*Sara Shamsa-Nieckula, Dorota Olczak-Kowalczyk
Postępowanie profilaktyczno-lecznicze w hipomineralizacji trzonowcowo-siekaczowej – przegląd piśmiennictwa
Preventive and therapeutic treatment in molar-incisor hypomineralisation – review
Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk
Streszczenie
Hipomineralizacja trzonowcowo-siekaczowa (MIH) to rozwojowe zaburzenie pochodzenia ogólnoustrojowego, które objawia się zmianami o charakterze białawo-żółtych lub żółtawo-brązowych nieprzezierności o różnym stopniu nasilenia i rozległości. Charakteryzuje się częstą obecnością nadwrażliwości, tendencją do rozwoju próchnicy i mechanicznych uszkodzeń szkliwa. Celem pracy było przedstawienie zalecanych metod profilaktyczno-leczniczych oraz algorytmu postępowania w terapii MIH na podstawie piśmiennictwa i doświadczeń własnych. Dokonano przeglądu piśmiennictwa dostępnego w bazach PubMED, EMBASE w języku angielskim i polskim. Do przeglądu włączono prace oryginalne, przeglądy piśmiennictwa, zalecenia i rekomendacje towarzystw naukowych. Po zdiagnozowaniu MIH zaleca się wdrożenie szybkiej i skutecznej profilaktyki: domowej oraz profesjonalnej z użyciem lakierów fluorkowych. W przypadkach gdy okluzyjnie występują tylko nieprzezierności bez ubytków szkliwa, uszczelniacze mogą ograniczyć potrzebę dalszego leczenia i zapobiec uszkodzeniom mechanicznym zęba. Zęby sieczne z MIH zachowują względną trwałość, nawet bez wykonywania procedur leczniczych, choć są one jednak czasem wymagane. Wykazano, że estetyczny wygląd zębów u pacjentów z MIH wpływa na jakość życia i stan emocjonalny dziecka. W przypadkach klinicznych, gdzie występują poerupcyjne uszkodzenia szkliwa lub próchnica, konieczne jest leczenie inwazyjne z odbudową tkanek twardych zęba z użyciem materiału szkłojonomerowego lub kompozytowego zależnie od sytuacji klinicznej. Wypełnienia kompozytowe, jak również korony stalowe oraz uzupełnienia pośrednie zapewniają wysokie wskaźniki sukcesu terapeutycznego w odbudowie zębów tylnych. Niestety czasami leczeniem z wyboru jest usunięcie zęba pierwszego trzonowego stałego, jednak wymaga to zawsze konsultacji z lekarzem ortodontą. Wymienione metody profilaktyczno-lecznicze są rekomendowane przez Europejską Akademię Stomatologii Dziecięcej (EAPD), jednak wybór techniki zależy od wielu czynników. Każda z nich może być zastosowana z wysoką efektywnością, jeśli zostanie odpowiednio dostosowana do warunków w jamie ustnej oraz potrzeb pacjentów.
Summary
Molar-incisor hypomineralization (MIH) is a developmental disorder of systemic origin, which is manifested by whitish-yellow or yellowish-brown opacity of varying severity and extent. It is characterized by the frequent presence of hypersensitivity, a tendency to caries development and mechanical enamel damage. The aim of the work was presentation of recommended prophylactic and therapeutic methods and an algorithm for MIH therapy based on the literature and own experience. The literature available in the PubMED and EMBASE databases in English and Polish was reviewed. Original papers, literature reviews and recommendations of scientific societies were included. After diagnosing MIH, it is recommended to implement quick and effective prophylaxis: home and professional using fluoride varnishes. In cases where only opacity without enamel defects occur on occlusal surface, fissure sealants can reduce the need for further treatment and prevent mechanical tooth damage. Incisors with MIH retain relative durability, even without performing treatment procedures, but they are sometimes required. It has been shown that the aesthetic appearance of teeth with MIH affects the quality of life and emotional state of the child. In clinical cases where post-eruptive enamel damage or caries occurs, invasive treatment with reconstruction of the hard tooth tissues using glass-ionomer or composite material is necessary depending on the clinical situation. Composite fillings as well as steel crowns and indirect restorations ensure high rates of therapeutic success in the posterior teeth restoration. Unfortunately, sometimes the treatment of choice is the removal of the first permanent molar, but this always requires consultation with an orthodontist. The listed prophylactic and therapeutic methods are recommended by the European Academy of Pediatric Dentistry (EAPD), but the choice of technique depends on many factors. Each of them can be used with high efficiency if it is properly adapted to the oral conditions and patients’ needs.
