© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 5/2007, s. 168-174
Franciszek Kokot1, *Edward Franek2,3
Postępy w badaniach nad gospodarką wapniowo-fosforanową – część I
Advances in calcium-phosphorus homeostasis – part I
1Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach
Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. med. Andrzej Więcek 2Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSWiA w Warszawie
Kierownik Kliniki: dr hab. med. Edward Franek 3Zakład Badawczo-Leczniczy Endokrynologii Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie
Kierownik Zakładu: doc. dr hab. med. Monika Puzianowska-Kuźnicka
Streszczenie
Pierwsza część pracy omawia postępy w badaniach nad parathormonem, PTHrP i ich receptorami, receptorem witaminy D oraz nad zaburzeniami gospodarki fosforanowej, przede wszystkim zaś niedawno odkryte czynniki pobudzające wydzielanie fosforanów z moczem (fosfatoniny). Omówiono także pokrótce całą gamę klinicznych manifestacji zaburzeń strukturalno-czynnościowych ww. białek.
Summary
First part of the paper summarizes advances in research regarding parathormone, PTHrP and their receptors, vitamin D receptor and regarding phosphorus homeostasis disturbances, especially discovered in recent years phosphaturic factors (phosphatonins). The whole spectrum of clinical manifestations of above mentioned disturbances is discussed.

Biologia molekularna zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej
Wapń stanowi nie tylko ważny składnik tkanek podporowych, pełni funkcję regulatora stanu wrażliwości komórek nerwowych i aktywności enzymów śródkomórkowych, ale również uczestniczy w mechanizmie skurczu mięśni szkieletowych i gładkich, w utrzymywaniu stabilności cytoszkieletu komórkowego, w zjawiskach wzrostu i różnicowania komórek, jak również w procesach odporności komórkowozależnej, krzepnięcia i fibrynolizy. Z gospodarką wapniową ściśle powiązany jest metabolizm fosforu, odgrywający kluczową rolę nie tylko w budowie kośćca, ale również w budowie kwasów nukleinowych, w tworzeniu związków wysokoenergetycznych, fosfolipidów błon komórkowych i struktur subkomórkowych (mitochondria, lizosomy, mikrosomy) oraz w procesach glikolizy i glikoneogenezy oraz przenoszenia tlenu przez hemoglobinę. Stężenie fosforanów należy do głównych czynników regulacji sekrecji parathormonu i 1,25-dihydroksywitaminy D oraz wpływa bezpośrednio lub pośrednio na kalcemię oddziaływując na inne hormony (białko Klotho, fosfatoniny) regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Koncertowe współdziałanie kluczowych graczy gospodarki wapniowo-fosforanowej zabezpiecza precyzyjne mechanizmy regulacji stężenia wapnia i fosforanów zarówno w środowisku śródkomórkowym, jak i pozakomórkowym.
Treścią niniejszej pracy (podzielonej ze względu na dużą objętość na dwie części) jest przedstawienie postępów w badaniach nad molekularnymi zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej. W części pierwszej omówione zostaną zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej uwarunkowane zmienioną strukturą lub funkcją parathormonu (PTH), białka PTH-podobnego (PTHrP) lub receptorów wymienionych hormonów, receptora witaminy D, a także uwarunkowane zaburzeniami gospodarki fosforanowej (w szczególności działaniem fosfatonin).
W części drugiej omówione będą zaburzenia uwarunkowane zmianami strukturalno/czynnościowymi receptora wapniowego (Ca-SR), zaburzeniami układu RANK/RANKL/osteoprotegeryna, zaburzeniami sekrecji białka Klotho oraz fetuiny A.
