Ciężkie uszkodzenia okołoporodowe krocza, tj. z całkowitym rozerwaniem EAS (stopień IIIb-IV wg skali Sultana), są stosunkowo rzadkim powikłaniem porodu siłami natury. Łącznie uszkodzenia w stopniu III-IV według skali Sultana występują od ok. 0,6-7% porodów siłami natury (1-3), jednak te statystyki obejmują także stopnie IIIa i b z niepełnym uszkodzeniem EAS. Pomimo postępu wiedzy medycznej ciężkie położnicze uszkodzenia krocza wciąż pozostają skutkami porodu, które można tylko częściowo wyleczyć. Objawy uszkodzenia struktur krocza, takie jak problemy z oddawaniem gazów i stolca oraz problemy dotykające sfery seksualnej, często towarzyszą pacjentce przez całe życie.

W ocenie uszkodzeń śródporodowych krocza powszechnie stosuje się skalę Sultana przyjętą przez WHO (4). Skala ta została skonstruowana progresywnie, adekwatnie do obserwowanego mechanizmu pełnego uszkodzenia krocza łącznie z rozerwaniem odbytu: początkowo uszkodzeniu ulegają powierzchowne tkanki miękkie (I), następnie mięśnie krocza (II), dalej kolejno: zwieracz zewnętrzny (IIIa, b) i wewnętrzny (IIIc), a w końcu pełnemu rozerwaniu ulega także ściana odbytu i odbytnicy (IV).

Podczas porodów mogą również występować inne typy uszkodzeń, takie jak obrażenia mięśni dźwigaczy oraz izolowane uszkodzenia odbytnicy bez uszkodzenia kompleksu zwieraczy (EAS i IAS) (5). W obecnym stanie te uszkodzenia nie są objęte powszechnie stosowaną skalą Sultana (WHO), tym samym nie odnotowuje się ich w sposób usystematyzowany.

Takiego właśnie uszkodzenia dotyczyć będzie niniejszy opis przypadku, gdzie podczas porodu fizjologicznego doszło do rzadkiego zdarzenia niepożądanego – awulsji (odsznurowania) odbytnicy od kanału odbytu i nienaruszonego zwieracza zewnętrznego i wewnętrznego.

Pierwiastka, lat 28, bez obciążeń w wywiadzie ogólnym i wywiadzie położniczym, zgłosiła się do pierwszego porodu. Pacjentka miała prawidłową budowę miednicy, wysokość krocza wynosiła ok. 3 cm. Pierwszy okres porodu trwał ok. 6 godzin. Pacjentka nie miała podawanego znieczulenia zewnątrzoponowego. Poród odbywał się fizjologicznie, w położeniu podłużnym główkowym. W II okresie porodu pacjentka miała umożliwioną zmianę pozycji, w tym korzystała z pozycji kolankowo-łokciowej. Czynność serca dziecka oceniana po każdym skurczu była prawidłowa, bez patologicznych deceleracji. Po upływie ok. 1 godziny i 40 minut II okresu porodu, w III zwrocie główki (odgięcie) położna stwierdziła pojawienie się główki w szparze sromowej – wymiar strzałkowy w wymiarze przednio-tylnym – oraz wyciek jasnej treści płynnej z odbytu. Wezwany lekarz w obserwacji krocza stwierdził wizualnie obecność główki w odbycie rozwartym podczas skurczu macicy. Natychmiast podano znieczulenie miejscowe i wykonano środkowo-boczne nacięcie krocza po stronie prawej ciała, po którym w pierwszym skurczu bez trudności urodzono płód o masie 3000 g, Apgar 10, 10. Płód nie był owinięty pępowiną, położenie było potylicowe przednie, fizjologicznie, a barki rodziły się prawidłowo.