Wstęp
Hipomineralizacja trzonowcowo-siekaczowa (ang. molar-incisor hypomineralisation – MIH) została wyodrębniona jako jednostka chorobowa w 2001 roku przez Weerheijma i wsp. (1). Klinicznie MIH objawia się zmianami o charakterze białawo-żółtych lub żółtawo-brązowych nieprzezierności, z różnym nasileniem, obejmującymi jeden lub więcej zębów pierwszych trzonowych stałych i rzadziej jeden lub więcej zębów siecznych stałych (2). Oficjalnie MIH sklasyfikowano podczas VI Konferencji Europejskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej (European Academy of Pediatric Dentistry – EAPD) w 2003 roku (3). Według EAPD, MIH jest klasyfikowany jako łagodny lub ciężki w zależności od rozległości zmian i potrzeb leczniczych. Łagodny MIH rozpoznaje się w przypadku ograniczonych zmętnień bez ubytku tkanek twardych i sporadycznie występującej nadwrażliwości (ang. hypersensitivity – HS) zębów, niewielkich zaburzeniach estetycznych. W postaci ciężkiej występują mechaniczne poerupcyjne uszkodzenia (ang. post-eruptive breakdown – PEB) i/lub ubytki próchnicowe obejmujące szkliwo lub szkliwo i zębinę, atypowe wypełnienia, a nawet przedwczesna utrata zębów (2) (ryc. 1, 2).
Ryc. 1. Postać łagodna MIH (według EAPD)
Ryc. 2. Postać ciężka MIH (według EAPD)
Zmiany hipomineralizacyjne można zaobserwować również w obrębie innych zębów stałych, tj. w drugich zębach trzonowych, drugich przedtrzonowych, kłach, a także na drugich zębach trzonowych mlecznych – hipomineralizacja drugich zębów trzonowych mlecznych (ang. hypomineralised second primary molar – HSPM) (4, 5).
Zmiany na zębach mlecznych mogą być zwiastunem zmian hipomineralizacyjnych w obrębie zębów stałych (6). Zaleca się, by pacjentów z HSPM częściej kontrolować i poinformować ich rodziców o konieczności odbywania regularnych wizyt kontrolnych w okresie wyrzynania zębów stałych. Wczesna diagnoza może ograniczyć stopień i wielkość PEB oraz wysokie ryzyko późniejszych powikłań, jak nadwrażliwość i próchnica zębów (7).
MIH to jednostka chorobowa spotykana na całym świecie, która wpływa na stan zdrowia jamy ustnej, jak również na jakość życia pacjenta. Etiologia tego schorzenia nie jest w pełni poznana, więc nie ma możliwości, by zapobiec jego wystąpieniu. Leczenie obejmuje przede wszystkim kontrolowanie objawów i minimalizację powikłań. Należy podkreślić, że MIH stanowi wyzwanie lecznicze dla stomatologów, wymaga również ścisłej współpracy ze strony pacjenta i jego rodziców.
Cel pracy
Przedstawienie zalecanych metod profilaktyczno-leczniczych oraz algorytmu postępowania w terapii MIH na podstawie piśmiennictwa i doświadczeń własnych.
Opis stosowanych metod przeglądowych
Dokonano przeglądu piśmiennictwa dostępnego w bazach PubMED i EMBASE w języku angielskim i polskim. Posłużono się hasłami (terminy MeSH): „molar incisor hypomineralisation” AND „treatment”; „molar incisor hypomineralisation” AND „review”; „molar incisor hypomineralisation” AND „management”. Wyłonione publikacje poddano filtrowaniu po tytule i/lub abstrakcie. Do przeglądu włączono prace oryginalne, przeglądy piśmiennictwa, zalecenia i rekomendacje towarzystw naukowych.
Postępowanie profilaktyczne
Zalecenia dietetyczno-higieniczne i profilaktyka fluorkowa
Po zdiagnozowaniu MIH zaleca się wdrożenie szybkiej i skutecznej profilaktyki. Zalecenia dietetyczno-higieniczne obejmują dietę ograniczającą spożycie kwaśnych i słodkich produktów, w tym napojów gazowanych i soków. Rekomenduje się stosowanie profilaktyki domowej z użyciem pasty do zębów z fluorem 1450 ppm i innych środków, jak amorficzny fosforan wapnia – fosfopeptyd kazeiny (ang. casein phosphopeptides-amorphous calcium phosphate – CPP-ACP). Wykazano, że CPP-ACP ma działanie remineralizujące i zmniejszające wrażliwość zębów z MIH poprzez tworzenie stabilnego kompleksu wapnia i fosforanu na powierzchni szkliwa (8-10). Nie stwierdzono istotnych różnic w działaniu między CPP-ACP z dodatkiem lub bez dodatku fluoru (10). Ponadto zaleca się wykonywanie profesjonalnej profilaktyki z użyciem lakierów fluorkowych (11). Badania wskazują, że pomimo ich stosowania, ryzyko próchnicy i PEB pozostaje wysokie (12). Dlatego wizyty stomatologiczne powinny odbywać się co 3 miesiące (13). Podczas nich należy regularnie i wnikliwie oceniać stan uzębienia, ze szczególnym uwzględnieniem zębów pierwszych trzonowych stałych, jak również kontrolować skuteczność zastosowanych metod leczniczych.