Parathormon (PTH) i peptyd PTH-podobny (PThrP) oraz receptory tych hormonów
PTH jest linearnym polipeptydem zawierającym 84 aminokwasy (PTH-1-84). Prekursorem PTH-1-84 jest polipeptyd prepro-PTH złożony z 115 aminokwasów. Gen kodujący prepro-PTH zlokalizowany jest na chromosomie 11 (11p15). Miejscem syntezy PTH są przytarczyce wydzielające przeważnie cząsteczki PTH-1-84, chociaż w stanach chorobowych przebiegających z hiperkalcemią wydzielane są również fragmenty PTH pozbawione kilku aminokwasów N-końcowych. Około 10-20% krążących we krwi cząsteczek PTH to z PTH-1-84, natomiast pozostałe cząsteczki to N- lub C-końcowe fragmenty cząsteczek PTH-1-84. Okres półtrwania PTH-1-84 wynosi 2-5 minut. Cząsteczki PTH-1-84 wychwytywane są przez komórki osi osteoblasto-osteoklastycznej, hepatocyty i nerki. W wątrobie wszystkie wychwycone cząsteczki PTH-1-84 lub N-końcowe fragmenty tego hormonu ulegają degradacji do fragmentów pozbawionych aminokwasów N-końcowych. Część tych fragmentów wydzielana jest do krwi. Okres półtrwania C-końcowych fragmentów PTH jest 5-10-krotnie dłuższy od okresu półtrwania PTH-1-84. W nerkach przesączone w kłębuszkach nerkowych cząsteczki PTH ulegają resorpcji przez komórki cewek proksymalnych wiążąc się z receptorem PTH-R-1 lub ulegając internalizacji szlakiem endocytozy megalinowo-kubulinowej (1, 2, 3).
Trzecim narządem klirensującym PTH-1-84 są kości, gdzie PTH jest ważnym regulatorem aktywności osi osteoblasto-osteoklastycznej.
Do niedawna błędnie uważano, że przez oznaczenie tzw. intact PTH zestawami drugiej generacji oznacza się tylko stężenie cząsteczek PTH-1-84. Okazało się jednak, że używane w tych zestawach przeciwciała anty-PTH rozpoznają nie tylko cząsteczki PTH-1-84, ale również jego fragmenty pozbawione pierwszych 6 N-końcowych aminokwasów. Ponieważ aktywność biologiczna PTH zależna jest od N-końcowego fragmentu PTH złożonego z 34 aminokwasów, wprowadzono do diagnostyki paratyreologicznej zestawy trzeciej generacji umożliwiające oznaczanie stężenia PTH-1-84 i biologicznie aktywnych N-końcowych fragmentów tego hormonu (cząsteczki te aktywują cyklazę adenylanową i dlatego określono je skrótem CAP – cyclase activating PTH) oraz C-końcowych fragmentów pozbawionych pierwszych 6 N-końcowych aminokwasów i nie wykazujących wpływu na cyklazę adenylanową. Te ostatnie C-końcowe fragmenty PTH określono skrótem CIP (cyclase inactive PTH). Wkrótce okazało się, że C-końcowe fragmenty PTH (PTH-7-84) początkowo uważanie za biologicznie nieaktywne posiadają swoisty receptor, oraz że aktywacja tego receptora wywołuje spadek kalcemii, hamuje resorpcję kości i zmniejsza fosfaturię, tj. wywołuje efekty biologiczne antagonistyczne do tych, które obserwowane są po zadziałaniu PTH-1-84 lub PTH-1-34 na receptor PTH-R-1. Aktywacja tego receptora wywołuje hiperkalcemię, nasila fosfaturię i resorpcję kości (4, 5, 6, 7). Jak dotąd nie rozstrzygnięto jednoznacznie korzyści diagnostycznej oznaczania CAP i CIP.
Dotychczas zidentyfikowano trzy receptory dla PTH. Pierwszy z nich jest wspólnym receptorem dla PTH i PTHrP i określany jest skrótem PTH-1-R (8). Receptor ten wiąże cząsteczki PTH-1-84, PTH-1-34 i N-końcowe fragmenty PTHrP, nie wiąże natomiast cząsteczek PTH-7-84. Aktywacja tego receptora uruchamia szlak sygnalizacyjny cyklaza adenylanowa-cAMP lub fosfolipazy C (typ I receptora PTH-1-R) lub tylko fosfolipazy (typ II receptora PTH-1-R).
Drugim receptorem dla PTH jest receptor PTH-2-R. Do niedawna uważano, że receptor ten swoiście wiąże cząsteczki PTH-1-84. Okazało się, że swoistym ligandem dla tego receptora jest polipeptyd tkanki mózgowej złożony z 39 aminokwasów określony skrótem TIP 39 (tubero-infundibular peptide). Receptor ten wiąże cząsteczki PTH-1-84 i PTH-1-34, nie wiąże natomiast cząsteczek PTHrP.
Trzecim receptorem dla PTH jest receptor określany skrótem C-PTH-R. Receptor ten wiąże cząsteczki PTH-7-84, PTH-19-84 oraz PTH-1-84 (6).
