Nowy typ koronawirusa, SARS-CoV-2, czynnik wywołujący COVID-19, po raz pierwszy został wykryty w Wuhan w Chinach w 2019 roku. Światowa Organizacja Zdrowia 11 marca 2020 roku ogłosiła pandemię (1). Trwająca pandemia choroby (COVID-19) wywołana przez koronawirusa, zespołu ciężkiej ostrej niewydolności oddechowej 2 (SARS-CoV-2), spowodowała na całym świecie poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, a w związku z tym również ograniczoną dostępność do wielu lekarzy specjalistów (2).

Ryzyko zakażenia COVID-19 u stomatologów jest bardzo wysokie, ponieważ zabiegi wiążą się z kontrolą, badaniem i ewentualnym leczeniem w okolicy nosowo-ustno-gardłowej, z jednoczesnym brakiem zachowania dystansu między lekarzem a pacjentem większego niż 1 metr oraz ekspozycją na ślinę, krew i inne płyny jamy ustnej, szczególnie podczas zabiegów chirurgicznych (3, 4). W codziennej praktyce klinicznej płyny jamy ustnej pacjenta, jak również powierzchnie sprzętu stomatologicznego (unity stomatologiczne) mogą działać jako źródła zarażenia zarówno dla dentysty, asysty, jak i dla samego pacjenta. Ślina i krew osadzające się na powierzchniach, aerozol wytwarzany przez obracające się końcówki (turbina, kątnica), skalery ultradźwiękowe z systemami chłodzenia wodą i końcówki powietrze-woda stanowią zagrożenie dla tych, którzy przebywają lub będą przebywać w ich otoczeniu. Wirus może przetrwać w aerozolach przez wiele godzin, a na powierzchniach nawet kilka dni (5). Ze względu na unikalne cechy zabiegów stomatologicznych, podczas których wydziela się i rozprzestrzenia drogą aerozolu duża ilość śliny potencjalnie zakażonej wirusem, standardowe środki ochronne stosowane w codziennej praktyce klinicznej nie są wystarczająco skuteczne, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się COVID-19. Szczególnie niebezpieczny jest okres inkubacji, kiedy pacjenci nie są świadomi zakażenia lub decydują się ukryć swoją infekcję (6). Bezpośredni kontakt pracownika ochrony zdrowia z pacjentem niesie ze sobą duże ryzyko transmisji choroby (7). Niezależnie od rodzaju planowanego leczenia pracownicy ochrony zdrowia, zwłaszcza dentyści, higienistki i asysta stomatologiczna, muszą przestrzegać sztywnych protokołów związanych z leczeniem i środkami ochrony osobistej w potencjalnie dotkniętych obszarach zarażenia (6). W rezultacie obostrzeń podczas trwającej pandemii większość rutynowych zabiegów stomatologicznych na całym świecie została zawieszona i wykonywane były tylko doraźne zabiegi dentystyczne i zabiegi chirurgiczne. Ponadto częstość odbywania wizyt stomatologicznych przez pacjentów uległa zmniejszeniu, co było podyktowane obawami przed zakażeniem COVID-19 w gabinecie. Zawieszenie działalności gabinetów stomatologicznych w czasie pandemii i sama obawa przed zakażeniem mogły prawdopodobnie spowodować zmniejszenie infekcji, ale jednocześnie zwiększyć cierpienie osób wymagających interwencji w nagłych przypadkach (8). Jednym ze sposobów zapobiegania rozprzestrzenianiu się choroby w gabinecie stomatologicznym było rozpoznanie pacjentów ze słabymi objawami COVID-19 przy pomocy telefonicznej ankiety przeprowadzanej podczas umawiania się na wizytę, jak również na miejscu podczas wypełnienia ankiety tuż przed wizytą (9).

Teleporada zapewniła podczas pandemii zdalną selekcję pacjentów z podejrzeniem COVID-19 i zmniejszyła narażenie osób zdrowych na zakażenie. Umożliwiała także kontynuowanie praktyki dentystycznej poprzez telekonsultację czy telediagnostykę (10).

Skutkiem zmniejszającej się na obszarze Polski liczby zakażeń było zastąpienie w maju 2022 roku stanu epidemii stanem zagrożenia epidemicznego. Zniesiono obowiązek izolacji osób chorych i kwarantanny, a leczenie zaczęło odbywać się w trybie planowym, przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności (11).

Celem pracy była ocena dostępności do świadczeń stomatologicznych dla dzieci w okresie obostrzeń związanych z pandemią COVID-19, a także obaw rodziców związanych z ryzykiem zakażenia dziecka w czasie wizyty u stomatologa i decyzji w związku z tym podejmowanych.

Badaniem ankietowym objęto 146 rodziców, 218 dzieci odbywających wizytę stomatologiczną w Poradni Stomatologii Dziecięcej działającej przy Katedrze i Zakładzie Stomatologii Dziecięcej i Stomatologii Przedklinicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Ankieta obejmowała dzieci zarówno przystępujące, jak i nieprzystępujące do Narodowego Programu Szczepień przeciw COVID-19 i uwzględniała okres obostrzeń pandemicznych obowiązujących w latach 2020-2021. Zawierała 15 pytań dotyczących liczby i wieku dzieci w rodzinie, rodzaju placówki, z której dziecko korzystało przed pandemią i w jej czasie, częstości odbywania wizyt przed pandemią i w jej czasie, powodu wizyty przed pandemią, dostępności i czasu oczekiwania na wizytę w czasie największych obostrzeń, obaw dotyczących zakażenia w gabinecie stomatologicznym, subiektywnej oceny stanu zabezpieczenia gabinetu w aspekcie zakażenia COVID-19. Kolejne pytania dotyczyły ewentualnej zmiany placówki leczniczej w czasie pandemii, powodu takiej decyzji i rodzaju nowej placówki. Proszono także o subiektywną ocenę wpływu tego okresu na stan zdrowia jamy ustnej dziecka. Ostatnie pytanie dotyczyło propozycji poprawy opieki stomatologicznej w przypadku wystąpienia ewentualnych kolejnych sytuacji epidemicznych.