Uszczelnianie bruzd i szczelin
EAPD zaleca stosowanie uszczelniaczy w zębach pierwszych trzonowych stałych (14). Badania wykazały, że stosowanie laków szczelinowych zmniejsza częstość występowania próchnicy okluzyjnej, a skuteczność w zapobieganiu próchnicy zależy od ich długotrwałej retencji (14-16). Zęby trzonowe z MIH wykazują znacznie wyższe potrzeby leczenia w porównaniu z prawidłowymi zębami (17). W przypadkach, gdy okluzyjnie występują tylko nieprzezierności bez ubytków szkliwa, uszczelniacze mogą ograniczyć potrzebę dalszego leczenia i zapobiec uszkodzeniom mechanicznym zęba. W zębach częściowo wyrzniętych lub z występującą nadwrażliwością rekomendowane są uszczelniacze z materiału szkłojonomerowego o płynnej konsystencji (ryc. 3). W zębach całkowicie wyrzniętych zaleca się stosowanie laków szczelinowych na bazie żywicy. Są one również zalecane w postaci łagodnej MIH, bez nadwrażliwości i poerupcyjnych uszkodzeń (ryc. 4) (18-20).
Ryc. 3. Uszczelniacz szkłojonomerowy
Ryc. 4. Lak szczelinowy na bazie żywicy
Nie stwierdzono różnic w skuteczności profilaktycznej między szkłojonomerem a lakami na bazie żywicy. Jednak laki na bazie żywicy są wrażliwe na wilgoć, a hydrofilowe właściwości szkłojonomerów sprawiają, że są alternatywą dla laków na bazie żywicy w przypadku braku możliwości zachowania idealnej suchości pola zabiegowego (21).
Badania wykazały, że retencja laków w zębach z MIH jest podobna do zębów zdrowych i mogą być stosowane jako skuteczna forma profilaktyki (22). Jednakże w przypadku materiału szczelinowego na bazie żywicy stosowanie żywicy łączącej po wytrawieniu kwasem fosforowym znacznie zwiększa wskaźnik sukcesu klinicznego uszczelniacza bruzd w porównaniu z zastosowaniem uszczelniacza bruzd po samym wytrawieniu kwasem ortofosforowym (23).
Postępowanie lecznicze
Zęby sieczne
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Weerheijm KL, Jalevik B, Alaluusua S: Molar-incisor hypomineralization. Caries Res 2001; 35: 390-391.
2. Lygidakis NA, Garot E, Somani C et al.: Best clinical practice guidance for clinicians dealing with children presenting with molar-incisor-hypomineralisation (MIH): an updated European Academy of Paediatric Dentistry policy document. Eur Arch Paediatr Dent 2022; 23(1): 3-21.
3. Weerheijm KL, Duggal M, Mejàre I et al.: Judgement criteria for molar incisor hypomineralisation (MIH) in epidemiologic studies: a summary of the European meeting on MIH held in Athens, 2003. Eur J Paediatr Dent 2003; 4(3): 110-113.
4. Elfrink ME, Schuller AA, Weerheijm KL, Veerkamp JS: Hypomineralized second primary molars: prevalence data in Dutch 5-year-olds. Caries Res 2008; 42(4): 282-285.
5. Fuchs C, Buske G, Krämer N: Schmelzbildungsstörungen – Fallbericht einer generalisierten Schmelzbildungsstörung in der 1. Dentition (Enamel malformations – Case report of a generalised enamel malformation in the primary dentition). Oral Prophyl 2009; 31: 178-186.
6. Elfrink ME, ten Cate JM, Jaddoe VW et al.: Deciduous molar hypomineralization and molar incisor hypomineralization. J Dent Res 2012; 91(6): 551-555.
7. Garg N, Jain AK, Saha S, Singh J: Essentiality of early diagnosis of molar incisor hypomineralization in children and review of its clinical presentation, etiology and management. International Journal of Clinical Pediatric Dentistry 2012; 5(3): 190-196.