Ponadto zidentyfikowano istnienie u pewnych ryb receptora określanego skrótem zPTH-3R (z = zebra fish). Znaczenie tego receptora u człowieka jest nieznane.
PTH należy do głównych czynników regulujących gospodarkę wapniowo-fosforanową. Hormon ten stymuluje syntezę 1,25(OH)2D, w nerkach, resorpcję zwrotną Ca w cewkach nerkowych oraz nasila fosfaturię blokując kotransporter sodowo-fosforanowy typu IIa. Na poziomie krwi działanie PTH wyraża się wzrostem kalcemii i spadkiem fosfatemii.
Głównymi regulatorami sekrecji PTH przez przytarczyczki są kalcemia, fosfatemia i stężenie 1,25(OH)2D w osoczu krwi. Hipokalcemia, hiperfosfatemia i niedobór 1,25(OH)2D pobudzają sekrecję PTH, natomiast hiperkalcemia, hipofosfatemia i nadmiar 1,25(OH)2D wykazuje działanie przeciwne tj. zmniejszają sekrecję PTH.
Drugim hormonem kalcytropowym jest hormon PTH-podobny (PTHrP) wykazujący z PTH-1-84 wspólny receptor PTH-1-R. PTHrP jest produktem oddzielnego genu, którego produktem jest pro-polipeptyd złożony z 173 aminokwasów (9). Aktywny fragment tego polipeptydu składa się z 139 aminokwasów. Ten ostatni jest polihormonem, przy czym fragment PTHrP-1-36 wykazuje działanie PTH-podobne, zaś fragment PTHrP-38-94 wpływa na przezłożyskowy transport wapnia. Fragment PTHrP-107-139 wykazuje hamujący wpływ na resorpcję kości. PTHrP-1-139 jest więc polihormonem wykazującym wpływ na proliferację, różnicowanie i apoptozę komórek mezenchymalnych, nabłonkowych, endokrynnych, nerwowych i łożyskowych. Chociaż działanie PTHrP ma charakter głównie parakrynny, jukstakrynny lub intrakrynny, to w określonych stanach chorobowych (głównie w nowotworach) może być przyczyną hiperkalcemii, spowodowanej działaniem systemowym tego hormonu (9).
Zaburzenia gospodarki wapniowej spowodowane nadprodukcją PTH, zmienioną jego strukturą lub zmienioną strukturą i funkcją receptora PTH-1-R
Zmieniona struktura PTH, nierozpoznana przez receptor PTH-1-R jest przyczyną niedoczynności przytarczyc spowodowanej niewystępowaniem aktywacji szlaku sygnalizacyjnego cyklaza adenylanowa-cAMP. W konsekwencji rozwija się hipokalcemia (spowodowana zmniejszoną mobilizacją wapnia z kości i zmniejszonym wchłanianiem wapnia z przewodu pokarmowego uwarunkowanym zmniejszoną biosyntezą 1,25(OH)2D3) oraz hiperfosfatemią (3).
Zwiększona nadprodukcja PTH może być spowodowana mutacją inaktywującą supresorów nowotworowych (menina, białko p53, białko retinoblastomowe Rb), mutacjami aktywującymi proto-onkogenów (cyklina, RET), mutacją inaktywującą receptora wapniowego (patrz niżej – hiperkalcemia hipokalciuryczna, zespół ciężkiej nadczynności przytarczyc u noworodków) lub mutację inaktywującą receptora PTH-1-R. Ta ostatnia opisana, znana jako zespół Bloomstranda, charakteryzuje się brakiem wzrostu cAMP i inozytolo-trifosforanu po podaniu PTH lub PTHrP oraz zwiększonym dojrzewaniem śródchrzęstnym kości w życiu płodowym. Nadczynność przytarczyc może również stanowić jeden z objawów zespołu endokrynopatii wielogruczołowej MEN1 i MEN2 i zespołu HPT-JT (hyperparathyroidism-jaw tumor syndrome). Zarówno w sporadycznym raku przytarczyc, jak i w zespole HPT-JT często stwierdza się mutację inaktywującą genu HRPT2 kodującego parafibrominę (3-10).
