ważną zasadą terapeutyczną w tej grupie wiekowej jest wykorzystanie w pierwszej kolejności dostępnych metod stomatologii zachowawczej i pedodoncji w celu odbudowy zniszczonych struktur tkanek twardych. Jeśli ilość tkanek pozwalała na odbudowę zachowawczą, rekomendowana jest jak najmniejsza ingerencja: doklejenie odłamu, odbudowa zniszczonych tkanek zęba materiałem złożonym, leczenie biologiczne. W przypadku, gdy odłamany fragment zęba został zachowany, leczeniem z wyboru powinno być jego zacementowanie. Dodatkowo, w celu wzmocnienia tak zrekonstruowanego zęba zaleca się pokrycie linii złamania materiałem złożonym i delikatne przekonturowanie powierzchni przedsionkowej. Takie postępowanie pozwala odtworzyć kształt zęba i przeprowadzić dziecko przez okres wzrostu kostnego, a po jego zakończeniu i ustabilizowaniu tkanek miękkich oraz pozycji zęba w łuku, możliwe jest wykonanie licówki porcelanowej pokrywającej ząb wraz z odłamem. W przypadku braku odłamu należy rozważyć odbudowę utraconych tkanek materiałem złożonym. Pomocnym narzędziem jest indeks silikonowy wykonany na podstawie diagnostycznego nawoskowania modeli, który ułatwia odbudowę powierzchni podniebiennej, uzyskanie kształtu dostosowanego do warunków okluzyjnych ze szczególnym uwzględnieniem ruchu protruzyjnego i anatomicznego kształtu listew brzeżnych, wpływających na wytrzymałość zęba.