8. Baroni C, Marchionni S: MIH supplementation strategies: prospective clinical and laboratory trial. J Dent Res 2011; 90: 371-376.
9. Crombie FA, Cochrane NJ, Manton DJ et al.: Mineralisation of developmentally hypomineralised human enamel in vitro. Caries Res 2013; 47: 259-263.
10. Ozgul BM, Saat S, Sonmez H, Oz FT: Clinical evaluation of desensitizing treatment for incisor teeth affected by molar-incisor hypomineralization. J Clin Pediatr Dent 2013; 38: 101-105.
11. Fütterer J, Ebel M, Bekes K et al.: Influence of customized therapy for molar incisor hypomineralization on childre’s oral hygiene and quality of life. Clin Exp Dent Res 2020; 6: 33-43.
12. Fragelli BCM, Jeremias F, Feltrin de Souza J et al.: Longitudinal evaluation of the structural integrity of teeth afected by molar incisor hypomineralisation. Caries Res 2015; 49(4): 378-383.
13. https://www.colgateprofessional.pl/content/dam/cp-sites/oral-care/professional2020/pl_ pl/resources/for-professionals/pl-caries-risk-assessment-card.pdf.
14. Welbury R, Raadal M, Lygidakis NA; European Academy of Paediatric Dentistry: EAPD guidelines for the use of pit and fissure sealants. Eur J Paediatr Dent 2004; 5(3): 179-184.
15. Bravo M, Montero J, Bravo JJ et al.: Sealant and fluoride varnish in caries: a randomized trial. J Dent Res 2005; 84(12): 1138-1143.
16. Beauchamp J, Caufield PW, Crall JJ et al.: Evidence-based clinical recommendations for the use of pit-and-fissure sealants. A report of the American Dental Association Council on Scientific Affairs. J Am Dent Assoc 2008; 139: 257-268.
17. Chawla N, Messer LB, Silva M: Clinical Studies on Molar-Incisor-Hypomineralisation Part 1: Distribution and Putative Associations. Eur Archs Paediatr Dent 2008; 9(4): 180-190.
18. Fayle SA: Molar incisor hypomineralisation: restorative management. Eur J Paediatr Dent 2003; 4: 121-126.
19. Marthu-Muju K, Wright TJ: Diagnosis and Treatment of Molar Incisor Hypomineralization. Compedium 2006; 27(11): 604-611.
20. William V, Burrow MF, Palamara JE, Messer L: Microshear bond strength of resin composite to teeth affected by molar hypomineralisation using 2 adhesive systems. Pediatr Dent 2006; 28: 233-241.
21. Al-Jobair A, Al-Hammad N, Alsadhan S, Salama F: Retention and caries-preventive effect of glass ionomer and resin-based sealants: An 18-month-randomized clinical trial. Dent Mater J 2017; 36(5): 654-661.
22. Fragelli CMB, Souza JF, Bussaneli DG et al.: Survival of sealants in molars affected by molar-incisor hypomineralization: 18-month follow-up. Braz Oral Res 2017; 31: e30.
23. Turkmen E, Ozukoc C: Impact of molar incisor hypomineralization on oral hygiene and gingival health in 8-15-years-old children. Aust Dent J 2022; 67 Suppl. 1: 50-56.
24. Hasmun N, Vettore MV, Lawson JA et al.: Determinants of children’s oral health-related quality of life following aesthetic treatment of enamel opacities. J Dent 2020; 98: 103372.
25. Jalevik B, Klingberg G: Treatment outcomes and dental anxiety in 18-yearolds with MIH, comparisons with healthy controls – a longitudinal study. Int J Paediatr Dent 2012; 22: 85-91.
26. Baroni C, Marchionni S: MIH supplementation strategies: prospective clinical and laboratory trial. J Dent Res 2011; 90: 371-376.
27. Peariasamy K, Anderson P, Brook AH: A quantitative study of the effect of pumicing and etching on the remineralisation of enamel opacities. Int J Paediatr Dent 2001; 11: 193-200.
28. Wong FS, Winter GB: Effectiveness of microabrasion technique for improvement of dental aesthetics. Br Dent J 2002; 193: 155-158.
29. Sapir S, Shapira J: Clinical solutions for developmental defects of enamel and dentin in children. Pediatr Dent 2007; 29: 330-336.
30. Sundfeld RH, Croll TP, Briso AL et al.: Considerations about enamel microabrasion after 18 years. Am J Dent 2007; 20: 67-72.
31. Sundfeld RH, Sundfeld-Neto D, Machado LS et al.: Microabrasion in tooth enamel discoloration defects: three cases with long-term follow-ups. J Appl Oral Sci 2014; 22: 347-354.