Mutacja inaktywująca receptora PTH-1-R może być przyczyną rzekomej niedoczynności przytarczyc. Wyróżnia się następujące typy rzekomej niedoczynności przytarczyc (11):
– Typ Ia.W stanach fizjologicznych PTH wiążąc się z PTH-1-R działa na białko Gs wiążące nukleotydy guaninowe. W następstwie tej reakcji dochodzi do aktywacji cyklazy adenylanowej i uwalniania cAMP będącego mediatorem działania PTH na komórki. Białko Gs składa się z trzech podjednostek α, β i γ. W typie Ia rzekomej niedoczynności stwierdza się mutację inaktywującą genu GNASI kodującego łańcuch Gsα warunkującą oporność receptora PTH-1-R na działanie PTH-1-84 i manifestującą się klinicznie jako zespół Albrighta (mały wzrost, upośledzenie umysłowe, hipokalcemia, hiperfosfatemia, brak wzrostu, wydalanie cAMP po podaniu egzogennego PTH-1-84, duże stężenie PTH we krwi).
– W typie Ib rzekomej niedoczynności przytarczyc stwierdza się profil biochemiczny w osoczu podobny do występującego w typie Ia, różni się natomiast występowanie prawidłowego wzrostu i prawidłową reakcją receptora PTH-1-R na podanie PTHrP przy braku reakcji po podaniu PTH-1-84. Choroba może być spowodowana defektem metylacji zmutowanego genu GNASI. W odróżnieniu od typu Ia w typie Ib nie stwierdza się oporności receptorów dla TSH, glukagonu i gonadotropin.
– W typie Ic obraz kliniczny i profil biochemiczny nie różnią się od typu Ia, ale aktywność Gsα jest prawidłowa.
– W typie II rzekomej niedoczynności stwierdza się prawidłowy wzrost wydalania cAMP, ale nie fosforanów z moczem po podaniu PTH-1-84. Ponadto stwierdza się prawidłowy wzrost, niewystępowanie anomalii szkieletowych typowych dla zespołu Albrighta oraz prawidłową reakcję receptorów dla TSH, glukagonu i gonadotropin po podaniu tych hormonów. Przyczyna choroby nie jest znana.
– W rzekomo-rzekomej niedoczynności przytarczyc stwierdza się fenotyp choroby Albrighta i mutację genu dla białka Gsα. Pomimo tego nie stwierdza się profilu hormonalnego rzekomej niedoczynności przytarczyc typu Ia. Jeżeli chory dziedziczy zmutowany gen od ojca, chory wykazuje obraz kliniczny zespołu rzekomo – rzekomej niedoczynności przytarczyc, natomiast w razie dziedziczenia tego genu od matki stwierdza się obraz kliniczny niedoczynności przytarczyc.
Bardzo rzadko spotykaną mutacją aktywującą receptora PTH-1-R jest zespół karłowatości Jansena (spowodowany mutacjami typu missense H223R, T410P lub I458R) manifestującego się hiperkalcemią, hipofosfatemią i prawidłowym lub małym stężeniem PTH i PTHrP (12).
Receptor witaminy D
Receptor witaminy D (Vitamin D receptor, VDR) został odkryty w połowie lat 70. ubiegłego wieku. Należy on do „rodziny” receptorów jądrowych, aktywowanych przez hormony steroidowe i działa jako aktywowany ligandem czynnik transkrypcyjny. Kontrola transkrypcji genów zależnych od witaminy D (tab. 1) odbywa się w kilku etapach. Najpierw receptor musi związać się z ligandem poprzez odpowiednią domenę wiążącą. Na skutek tego zachodzi heterodimeryzacja receptora z receptorem RXR (retinoid X receptor), co powoduje zmiany konformacji przestrzennej receptora. W efekcie heterodimery wiążą się z odpowiednimi miejscami (elementy zależne od witaminy D – vitamin D responsive elements) promotorów genów zależnych od witaminy D i z różnymi jądrowymi białkami koregulatorowymi. Klasycznie rozróżniano dwa ich typy – białka zwiększające lub hamujące transkrypcję aktywowaną przez VDR (koaktywatory i korepresory). Ostatnio jednak odkryto, że w zależności od rodzaju komórki niektóre białka mogą pełnić obie te funkcje (komodulatory; np. białko NCoA62/Skip). Za wiązanie białek koregulatorowych opowiedzialne są przede wszystkim dwie domeny receptora VDR (odpowiedzialna za heterodimeryzację i AF2), których unieczynnienie powoduje znaczne zmniejszenie aktywności transkrypcyjnej aktywowanej przez VDR. Białka represorowe mogą działać na przykład przez aktywację deacetylazy histonowej (deacetylującej reszty lizynowe), co powoduje spakowanie chromatyny jądrowej i zahamowanie ekspresji genu (14).
