Jednymi z najczęściej występujących przewlekłych chorób zapalnych jelit są wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Etiologia tych nieswoistych schorzeń jest nadal nieznana. Uważa się, że główną rolę w etiopatogenezie schorzeń odgrywają zaburzenia immunologiczne (1). Polegają one na nadmiernej reakcji typu komórkowego z udziałem limfocytów T pomocniczych (Th1), które uwalniają liczne mediatory zapalne, takie jak cytokiny (interleukina 12, 18, interferon γ) oraz czynnik martwicy nowotworów TNF-α, przy równoczesnym spadku uwalniania IL-5 (1). Do innych przyczyn zalicza się zakażenia, m.in. Mycobacterium paratuberculosis i uwarunkowania genetyczne, które są uważane za najistotniejszy czynnik ryzyka wystąpienia choroby (2).

Choroba Leśniowskiego-Crohna (ang. Crohn’s disease ? CD) jest schorzeniem zapalnym dotyczącym każdego odcinka przewodu pokarmowego ? od jamy ustnej aż do odbytu (3). Częstość występowania tej choroby jest większa w krajach rozwiniętych (3). Największa częstość zachorowania przypada na drugą i trzecią dekadę życia. Częstość występowania w populacji szacowana jest na 2-7 przypadków na 100 000 (2).

Do ogólnych, nieswoistych objawów choroby należą: osłabienie, bóle brzucha, zmniejszenie masy ciała, biegunki bez obecności krwi, przewlekłe stany podgorączkowe. Początkowo objawy są niespecyficzne, łagodne, a niektóre z nich mogą dominować w obrazie klinicznym (2).

Poza objawami z przewodu pokarmowego występują również objawy z innych narządów, w tym skóry oraz błony śluzowej, które stwierdza się u 14-44% pacjentów z CD (3). Objawy miejscowe zależą od lokalizacji, rozległości i stopnia zaawansowania zmian w przewodzie pokarmowym (2). Mogą one wyprzedzać wystąpienie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego lub pojawiać się podczas trwania choroby.

Zmiany patologiczne na błonie śluzowej jamy ustnej mogą być sklasyfikowane jako swoiste, o budowie histologicznej analogicznej do zmian typowych dla dalszych części przewodu pokarmowego, i nieswoiste, które nie są specyficzne wyłącznie dla tej konkretnej choroby (4, 5). Objawy pozajelitowe są często pierwszą manifestacją chorób zapalnych jelit (2).

Do najczęściej występujących zmian zalicza się: afty nawracające, nadżerki, owrzodzenia, szczeliny śródnabłonkowe, zapalenia kątów warg, obrzęk twarzy, zanikowe zapalenie błony śluzowej i grzybice jamy ustnej, zarówno ostre, jak i przewlekłe (6).

Obecnie niespełna 13-letnia pacjentka zgłosiła się do Poradni Chirurgii Stomatologicznej dla Dzieci i Dorosłych IPCZD w sierpniu 2022 roku w celu konsultacji zmian na błonie śluzowej jamy ustnej, które utrzymywały się od kilku miesięcy.

W wywiadzie pacjentka ogólnie zdrowa, nie przyjmowała leków na stałe. Dziewczynka podawała okresowe dolegliwości bólowe ze strony jamy brzusznej, wzdęcia oraz przewlekłe zmęczenie. Z wywiadu dziecko z ciąży II, porodu I, urodzona w 40. hbd z masą urodzeniową 3350 g, oceniona na 9 punktów Apgar. W listopadzie 2021 roku była hospitalizowana na Oddziale Chorób Zakaźnych w szpitalu w Lublinie z powodu dolegliwości bólowych ze strony jamy brzusznej oraz biegunek. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono wzrost aktywności aminotransferaz (ALT ? 340 U/l, AST ? 151 U/l, GGTP ? 107 U/l). W styczniu 2022 roku u pacjentki rozpoznano anginę paciorkowcową, leczoną penicyliną fenoksymetylową z poprawą, następnie stwierdzono zapalenie dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej, które było leczone doustnie flukonazolem. W lutym 2022 roku pacjentka przebyła zakażenie wirusem EBV, co potwierdziły badania serologiczne w maju 2022 roku (EBV IgM ujemne, EBV IgG ? 544,0 U/ml). W kontrolnych badaniach laboratoryjnych w czerwcu 2022 roku stwierdzono utrzymującą się podwyższoną aktywność aminotransferaz (ALT ? 271 U/l, GGTP ? 91 U/l). W wykonanych badaniach wykluczono celiakię, panel alergenów pokarmowych był ujemny, IgE prawidłowe, wynik badania w kierunku zakażenia Bartonella henselae ujemny. W wywiadzie pacjentka podawała okresowe pękanie czerwieni warg w linii środkowej i afty nawracające.

Podczas konsultacji stomatologicznej w badaniu wewnątrzustnym stwierdzono uzębienie pełne stałe, w zębach 16, 26, 36, 46 były obecne niewielkie wypełnienia kompozytowe klasy I. Na błonie śluzowej przedsionka jamy ustnej po stronie prawej, w okolicy zębów 41-47 widoczne były drobnogrudkowe, rozsiane zmiany, o układzie festonowatym, o wyglądzie pomarszczonej skórki pomarańczy, zabarwieniu bladoróżowym (ryc. 1, 2). Pacjentka podawała okresowe dolegliwości bólowe ze strony zmian, zwłaszcza podczas spożywania ostrych i pikantnych pokarmów. Na błonie śluzowej wyrostka zębodołowego szczęki w okolicy zęba 21 widoczna była niewielka zmiana o charakterze nadżerki (ryc. 3). W leczeniu miejscowym stosowano nystatynę (100 000 j.m. 2 razy na dobę), olej kokosowy, żele znieczulające na ząbkowanie ? bez widocznej poprawy.

U pacjentki wykonano zdjęcie pantomograficzne. W obrazie opisano wypełnienia cieniujące w zębach 16, 26, 36, 46 oraz próchnicę wtórną klasy II mezjalnie w zębie 46. Nie stwierdzono zmian patologicznych w obrębie kości szczęk i żuchwy ani utajonych źródeł infekcji zębopochodnej.

Zalecono stosowanie miejscowe środków odkażających i znieczulających 3-4 razy dziennie oraz kontrolę w Poradni Stomatologicznej po 14 dniach, a w razie braku poprawy ? biopsję zmian.