32. Hoeppner MG, Mauro SJ, Alexandre RS et al.: Evaluation “in situ” of tag formation in dental enamel submitted to microabrasion technique. Effect of two etching times. Acta Odontol Latinoam 2010; 23: 153-157.
33. Bishara SE, Denehy GE, Goepferd SJ: A conservative postorthodontic treatment of enamel stains. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1987; 92: 2-7.
34. Robinson C, Hallsworth AS, Weatherell JA, Kunzel W: Arrest and control of carious lesions: a study based on preliminary experiments with resorcinolformaldehyde resin. J Dent Res 1976; 55(5): 812-818.
35. Meyer-Lueckel H, Paris S, Kielbassa AM: Surface layer erosion of natural caries lesions with phosphoric and hydrochloric acid gels in preparation for resin infiltration. Caries Res 2007; 41(3): 223-230.
36. Meyer-Lueckel H, Paris S: Improved resin infiltration of natural caries lesions. J Dent Res 2008; 87(12): 1112-1116.
37. Linner T, Khazaei Y, Bücher K et al.: Comparison of four different treatment strategies in teeth with molar-incisor hypomineralization-related enamel breakdown – A retrospective cohort study. Int J Paediatr Dent 2020; 30: 597-606.
38. Almuallem Z, Busuttil-Naudi A: Molar incisor hypomineralisation (MIH) – an overview. Br Dent J 2018 Oct 5.
39. Bekes K, Krämer N, Van Waes H, Steffen R: Das Würzburger MIH-Konzept Teil 2. Der Therapieplan. Oralprophylaxe Kinderzahnheilkd 2016; 38: 171-175.
40. Lygidakis N, Dimou G, Stamataki E: Retention of fssure sealants using two diferent methods of application in teeth with hypomineralised molars (MIH): a 4-year clinical study. Eur Arch Paediatr Dent 2009; 10(4): 223-226.
41. de Souza JF, Fragelli CB, Jeremias F et al.: Eighteen-month clinical performance of composite resin restorations with two different adhesive systems for molars affected by molar incisor hypomineralization. Clin Oral Investig 2017; 21: 1725-1733.
42. Sönmez H, Saat S: A Clinical Evaluation of Deproteinization and Different Cavity Designs on Resin Restoration Performance in MIH-Affected Molars: Two-Year Results. J Clin Pediatr Dent 2017; 41: 336-342.
43. Gatón-Hernandèz P, Serrano CR, da Silva LAB et al.: Minimally interventive restorative care of teeth with molar incisor hypomineralization and open apex – A 24-month longitudinal study. Int J Paediatr Dent 2020; 30: 4-10.
44. Rolim TZC, da Costa TRF, Wambier LM et al.: Adhesive restoration of molars affected by molar incisor hypomineralization: a randomized clinical trial. Clin Oral Investig 2021; 25: 1513-1524.
45. Souza MIAV, Cavalheiro JP, Bussaneli DG et al.: Esthetic reconstruction of teeth with enamel hypoplasia. Gen Den 2020; 68: 56-59.
46. Chay PL, Manton DJ, Palamara JE: The effect of resin infiltration and oxidative pre-treatment on microshear bond strength of resin composite to hypomineralised enamel. Int J Paediatr Dent 2014; 24(4): 252-267.
47. Elhennawy K, Schwendicke F: Managing molar-incisor hypomineralization: a systematic review. J Dent 2016; 55: 16-24.
48. Cunha Coelho ASE, Mata PCM, Lino CA et al.: Dental hypomineralization treatment: a systematic review. J Esthet Restor Dent 2019; 31: 26-39.
49. Gaardmand E, Poulsen S, Haubek D: Pilot study of minimally invasive cast adhesive copings for early restoration of hypomineralised first permanent molars with post-eruptive breakdown. Eur Arch Paediatr Dent 2013; 14: 35-39.
50. Dhareula A, Goyal A, Gauba K et al.: A clinical and radiographic investigation comparing the efficacy of cast metal and indirect resin onlays in rehabilitation of permanent first molars affected with severe molar incisor hypomineralisation (MIH): a 36-month randomised controlled clinical trial. Eur Arch Paediatr Dent 2019; 20: 489-500.
51. Dhareula A, Goyal A, Gauba K, Bhatia SK: Esthetic rehabilitation of first permanent molars affected with severe form of Molar Incisor Hypomineralization using indirect composite onlays – A case series. Pediatric Dental Journal 2018; 28: 62-67.
52. Ashley P, Noar J: Interceptive extractions for first permanent molars: a clinical protocol. Br Dent J 2019; 227(3): 192-195.