Tabela 1. Geny, których ekspresja regulowana jest przez witaminę D w komórkach nienowotworowych (na podstawie 13).
Geny aktywowane przez VDR | Geny hamowane przez VDR |
Osteokalcyna, osteopontyna Kalbindyna -9k Anhydraza węglanowa RANKL 24-hydroksylaza CYP3A1, A4, A11 Integryna b3 Inwolukryna Białko wiążące IGF (IGF-BP 3) | PTH, PTHrP EGF-R, c-myc, K16 IL-2, IL-12, TNFa, IFN-g, GM-CSF NFkB (rel B) |
Oprócz białek regulatorowych wyróżnia się jeszcze swoiste dla danego typu komórki białka zmieniające szybkość asocjacji/dysocjacji kompleksu ligand/VDR wewnątrz komórki (intracellular vitamin D binding/interacting proteins – IDBP), mogące w ten sposób wpływać na zależną od liganda aktywację VDR (14).
Jak widać w tabeli 1, gama genów regulowanych przez VDR w prawidłowych komórkach jest dość szeroka (w komórkach nowotworowych VDR reguluje ich znacznie więcej). Następstwem tego jest plejotropowość działania witaminy D. Wpływa ona przede wszystkim na gospodarkę wapniowo-fosforanową, działając w przewodzie pokarmowym (głównie pobudzając wchłanianie wapnia i fosforanów), układzie kostnym (gra rolę w procesach jego rozwoju, w „dorosłym” szkielecie pobudza obrót kostny), nerkach (zwiększając wchłanianie zwrotne wapnia), przytarczycach (hamując wydzielanie PTH). Wywierać jednak może również działanie antyproliferacyjne i wpływać (zarówno hamująco, jak i aktywująco) na apoptozę komórek, co może powodować przeciwnowotworowe efekty witaminy D, opisywane szczególnie w nowotworach jelita grubego, sutka i gruczołu sterczowego. Moduluje ona także odpowiedź immunologiczną i przeciwzapalną ustroju (być może uczestnicząc w patogenezie chorób z autoagresji), bierze udział w regulacji rozwoju i funkcji skóry i włosów, wpływa na czynność mięśni szkieletowych, wreszcie moduluje funkcję układu RAA i wpływa na naczynia krwionośne i ciśnienie tętnicze (13, 14, 15).
Warto wspomnieć, że oprócz działania na swoje receptory 1,25(OH)2D3 może również wywierać działania pozagenomowe (pozareceptorowe). Efekty wywierane tą drogą są o wiele szybsze niż działanie poprzez receptor jądrowy (należy do nich m.in. aktywacja PKC i MAPK, cyklazy guanylanowej, otwarcie kanałów chlorkowych, stymulacja napływu Ca do cytozolu). Mimo wielu badań wciąż kontrowersyjna jest kwestia, w jaki sposób efekty te zachodzą (13). Wydaje się, że mogą one przynajmniej częściowo być wynikiem pobudzenia receptorów błonowych (membrane-associated, rapid-response steroid-binding receptor: 1,25D3-MARRS, anneksyna II).
Jak wynika z powyższego, zaburzenia działania VDR mogą być powodowane nie tylko przez uwarunkowane genetycznie zmiany jego struktury i funkcji, ale możliwe są także na skutek zmian struktury i funkcji różnych białek uczestniczących w jego działaniu. Możliwe są także izoformy VDR powstałe w wyniku alternatywnego składania (splicing), np. izoforma B1 o zwiększonej aktywności transkrypcyjnej (16) oraz potranslacyjne jego modyfikacje.
Najważniejszą i najlepiej opisaną chorobą wynikającą z zaburzeń receptora VDR jest krzywica witamino-D-oporna typu II. Jej przyczyną są mutacje genu kodującego VDR zlokalizowane w domenie wiążącej DNA, w tzw. motywie „palca cynkowego”, a także w domenie wiążącej hormon (np. C140A, C970A, R271L), prowadzące, do zmniejszonego powinowactwa receptora do hormonu. Obraz kliniczny jest podobny jak w krzywicy niedoborowej, jednak stężenie 1,25(OH)2 witaminy D w surowicy jest wysokie, a chorzy słabo lub w ogóle nie reagują na leczenie substytucyjne, prowadzone zwykle bardzo dużymi dawkami kalcytriolu. U niektórych chorych występuje alopecia totalis, ujawniająca się zwykle w pierwszych dwóch latach życia).
Krzywica witamino-D-oporna typu I jest spowodowana mutacjami genu kodującego 1-alfa-hydroksylazę i reaguje dobrze na leczenie pochodnymi witaminy D hydroksylowanymi w pozycji 1-alfa.
Opisano również wiele polimorfizmów VDR, z czego przynajmniej kilka może wpływać na jego czynność. Mogą one mieć związek z gęstością mineralną kości, opornością na leczenie witaminą D oraz podatnością na zakażenia, choroby z autoagresji i na niektóre typy nowotworów. Ostatnio opisywano także związek niektórych polimorfizmów VDR z chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Zaburzenia gospodarki fosforanowej
Fosfor stanowi ważne ogniwo regulacji przemian śródkomórkowych, będąc nośnikiem energetycznym uczestniczącym w procesach energotwórczych, strukturach kwasów DNA i RNA, jak również w zjawiskach sygnalizacyjnych różnych szlaków metabolicznych. Uczestniczy też w podtrzymaniu integralności morfologicznej i czynnościowej układu ruchu.
Fosfatemia zależna jest od wielkości podaży Pi (fosforanów nieorganicznych) w pokarmach oraz ich wchłaniania, stopnia mobilizacji lub odkładania Pi w kościach i innych tkankach, od przemieszczenia Pi z przestrzeni pozakomórkowej do śródkomórkowej i odwrotnie, oraz od stopnia wydalania Pi z moczem i (w niewielkim stopniu) z kałem. Czynnikami zwiększającymi wchłanianie Pi z przewodu pokarmowego do krwi i z płynu cewki nerkowej do płynu śródmiąższowego i dalej do krwi jest 1,25(OH)2D. Proces wchłaniania Pi w przewodzie pokarmowym i w cewkach nerkowych zachodzi za pośrednictwem kotransportera Na/Pi-IIa, zależnego nie tylko od witaminy D (17), ale także od wielu innych czynników hormonalnych (np. PTH, ANP, NO) i niehormonalnych, takich jak kinaza białek A, C, G, kinaza pozakomórkowa receptora ERK-1/2 (18, 19). Proces ten jest zależny również od trzech niedawno poznanych substancji fosfaturycznych tj. czynnika wzrostowego fibroblastów 23 (FGF23), białka FRP-4 (frizzled related protein) i MEPE (matrix extracellular phosphoglycoprotein) oraz ulega zaburzeniom w razie defektu kotransportera Na/Pi IIa (20, 21, 22, 23).
Stężenie Pi w surowicy obniżają takie czynniki, jak alkaloza, glikemia w obecności insuliny, adrenalina i wstrząs septyczny, natomiast podwyższają je kwasice (20).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Fugawa M., i wsp.: Basic and clinical aspects of parathyroid hyperplasia in chronic kidney disease. Kidney Intern. 2006, 70, supl. 102, 53-57.
2. Martin K.J., i wsp.: Parathyroid hormone: new assays, new receptors. Seminars in Nephrology 2004; 24: 3-9.
3. Marx S.J.: Hyperparathyroid and hypoparathyroid disorders. N. Engl. J. Med. 2000; 343: 1863-1875.
4. Murray T.M., i wsp.: Parathyroid hormone secretion and action: Evidence for discrete receptors for the carboxyl-terminal region and related biological actions of carboxyl-terminal ligands. Endocrine Reviews 2005; 26: 78-113.
5. Kokot F.: Oznaczanie „całej” cząsteczki parathormonu (PTH-1-84) w surowicy krwi – aspekty diagnostyczne i lecznicze. Pol. Arch. Med. Wewn., 2002; 107: 321-323.
6. Torres P.U.: The need for reliable serum parathyroid hormone measurements. Kidney Int. 2006; 70: 240-243.
7. Mensenkamp A.R., i wsp.: Recent advances in renal tubular calcium reabsorption. Curr. Opin. Nephrol. Hypertens., 2006; 15: 524-529.
8. Potts JT: Parathyroid hormone: past and present. J Endocrinol., 2005; 187: 311-325.
9. Massfelder T., Helwig J.J.: The parathyroid hormone – related protein system: more data but more unsolved questions. Curr. Opin. Nephrol. Hypertens., 2003; 12: 35-42.
10. Shattuck T.M., i wsp.: Somatic and germlike mutations of the HRPT2 gene in sporadic parathyroid carcinoma. N. Engl. J. Med., 2003; 349: 1722-1729.
11. Kokot F., Franek E.: Choroby przytarczyc. W: Szczeklik A(red): Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2006.
12. Bastepe M., i wsp.: A form of Jansen´s metaphyseal chondrodysplasia with limited metabolic and skeletal abnormalities is caused by a novel activating parathyroid hormone (PTH)/PTH-related peptide receptor mutation. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2004; 89: 3595-3600.
13. Nagpal S., i wsp.: Noncalcaemic actions of vitamin D receptor ligands. Endocrine Rev., 2005, 26, 662-687.
14. Susso A.S., i wsp.: Vitamin D. Am. J. Physiol. Renal. Physiol., 2005; 289: 8-28.
15. Reis A.F., i wsp.: Vitamin D endocrine system and the genetic susceptibility to diabetes, obesity and vascular disease. A review of evidence. Diabetes Metab., 2005; 31: 318-25.
16. Gardiner E.M., i wsp.: Vitamin D receptor B1 and exon 1d: functional and evolutionary analysis. J. Steroid. Biochem. Mol. Biol., 2004; 89: 233-238.
17. Friedlaender M.M., i wsp.: Vitamin D reduces renal NaPi2 in PTH infused rats: complexity of vitamin D action on renal Pi handling. Am. J. Physiol. Renal. Physiol., 2001, 281, F428-F433.
18. Amanzadeh J., Reilly R.F. jr.: Hypophosphatemia: an evidence – based approach to its clinical consequences and management. Nature Clin. Pract. Nephrol., 2006; 2: 136-148.
19. Bacic D., i wsp.: Novel aspects in regulated expression of the renal type IIa Na/Pi-cotransporter. Kidney Int. 2004; 66 (suppl. 91): S5-S12.
20. Kokot F., i wsp.: Hipofosfatemia – aspekty patofizjologiczne i diagnostyczne. Medycyna Praktyczna 2005; 11-12: 245-248.
21. Kumar R.: New insights into phosphate homeostasis: fibroblast growth factor 23 and frizzled-related protein-4 are phosphaturic factor derived from tumors associated with osteomalacia. Curr. Opin. Nephrol. Hypertens., 2002; 11: 547-553.
22. Kronenberg H.M.: NPT2a – the key to phosphate homeostasis. N. Engl. J. Med., 2002; 342: 1022-1024.
23. Schiavi S.C., Kumar R.: The phosphatonin pathway: new insights in phosphate homeostasis. Kidney Intern., 2004; 65: 1-14.
24. White K.E., i wsp.: The roles of specific genes implicated as circulating factors involved in normal and disordered phosphate homeostasis: frizzled related protein-4, matrix extracellular phosphoglycoprotein and fibroblat growth factor 23. Endocrine Reviews 2006; 27: 221-241.
25. Kokot F., Franek E.: Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. W: Szczeklik A(red): Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2006.
26. Christie P.T., i wsp.: X-linked hypophosphatemia attributable to pseudoexons of the PHEX gene. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2001; 86: 3840-3844.
27. Jonsson K.B., i wsp.: Fibroblast growth factor 23 in oncogenic osteomalacia and X-linked hypophosphatemia. N. Engl. J. Med., 2003; 348: 1656-1663.
28. Nagano N., i wsp.: Effect of manipulating serum phosphorus with phosphate binder on circulating PTH and FGF23 in renal failure rats. Kidney Intern. 2006; 69: 531-537.
29. Schiavi S.C.: Fibroblast growth factor 23: the making of a hormone. Kidney Intern., 2006; 69: 425-427.
30. Silve C., Beck L.: Is FGF23 the long sought after phosphaturic factor phosphatonin? Nephrol. Dial. Transplant., 2002; 17: 958-961.
31. Shigematsu T., i wsp.: Possible involvement of circulating fibroblast growth factor 23 in the development of secondary hyperprathyroidism associated with renal insufficiency. Am. J. Kidney Dis., 2004; 44: 250-6.
32. Gupta A., i wsp.: FGF-23 is elevated by chronic hyperphosphatemia. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2004; 89: 4489-4492.